Monument voor een Woningwetwoning
Plaats: Almere Haven
Locatie: Muiderweg 10
Kunstenaar: Anne Marie Backer
Materiaal: buxusstruiken / Ilex crenata
Jaar: 1981 / 1992 / 2022
Beschrijving:
In opdracht van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP) zijn in 1981 drie bijzondere eengezinswoningen gerealiseerd op het noordelijk eiland in de door landschapsarchitect Johan Wouter Bruggenkamp ontworpen Leeghwaterplas, een vrijgezellenflat en de begane grond en eerste verdieping van een eengezinswoning. De omgevingskunstenares Anne Mieke Backer uit Rotterdam gebruikte als model voor deze woning de plattegrond van de kleinste woningwetwoningen die in de jaren ’70 van de twintigste eeuw in de Korn- en Oldewierden in Almere Haven gebouwd werden. De plattegrond van de huizen zijn opgebouwd uit buxushagen en veldesdoorns die met een roeiboot van het vasteland naar het eiland werden gebracht. Het huis bevat stoelen, een tafel, een fornuis, een televisie, een wasmachine enz. Het meubilair is uitgevoerd met behulp van buxusstruiken. De blaadjes van de buxus zijn klein en de struiken groeien langzaam. Kort gemaaid gras dient als vloer. Met dit kunstwerk refereert de kunstenares aan de strenge regelgeving voor de bouw van woningwetwoningen.
Gedurende de eerste jaren hield een modelleur de woningen en het interieur in model. Maar nadat het kunstwerk in 1984 door de RIJP aan de gemeente Almere is overgedragen werd hiermee gestopt. In 1985 werd het eiland via bruggen verbonden met het omliggende park. Te weinig onderhoud en vandalen zijn het kunstwerk fataal geworden. Toen de natuur het overnam verdwenen geleidelijk de menselijke structuren, de hagen groeiden uit tot bomen, het kunstwerk verloederde.
Nadat in 2011 André van den Beemd van het team Groen, Water en Natuur binnen het Advies-en Ingenieursbureau (ABI) van stadsbeheer vanuit een vliegtuig de restanten van 'Monument voor een Woningwetwoning' op het eiland in de Leeghwaterplas waarnam, raakte hij geïntrigeerd door dit groenobject en vervolgens is de gemeente begonnen met het gedeeltelijk in ere herstellen van het kunstwerk. Er is fors gesnoeid en er zijn esdoorns aangeplant om de ‘muren’ weer zichtbaar te maken. Alleen de contouren van het kunstwerk worden onderhouden. Bron: dehefpublishers. Anno 2023 wil Erfgoedvereniging Heemschut daar verandering in brengen. "In de jaren tachtig was er schrijnende woningnood in Nederland en kwam er dankzij de aanleg van Lelystad en Almere een groot aanbod van nieuwe woningen. Er waren lange wachtlijsten van mensen die een goed huis zochten. De Woningwetwoning werd bedacht voor mensen met een kleine beurs. Dit monument is daarom cultureel erfgoed omdat het de ziel van Almere is". Heemschut heeft contact met de gemeente Almere opgenomen en hoopt dat de omgeving van het levend kunstwerk wordt vrijgemaakt zodat de restanten van 'Monument voor een Woningwetwoning' weer te zien zijn. Daarnaast willen zij dat de gemeente het kunstwerk in de openbare kunstcollectie opneemt.
'Levend Huis Almere Haven'
Om een veiliger omgeving en regelmatig onderhoud te garanderen is in samenwerking met de kunstenares Anne Marie Backer gekozen om in maart 1992 bij het Natuur- en milieucentrum Het Eksternest aan de Muiderweg, een variant op het 'Monument voor een Woningwetwoning' te bouwen genaamd het 'Levend Huis Almere Haven'. Deze woning bestaat alleen uit buxus planten en is gebaseerd op woningwetwoningen die te vinden zijn in de Korn- en Oldewierde in Almere Haven. In het landschap wordt het wel heel duidelijk hoe klein het oppervlak is waarop in deze minimale woningen geleefd moet worden, hoe klein de ruimte is die door de Woningwet als leefruimte werd toebedeeld. De Stichting Genootschap Het Levende Huis zorgt ervoor dat het kunstwerk twee keer per gesnoeid wordt.
In 2007 werd de buxusmot voor het eerst in Nederland gesignaleerd, een plaag voor de buxus. Vermoedelijk is deze nachtvlinder rond 2005 in Duitsland geïntroduceerd via import van Buxus uit Azië. Langzaam rukte de buxusmot vanuit het zuiden richting het noorden van Nederland. Halverwege 2018 werd het 'Levende Huis' in minder dan drie dagen helemaal kaalgevreten door de buxusmot. De vrijwilligers van de stichting zijn nog de strijd aangegaan met de zogenaamde intensieve exoot, maar tevergeefs. Op 7 april 2022 werd gestart met de herbouw van het 'Levend Huis'. Het werk werd uitgevoerd door Boogaart Almere. Hetzelfde huis, dezelfde plattegrond maar er werd gekozen voor andere struiken, voor de Ilex crenata Green Hedge een groenblijvende kleinbladige Japanse hulst. Met het planten van de laatste plant voltooide kunstenares Anne Mieke Baker op 11 mei het nieuwe 'Levend Huis' in Almere Haven.
Kunstenaar
Anne Mieke Backer werd op 1 augustus 1950 op Surabaja (Indonesië) geboren. Van 1968 tot 1969 volgde zij haar opleiding aan de Academie Maximilien de Meuron in Neuchâtel in Zwitserland. Van 1969 tot 1974 studeerde Backer aan de Academie voor Beeldende Kunsten (AKI) in Enschede. Al tijdens haar studie was Anne Mieke Backer geïnteresseerd in de culturele vormgeving van de omgeving. Kort na haar afstuderen zocht de kunstenares naar mogelijkheden om haar levende huizen te realiseren. Aanleiding voor “Levende Huizen” was het verhaal van een jong stel dat een nieuw huis betrok, waarbij vervolgens aan een kozijn een scheut ontsproot. In Almere verwezenlijkte zij één van haar eerste projecten. Verder heeft Anne Mieke Backer in Bernisse, Zwartewaal, Elahuizen en Ridderkerk Levende Huizen gerealiseerd.
Anne Mieke Backer woont en werkt op het Noordereiland in Rotterdam. Zij is landschapsarchitect en o.a. medeauteur van de Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur.