Berg van licht

Berg van licht

Plaats: Almere Stad

Locatie: Annie M.G. Schmidtweg

Kunstenaar: Jan Wolkers

Materiaal: roestvrijstaal, glas

Jaar: 1998


Beschrijving:

In opdracht van de projectontwikkelaars Amstelland Vastgoed en Bouwfonds Woningbouw vervaardigde kunstenaar en schrijver Jan Wolkers een abstract glaskunstwerk voor de Literatuurwijk in Almere Stad. Het kunstwerk is geplaatst in het water van de Rameaugracht tussen de Annie M.G. Schmidtweg en de Godfried Bomansstraat ter hoogte van de Willem Elsschotstraat. Ter gelegenheid van de oplevering van de wijk 'Couperus Parc' in 1997 werd het object door de projectontwikkelaars aan de gemeente Almere geschonken. 'Berg van Licht' werd op 16 okober 1998 door de toenmalige burgemeester Hans Ouwerkerk onthuld. 

De titel van het glasobject is ontleend aan het gelijknamige boek 'De Berg van Licht' van Louis Couperus. De roman is genoemd naar de troon van de zonnegod Helegabalus, de hoofdpersonage uit het boek. De nieuwe woonwijk in Almere Stad heette in 1997 nog geen Literatuurwijk, maar droeg de naam Couperus Parc. Dat is de reden dat Wolkers zich voor de naam van het kunstwerk door Couperus liet inspireren. 'De Berg van Licht' is geinspireerd op het door Jan Wolkers ontworpen Vredesmonument in Doesburg, dat op 15 april 1993 onthuld werd door de toenmalige commissaris van de Koningin in Gelderland, Jan Terlouw. 'De Berg van Licht' was in de eerste versie geheel van glas gemaakt en stond op een betonnen sokkel. Het kunstobject bestond uit drie, drie meter hoge diffuus-groene opstaande glazen zuilen, met daaraan drie dubbele grote driehoekige omhoogstekende vleugels van helder glas, die van onder naar boven een kleiner formaat hebben. Het kunstwerk was vervaardigd door het Amsterdamse glasbedrijf Van Tetterode dat gespecialiseerd is in het maken van glasobjecten. Van Tetterode heeft ook miniaturen gemaakt die ongeveer 50 cm groot waren en in 1999, 2001, 2003 en 2005 uitgereikt zijn aan de winnaar van de Architectuurprijs Almere.

Op 17 juli 1999 ontdekte een gemeenteraadslid dat één van de drie meters hoge glasplaten en een vleugelpaneel beschadigd waren. Dat was de tweede vernieling in anderhalve maand tijd. Het kunstwerk werd uit de gracht gehaald en gerenoveerd. De glazen staanders zijn vervangen door roestvrijstaal en de vleugelpanelen door nieuwe glazen panelen, die 'gepantserd' werden door ze in een stalen frame te bevestigen. Het glasobject is op 17 november 2000 in de Rameaugracht teruggeplaatst. Het gerenoveerde kunstwerk bestaat uit drie, drie meter hoge staanders van roestvrijstaal die onderbroken worden door de drie vleugelpanelen. Wie het beeld goed bekijkt ziet een strakheid van opbouw, een wetmatigheid zelfs, die je niet verwacht bij iemand met het temperament van Wolkers. Het glaskunstwerk reflecteert het licht, het water en het weer. In de avond leeft het door de ingebouwde verlichting. 

Kunstenaars

De schrijver, dichter en kunstenaar Jan Hendrik Wolkers werd op 26 oktober 1925 in Oegstgeest geboren. Hij groeide op in een streng gereformeerd gezin. Wolkers tekende graag en had grote bewondering voor de natuur. Hij wilde, net als zijn oom, bioloog worden. Zijn schoolresultaten waren goed, hij had de capaciteiten voor de HBS. Maar als zoon van een middenstander ging hij naar de ULO. Uit protest voerde hij daar niets uit en werd na enkele maanden van school gehaald. Hij ging zijn vader in de winkel voor levensmiddelen helpen. Net voor de oorlog werd de winkel gesloten. Jan Wolkers heeft allerlei baantjes gehad. Hij was onder andere dierenverzorger en tuinman. In 1941 werd hij zich bewust dat hij met tekenen door wilde. Overdag werkte hij, 's avonds ging hij naar da Avondtekenschool in Leiden. In 1943 dook hij onder en bezocht tot aan de hongerwinter de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae. Daar volgde hij teken- en schilderlessen. Na de oorlog vervolgde Wolkers van 1 oktober 1945 tot zomer 1948 zijn opleiding aan de Haagse Academie voor beeldende kunst. Van 1949 tot 1953 studeerde hij beeldhouwkunst aan de Rijksacademie in Amsterdam. Hier kreeg hij les van professor Piet Esser en Cor Hund. Hij bekwaamde zich in tekenen naar model, in het hakken in steen en hout, in het boetseren in klei van portret en naakten en in gips- en brons gieten. In 1950 verhuisde Wolkers met zijn eerste vrouw en hun kinderen naar Amsterdam waar hij zijn intrek nam in een atelierwoning aan de Zomerdijkstraat. Wolkers vroege werk is figuratief.

In januari 1957 reisde Wolkers met een beurs van de Franse regering af naar Parijs om te gaan studeren aan de Académie de la Grande Chaumière bij de beroemde kunstenaar Ossip Zadkine (1890-1967) die expressieve, sterk geabstraheerde beelden vervaardigt. Tijdens dit studiejaar begon hij te schrijven. Terug in Nederland ruilde hij de traditionele figuratieve beelden, in de academische stijl, in voor meer abstracte figuratie. In dezelfde tijd verlegde Wolkers zijn aandacht van het beeldhouwen naar schilderen en het maken van reliëfs. In 1977 maakte Jan Wolkers het Auschwitzmonument. Over dit monument heeft Wolkers geschreven: "Voorgoed kan op deze plaats de hemel niet meer ongeschonden weerspiegeld worden". Dit monument is een voorbode van een nieuwe fase in zijn werk, waarin veel aandacht is voor het licht. In zijn sculpturen komt dat tot uiting in het gebruik van transparante materialen als glas.  

Op 1 mei 2003 werd op Texel een monument onthuld voor Jac. P. Thijsse. De constructie heeft Jan Wolkers bedacht met vandalisme in het achterhoofd. "Als ze er iets aan kapotgooien, dan kost het vervangen een paar duizend gulden, want het is op onderdelen te vervangen" zei de kunstenaar. Jan Wolkers vond dat een beeld ook zonder interpretatie (verklaring) moet kunnen. Dat het op zichzelf een mooi ding moet zijn. Een beeld moet altijd iets voorstellen. Niet in de zin van "een voorstelling" maar het moet betekenis hebben, al is het maar betekenis voor de ruimte waar het geplaatst is. Anders is het zinloos. Zin en schoonheid moeten hand in hand gaan.

De glazen kunstobjecten van Jan Wolkers zijn gevoelig voor vandalisme. Het Auschwitzmonument in Amsterdam is meermalen door vandalen beschadigd, maar ook de glasobjecten in Almere, Wanneperveen, Oegstgeest en op Texel bleven niet ongeschonden. Na de vernieling van het kunstwerk 'Tot hier en niet verder' op Texel in 2002 besloot Wolkers minder kunstwerken van glas te gaan maken voor kunst in de openbare ruimte en meer te gaan werken met roestvrijstaal. 

Hoewel Wolkers bleef schrijven kwam de nadruk op de beeldende kunst te liggen. In een interview in Het Parool van 26 april 2003 zei Wolkers: "Ik schrijf alleen wanneer ik daartoe de noodzaak voel. Ik kan zoveel, schilderen, beeldhouwen, al die dingen. Er zijn mensen die van hun pen moeten leven. Dat zou ik toevallig wel gekund hebben, maar ik heb er nooit naar gestreefd. En zo'n opdracht voor een monument komt me aanwaaien. Ik schrijf me nooit in voor opdrachten, dat komt vanzelf".

Jan Wolkers overleed op 17 oktober 2007 in Westermient op Texel.