Uitgeslagen ring

Uitgeslagen ring
Uitgeslagen ring Uitgeslagen ring Uitgeslagen ring Uitgeslagen ring Uitgeslagen ring

Plaats: Emmeloord

Locatie: Urkerweg

Kunstenaar: Harmen Abma

Materiaal: gecoat staal

Jaar: 1976


Beschrijving:

Op 17 september 1973 werd door wethouder W.G. de Feyter de eerste van 168 heipalen van ongeveer 17,5 m lengte geslagen voor flat Toutenburgh. Op 10 maart 1975 werd de serviceflat, ontworpen door architect ir. R.F.W. de Waal uit Amsterdam, officieel geopend door mr. Gauke Loopstra, burgemeester van Noordoostpolder van 1973 - 1980. De flat dankt zijn naam aan het middeleeuwse kasteel Toutenburg in Vollenhove, dat door de Duitse edelman George Schenck van Toutenburg gebouwd werd. Het kasteel, dat vernoemd was naar zijn vroegere bezitting de baronie Tautenburg bij Jena, bouwde Schenck tussen 1524 en 1531. George Schenck was in 1502 door Frederik van Baden, de bisschop van Utrecht, benoemd tot Schout van Vollenhove en kastelein der Heerlijkheid Kuinre. 

Op het grasveld voor de flat Toutenburgh aan de Urkerweg werd het kunstwerk 'Uitgeslagen ring' van de Friese kunstenaar Harmen Abma geplaatst. Het kunstwerk had eerst enkele maanden deel uitgemaakt van een beeldententoonstelling in de Keukenhof in Lisse die georganiseerd werd door de Nederlandse Kunststichting. De onthulling op 13 december 1976 vond plaats ter gelegenheid van de 5e verjaardag van de vriendschappelijke betrekkingen tussen het Noorse Ringerike en de gemeente Noordoostpolder. Gemeenteraadslid Torleiv Bremhovd van Ringerike nam de taak op zich om met een welgemikte slag met een zware hamer een bordje bij het kunstwerk te plaatsen. Het kunstobject is van staal geconstrueerd en met kunsthars gecoat in een oranje kleur. De uitvoering van het kunstwerk besteedde Harmen Abma uit aan het Fries Isolatie Bedrijf in Leeuwarden. Het kunstwerk bestaat uit twee even grote ringen. Van elke ring werd een kwart van de omtrek afgesneden en op de snede omgeklapt in het verlengde van de ring.

Sedert de jaren '60 van de twintigste eeuw is in de beeldhouwkunst een toenemende belangstelling voor eenvoudige, duidelijke geometrische vormen. De sculptuur werd niet meer op een voetstuk geplaatst, maar direct op de grond. De maker wilde hiermee een rechtstreekse confrontatie tussen het object en de omringende ruimte aangaan. Van een verhalende betekenis is geen sprake. Dit betekenisloze gekoppeld aan een strenge geometrische vormgeving bezorgde dit soort werken de benaming minimal art. 'Uitgeslagen ring' vormt door de ronde vormen en de oranje kleur een contrast met de rechte vormen van flat Toutenburgh. Je kunt niet zien wat het voorstelt. Het object heeft geen herkenbare voorstelling, het is non-figuratief. Je moet ook niet proberen ‘er iets in te willen zien’. Het kunstwerk pretendeert niets anders te zijn dan een bewerkte geometrische vorm. Het object is een samenspel van ruimte, restvorm en vorm.

Tijdens de bijeenkomst voorafgaand aan de onthulling van 'Uitgeslagen ring' kreeg de voorzitter van het A.D. van Eckfonds, wethouder Bertus Schreuder, van de voorzitter van de Ondernemersvereniging Emmeloord, Douwe Schirm, een cheque van ƒ 5000,-. De cheque kwam goed uit want de kas van het fonds was nagenoeg leeg. Uit de jaarverslagen van het A.D. van Eckfonds over 1975 en 1976 bleek dat het fonds in grote geldzorgen verkeerde. In 1975 werd het budget met ƒ 7000,- overschreden. In 1976 liep het tekort op tot ƒ 30.000,-. In 1976 werden kunstwerken geplaatst in Bant, Espel, Kraggenburg en Marknesse. De contracten voor Bant en Marknesse waren in 1975 afgesloten en voor Kraggenburg was een bedrag opgenomen voor de ontwerpkosten. In 1976 werden de contracten afgesloten voor de kunstwerken in Espel en Kraggenburg. De kosten voor het kunstwerk 'Uitgeslagen ring' bedroegen ƒ 18.720,-, waarvan ƒ 12.480,- bestemd was voor de kunstenaar. De helft van dit bedrag werd eind 1975 betaald. Vanwege het geldtekort vroeg het A.D. van Eckfonds aan het gemeentebestuur om het kunstwerk 'Uitgeslagen ring' te laten bekostigen door het Stadsverfraaïngsfonds.

Kunstenaar

Harmen Abma werd op 21 november 1937 in Hylaard (Friesland) geboren. Harmen heeft van jongsaf aan aardig kunnen tekenen. Toch ging hij niet direct de kunst in. Hij werd huisschilder net als zijn vader. Zijn passie voor het kunstenaarsschap is daaruit voortgekomen. Van 1962 tot 1965 volgde hij een opleiding aan Academie Vredeman de Vries in Leeuwarden.

Abma maakte deel uit van de kunstenaarsgroep De Bende van de Blauwe Hand. Hij maakte in zijn werk gebruik van een abstract-geometrische vormentaal. Begin jaren zeventig dienden zich de kleurvlakken aan, waarvan het oppervlak een relatie aangaat met systematisch mengverhoudingen van de verf. Het ging hem daarbij steeds om de subtiele discrepantie tussen een conceptuele getalsmatige mengverhouding van verf en de visuele waarneming van de kleur in de ruimte. Voor het oog kunnen kleuren zich immers anders voordoen dan een tevoren bedachte verhouding van de samenstellende delen doet vermoeden. De verf die hij gebruikte was een acrylverf voor buiten die door de firma Sikkens in de handel werd gebracht als IQ Alphatex. Deze verf trok bij het aanbrengen op grote vlakken prachtig strak. De landelijke doorbraak van Harmen Abma volgde met zijn deelname in 1976 aan de tentoonstelling ‘11 schilders’ in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Eind jaren '70, begin jaren '80 durfde hij het aan om op groot formaat te gaan werken en bouwde met uiterste precisie voort op zijn concept. Zijn koele, conceptuele schilderkunst kreeg gaandeweg de allure van het werk van grote kunstenaars als Kelly, Ryman, Carlton en Marden. De grote tentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum in 1984 vormde niet alleen een hoogtepunt, maar ook een breekpunt in zijn carrière. Hoewel grote monumentale opdrachten ook nadien bleven komen, nam de belangstelling voor zijn werk in het museale circuit af.

Vooral in Friesland is monumentaal werk van Harmen Abma te vinden. In 1969 maakte hij het eerste abstracte kunstwerk in Friesland, het herdenkingsteken voor radiopionier Hanso Schotanus à Steringa Idzerda dat in Weidum staat. In Leeuwarden zijn twee kunstwerken zonder titel uit 1972 en1973 te zien. Verder vind je in Opsterland een kunstwerk zonder titel uit 1976, in Gorredijk 'Levend water' (1976) en in Stiens een wandsculptuur (1994). Bij de renovatie in Betondorp (Amsterdam) maakte Harmen Abma in 1998 betonreliëfs boven de deuren van de woningen aan de Schovenstraat 27 t/m 31. In de provincie Flevoland is het kunstwerk 'Uitgeslagen ring' (1975) in Emmeloord te vinden. Het werk van Abma kenmerkt zich door herhaling en abstracte vormgeving.

Op 30 november 2007 overleed Harmen Abma enkele dagen na zijn zeventigste verjaardag.