.

Kunst in Emmeloord

Kunst in Emmeloord

Kunst in Emmeloord

In 1942 werd Emmeloord gesticht als regionaal verzorgingscentrum voor de Noordoostpolder en ligt geografisch in het middelpunt van de polder. Het eerste stedenbouwkundig plan dateert uit 1941 en is gemaakt door het architectenbureau Granpré Molière, Verhagen en Kok. Dit plan was de basis voor een plan uit 1942 van C. Pouderoyen. De bouw van Emmeloord heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de wederopbouw van Nederland na de Tweede Wereldoorlog.

Emmeloord ontleent zijn naam aan het buurtschap Emmeloord op de noordpunt van het voormalige eiland Schokland. Op de lijst der kapellen d.d. 29 mei 1132 van het Benedictijner klooster Sint Odulphus bij Stavoren treffen we de plaats aan als Emelwerth. ′Emel' komt van het Germaanse ′ami′ en duidt een natuurlijke waterloop aan. ′Werth′ komt van het Germaanse 'wurthi, dat terp of wierde betekent, een kunstmatige opgeworpen heuvel om bij hoogwater een droge plek te hebben. In vroege vermeldingen komen we ook de spellingsvariaties Emelwaerde, Emelwar en Emelwerda tegen. Vanaf 1650 zien we echter dat de naam omgezet is naar Emeloirt. Oirt betekent punt. De overgang van werth naar oirt heeft waarschijnlijk te maken met de afbrokkeling van het eiland Schokland. Daardoor was Emelwerth steeds minder een terp maar kwam steeds meer op de punt (oirt) van het eiland te liggen

Emmeloord kent een grote collectie kunst in de (semi) openbare ruimte. Een deel van deze kunstwerken zijn tijdens de wederopbouw tot stand gekomen. Het was de wens van het kabinet dat er veel aandacht zou worden besteed aan kunst. De minister van Onderwijs Kunsten en Wetenschap, theoloog prof. Dr. Gerard van der Leeuw (1890- 1950), vond dat het volk moest worden opgevoed en persoonlijkheidsvorming en gemeenschapszin moest worden bijgebracht. Kunst was volgens hem haar plaats in de samenleving kwijtgeraakt. De Rijksbouwmeester Gijsbert Friedhoff (1892-1970) was ervan overtuigd dat verschillende disciplines samen moesten werken om zo een hoogwaardig product te kunnen leveren. De overheid moest kunst en samenleving weer nader tot elkaar brengen en de kunstenaar zijn maatschappelijke functie teruggeven. In 1946 werd een voorstel ingediend om een percentage van de bouwkosten van zowel particuliere- als overheidsgebouwen aan kunsttoepassingen te besteden. In 1951 werd het eerdere voorstel geformaliseerd in de vorm van de percentageregeling beeldende kunst. Deze percentageregeling heeft Emmeloord veel bijzondere kunstwerken opgeleverd.

De wederopbouwkunst zat vast aan de architectuur. De kunstenaars werden gestimuleerd om te experimenteren met materialen en nieuwe technieken door de technische ontwikkeling en de nieuwe bouwmaterialen die architecten toepasten. De kunstenaars specialiseerden zich niet, maar werkten in heel uiteenlopende technieken. Baksteenreliëfs, tegeltableaus, mozaïeken, sgraffiti en glas-appliques zijn voorbeelden van de diversiteit. Eind jaren vijftig werd duidelijk dat de relatie tussen kunst en architectuur niet was geworden wat architecten en kunstenaars ervan hadden gehoopt. Er ontstonden twijfels over de zin en het nut van kunst aan gebouwen. De overheid paste de percentageregeling aan. Een kunstwerk hoefde niet langer architectuur gebonden te zijn. Rond 1965 naderde de wederopbouw zijn voltooiing en stopten de opdrachten voor dit soort monumentale kunst. Naast de percentageregeling zijn in Emmeloord ook kunstwerken tot stand gekomen dankzij de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR), een in internationaal opzicht unieke regeling die kunstenaars die niet van hun werk konden leven een tijdelijk inkomen bood in ruil voor kunstwerken.

De kunstcollectie in de gemeente Noordoostpolder is vanaf 1964 opgebouwd door de Stichting A.D. van Eckfonds. Het A.D. van Eckfonds was een gemeentelijke stichting met als taakstelling het verwerven en beheren van monumentale beeldende kunst in de publieke ruimte van Noordoostpolder. Aanleiding tot de oprichting was de pensioenering op 1 december 1964 van de heer A.D. Van Eck (1899-1970), die als hoofd van de Bouwkundige Afdeling van de Directie Wieringermeer van 1932 tot 1964 nauw betrokken was geweest bij de inrichting en ontwikkeling van de Noordoostpolder. Met het in het leven roepen van deze stichting heeft de gemeente Noordoostpolder haar erkentelijkheid willen uitdrukken voor hetgeen de heer A.D. van Eck in de gemeente tot stand heeft gebracht. Van Eck schonk ƒ 22.000,- (€10.000,-) aan het fonds en de gemeente had tevoren een bedrag van ƒ 16.000,- (€ 7.260,-) voor het fonds bestemd. De gemeente ziet beeldende kunst als een belangrijk onderdeel van de beleving van de buitenruimte en wil haar ruimtelijke kwaliteit en het ruimtelijke karakter van Noordoostpolder accentueren met beeldende kunst in de publieke ruimte. Iedere passant wordt ermee geconfronteerd. Daarmee behoort beeldende kunst tot de meest laagdrempelige en meest toegankelijke cultuuruiting.

Op 16 december 2010 nam de gemeenteraad de beslissing om het A.D. van Eckfonds op te heffen. De taken werden in 2011 door de gemeente overgenomen. Hiervoor zou de Adviescommissie Beeldende Kunst 'A.D. van Eck' ingesteld worden, maar dat is nooit gebeurd. In april 2016 werd door de gemeenteraad het Cultuurbeleid 2016-2019 vastgesteld. Daarin werd vastgelegd dat de gemeente geen kunstwerken meer aankoopt en dat de reserve Beeldende Kunst en Cultuur (BKC) alleen nog benut zal worden voor kosten en onderhoud en verplaatsing en reparatie uit deze en voor onvoorziene uitgaven inzake het Cultuurbeleid. In juni 2021 heeft de gemeenteraad besloten de ‘verordening percentageregeling beeldende kunst in de openbare ruimte gemeente Noordoostpolder 2013’ met terugwerkende kracht in te trekken per 1 januari 2013. Die verordening regelde dat bij sommige gemeentelijke opdrachten voor nieuwbouw of aanleg van gemeentelijke werken 2% van het begrote bedrag werd opgenomen ten behoeve van aanschaf beeldende kunst. Het moge duidelijk zijn dat na de liquidatie van het A.D. van Eckfonds de gemeente Noordoostpolder geen geld meer overheeft voor aankoop van kunstwerken om de openbare ruimte te verfraaien. 

In de publieke ruimte van Emmeloord zijn ongeveer honderd kunstwerken te vinden, kunstwerken waar u misschien wel dagelijks aan voorbij komt maar die door hun vanzelfsprekendheid niet meer opvallen. Door achtergrondinformatie te geven, te schrijven over de ontstaans- en plaatsingsgeschiedenis en te wijzen op details waaraan in beschrijvingen vaak voorbij wordt gegaan, hoopt Flevoland Erfgoed de kunstwerken weer 'zichtbaar' te maken zodat u ze met andere ogen gaat bekijken. Hieronder vindt u de inventarisatie die zelfs voor iemand die Emmeloord wel denkt te kennen verrassingen op kan leveren. De kunstwerken 'Cirkels in het groen', 'Monument voor de Sterrenkindjes', 'Onderduikersbank', 'Portretreliëf A.D. van Eck', 'Portretreliëf dokter J.H. Jansen', 'Portretreliëf ds. A.S. Talma' en 'Wandreliëf Bernard Geurtzen' zijn monumenten en staan beschreven onder de categorie herinneringsmonumenten. Kunst in het interieur van (kerk)gebouwen vindt u in de beschrijving van de (kerk)gebouwen onder bouwkunst. In de loop der jaren zijn ook kunstwerken uit de publieke ruimte van Emmeloord verdwenen. De beschrijving van deze kunstwerken zijn hier te vinden. 

Klik op een foto om naar de beschrijving van de kunstwerken te gaan.


titel: Aan de horizon …

kunstenaar: Rob Bredewout

jaar: 2021

titel: Aarde en water

kunstenaar: Nic. Jonk

jaar: 1972

titel: Abstract figuur

kunstenaar: Henny Zandjans

jaar: 1981

titel: Baksteenreliëf De Ontmoeting

kunstenaar: Dick Bos

jaar: 1969-1970

titel: Balans

kunstenaar: Pieter Kooistra

jaar: 1984

titel: Boom

kunstenaar: Gerard Koopman

jaar: 2010

titel: Danseres

kunstenaar: Jan de Graaf

jaar: 1990 / 2012

titel: De Planthof

kunstenaar: Jo Esenkbrink

jaar: 1978

titel: Draadplastiek Balansruiters

kunstenaar: Hilco Visser

jaar: 1968

titel: De Soep

kunstenaar: Willem Hoogeveen

jaar: 2009

titel: Dravende paarden

kunstenaar: Monica van Panthaleon van Eck

jaar: 1968

titel: Drie Muzen

kunstenaar: Jan Bons

jaar: 1953

titel: Dubbelvorm 5

kunstenaar: Carel Visser

jaar: 1969

titel: Figurenomloop Poldertoren

kunstenaar: Hans van Brunschot

jaar: 1992

titel: Fluitspeelster

kunstenaar: Astrid Veldhuyzen-Koppen

jaar: 2008

titel: Fluitspeler

kunstenaar: Gerard Bruning

jaar: 1964

titel: Four rectangles

kunstenaar: Carlo Kroon

jaar: 1980

titel: Gevelobject 'Spelende kinderen'

kunstenaar: Willem Kaars

jaar: 1960

titel: Gevelreliëf voormalig Postkantoor

kunstenaar: A. Komter / Berend Hendriks

jaar: 1952 / 1954

titel: Gevelsteen Leegwater

kunstenaar: Hans 't Mannetje

jaar: 1992

titel: Glasappliqué Bibliotheek

kunstenaar: Jo Pessink

jaar: 1968-1969

titel: Glasappliqué 't Voorhuys

kunstenaar: Lex Horn

jaar: 1953

titel: Graffiti de Zuidert

kunstenaar: Schoolkinderen o.l.v Stefan Alberts

jaar: 2011

titel: Graffiti Dommelplein

kunstenaar: Buurtkinderen o.l.v. Stefan Alberts

jaar: 2013

titel: Hazen

kunstenaar: Will Schropp

jaar: 2007

titel: Het Baken

kunstenaar: Maarten de Reus

jaar: 2010

titel: Hondje

kunstenaar: Joris Baudoin

jaar: 2004

titel: Houtsculpturen park Espelervaart

kunstenaar: Sander Boom

jaar: 2022

titel: Keramisch plastiek

kunstenaar: Frans Tuinstra

jaar: 1964

titel: Kikker

kunstenaar: Tony van de Vorst

jaar: 1974

titel: 't Koninkje

kunstenaar: Guus Gallis

jaar: 1968

titel: Kop

kunstenaar: Nel van Lith

jaar: 1991

titel: Kop in t zand

kunstenaar: Greet Grottendieck

jaar: 2004

titel: Kunst in de vlindertuin

kunstenaar: Rolleman, Willemsen en Bakker

jaar: 2019

titel: Kunst in het voedselbos

kunstenaar: Jeroen Boersma / Willem Hoogeveen

jaar: 2019 en 2020 / 2021

titel: Lammeren

kunstenaar: Nelleke Allersma

jaar: 2004

titel: Leeuwen

kunstenaar: Bart van Hove

jaar: 1890

titel: Lichtkunstwerk

kunstenaar: Herman Kuijer

jaar: 2011

titel: Lichtobject

kunstenaar: Herman Kuijer

jaar: 2012

titel: Lion Noir

kunstenaar: Marieke van Diemen

jaar: 2010

titel: Man en vrouw in de zon

kunstenaar: Auguste Manche

jaar: 1967

titel: Moeder en kind

kunstenaar: Henk Visser

jaar: 1981

titel: Mozaïek spelende kinderen

kunstenaar: W. Kaars en S. Heykoop

jaar: 1960

titel: Nagels

kunstenaar: Chris Verbeek

jaar: 1995

titel: Natuursteen mozaïek

kunstenaar: Geert Spuijbroek

jaar: ca. 1960

titel: Obelisk

kunstenaar: Piet Tuytel

jaar: 2003

titel: Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes

kunstenaar: onbekend

jaar: 2014

titel: Oogst

kunstenaar: Nel van Lith

jaar: 1986

titel: Openvallende steen

kunstenaar: Ben Schildkamp

jaar: 1981

titel: Ook de boom groeit naar het licht

kunstenaar: Joop Masséus

jaar: 1995

titel: Ontstaan uit zee

kunstenaar: Gerrit Bolhuis

jaar: 1962

titel: Paard

kunstenaar: Arthur Spronken

jaar: 1984

titel: Parrot

kunstenaar: Tilja design

jaar: 2010

titel: Polderfontein

kunstenaar: Johan Verhage

jaar: 2020

titel: Reliëfs pastorie H. Michaëlkerk

kunstenaar: Jos Teeken

jaar: 1951-1952

titel: Samen op Weg

kunstenaar: Jan Krikke

jaar: 2009

titel: Samenspraak

kunstenaar: Joop Masséus

jaar: 2003

titel: Social Sofa De Keerkring

kunstenaar: Leerlingen en ouders De Keerkring

jaar: 2015

titel: Social Sofa De Zuidert

kunstenaar: buurtbewoners

jaar: 2013

titel: Social Sofa Orange the World

kunstenaar: Soroptimistclub Mosaïk-Limburg

jaar: 2021

titel: Social Sofa Plannenmakersbuurt

kunstenaar: Monica Pasterkamp e.v.a.

jaar: 2013

titel: Social Sofa Revelsant

kunstenaar: Schoolkinderen en buurtbewoners

jaar: 2012

titel: Spelend kind

kunstenaar: Kees Schrikker

jaar: 1973

titel: Spelende kinderen

kunstenaar: Derk Holman

jaar: 1970

titel: Stam

kunstenaar: Wim (van) Doorschodt

jaar: 1982

titel: Thuiskomst

kunstenaar: Teun Roosenburg

jaar: 1964

titel: Tors

kunstenaar: Henny Zandjans

jaar: 1998

titel: Touch stone

kunstenaar: Egbert Philips

jaar: 2002

titel: Uitgeslagen ring

kunstenaar: Harmen Abma

jaar: 1976

titel: Vertrouwd lichaam, ontelbare zee ....

kunstenaar: Anna Thalia Benus

jaar: 1997

titel: Vierkantela

kunstenaar: Cyril Lixenberg

jaar: 1991

titel: Vis

kunstenaar: Oscar Mendlik

jaar: 2016

titel: Vreemde vogel

kunstenaar: Theo van der Nahmer

jaar: 1971

titel: Wanddecoratie

kunstenaar: Jos Hermans

jaar: 1965

titel: Wandreliëf De Golfslag

kunstenaar: Joop Puntman

jaar: 1971

titel: Wandreliëf De Schakel

kunstenaar: Geert Spuijbroek

jaar: 1958

titel: Wandschildering KCA-depot

kunstenaar: Stefan Alberts

jaar: 2015

titel: Waterwolf

kunstenaar: Nicolas Dings

jaar: 2004

titel: Windkracht 10

kunstenaar: Arno Kramer

jaar: 1984

titel: Zandkorrel

kunstenaar: Bert van Loo

jaar: 1996

titel: zonder titel

kunstenaar: Hans Blank

jaar: 2008

titel: zonder titel

kunstenaar: Jan de Baat

jaar: 1960

titel: zonder titel

kunstenaar: Jan de Baat

jaar: 1965

titel: zonder titel

kunstenaar: Jan Kip

jaar: 1982

titel: zonder titel

kunstenaar: Cyril Lixenberg

jaar: 1992

titel: zonder titel

kunstenaar: Jan van Velzen

jaar: 1998

titel: zonder titel

kunstenaar: Renate Vincken

jaar: 1980

titel: zonder titel

kunstenaar: Reinier van de Voorde

jaar: 1987

titel: Zoutstrooier

kunstenaar: Jerome Symons

jaar: 1992

titel: 1942 –

kunstenaar: Hans Petri

jaar: 1966