Balans

Plaats: Emmeloord

Locatie: Amsterdamweg

Kunstenaar: Pieter Kooistra

Materiaal: aluminium

Jaar: 1984

Beschrijving:

Aan de Amsterdamweg, nabij de Nagelerweg, staat in de berm een non-figuratief object. Het kunstwerk is gemaakt door de kunstenaar Pieter Kooistra uit Varik en geconstrueerd van aluminium. Dit kunstwerk is een goed voorbeeld van geometrisch abstracte beeldhouwkunst.

De sculptuur heeft geen voor-, achter- en zijkant. Alle zijden zijn gelijkwaardig, het standpunt dat de toeschouwer inneemt is niet van belang, steeds zal het beeld anders zijn. Door het gebruik van regelmatige geometrische vormen is een evenwichtige compositie ontstaan die benadrukt wordt door de horizontale- en verticale lijnen. De constructie is opgebouwd uit rechthoekige blokvormen van verschillende grootte die om een staander zijn gegroepeerd. Ze zijn zo op elkaar geplaatst, dat het geheel in evenwicht is. Het kunstwerk in Emmeloord is een vervolg op een serie van twaalf geometrisch abstracte objecten uit 1978 met het thema 'Innerlijke evenwichtsoefening'. De achterliggende gedacht van de kunstwerken van Kooistra verraadt een hang naar een totaal evenwicht in de wereld. Een evenwicht dat volgens de kunstenaar wreed verstoord wordt door de grote tegenstelling van arm en rijk. 

In verband met de jaarlijkse aankopen bracht het A.D. van Eckfonds in 1983 een bezoek aan de Stichting Nieuw Perspectief in Amsterdam. Daar werd werk van Pieter Kooistra geëxposeerd. Het A.D. van Eckfonds werd verrast door het 'balancerende werk' van de kunstenaar en haalde de expositie in september 1983 naar Emmeloord. Al in juni van 1983 nam het fonds het besluit een kunstwerk van Kooistra aan te schaffen. In februari 1984 werd het contract ondertekend en kon de firma Alcoa Nederland BV uit Drunen, die de ontwerpen van Pieter Kooistra uitvoerde, aan de slag met het vervaardigen van het nieuwe kunstwerk voor Emmeloord. Op 24 oktober 1984 kon het kunstwerk, dat de naam 'Balans' kreeg, aan de Amsterdamweg geplaatst worden. De 6,10 m hoge, holle constructie werd met uiterste precisie over een betonnen zuil geschoven die al stevig in de grond verankerd was. Kooistra heeft getracht de onverenigbare polen van dynamiek en stilte te verenigen in een evenwicht, dat boven de vorm uitstijgt.

Pieter Kooistra had het plan opgevat om in Emmeloord en de tien omliggende dorpen een beeldenroute te realiseren. Vanwege de hoge kosten is die nooit verwezenlijkt.

Kunstenaar

Pieter Kooistra is op 24 juni 1922 in Leeuwarden geboren. Kooistra heeft geen kunstzinnige opleiding gevolgd, maar is als kunstenaar autodidact. Kooistra wilde altijd kunstenaar worden, maar zijn ouders waren daar geen voorstander van. Op zijn 16e begon hij serieus te schilderen omdat hij in ernstige mate aan chronische bronchitis  leed en daardoor vaak bedlegerig was en eigenlijk niets kon doen. Totdat zijn overbuurman, een kunstenaar, hem schildermateriaal gaf om bezig te zijn. In 1945 kreeg hij een ernstige longbloeding, die hem op het randje van de dood bracht. Deze bijna doodervaring had ingrijpende gevolgen voor zijn verdere geestelijke en spirituele ontwikkeling. Tussen 1945 en 1948 had Pieter een eigen atelier in Leeuwarden. vervolgens vertrok hij naar Amsterdam om zich als beeldend kunstenaar te vestigen. Daar bezocht hij in 1955 slechts een jaar de Rijks Kunstacademie.

Kooistra was niet alleen kunstenaar, maar ook een geboren handelaar. Omdat veel kunstwerken na de Tweede Wereldoorlog onverkoopbaar bleken ruilde hij zijn schilderijen tegen alles wat hij nodig had. Eind jaren veertig vond hij dat de kunst toegankelijk moest zijn voor het gewone volk omdat hij geloofde dat het volk er geestelijk beter van werd. Van de dagelijkse omgang met kunst zou de burger zelfstandiger gaan kijken en denken, zodat hij ‘schreeuwlelijken’ als Hitler niet meer kritiekloos zou volgen. Kooistra was een idealist met realiteitszin. Hij begreep dat de mensen niet naar de kunst toe gelokt konden worden, maar dat de kunst naar hun huizen, kantoren en kantines moest worden gebracht. In 1955 richt hij, met enkele bevriende kunstenaars, in Amsterdam de Stichting Beeldende Kunst (SKB) op. Particulieren en bedrijven konden er, tegen een kleine maandelijkse vergoeding, schilderijen, tekeningen, grafiek en beelden huren en de aangesloten kunstenaars hielden er een klein inkomen aan over. Eind jaren 1970  brak Kooistra met de SBK, door diepgaande meningsverschillen over het gevoerde beleid. Hij richtte in 1980 de Stichting Nieuw Perspectief op, die zich in het bijzonder richtte op de uitleen van collecties aan bedrijven en promotie maakte voor jonge kunstenaars. Kooistra was tevens oprichter van de Stichting Uno-inkomen. Doelstelling van het Uno-plan is een basisinkomen voor alle mensen. 'UNO' verwijst naar de Verenigde Naties (United Nations Organisation) die in het plan van Kooistra een sleutelrol vervulden bij de invoering van het wereldbasisinkomen.

Na aanvankelijk lange tijd in Amsterdam gewoond te hebben ging Pieter Kooistra in 1974 in de oude herberg het Veerhuis in Varik (Betuwe) wonen. Op de benedenverdieping had hij zijn grote atelier dat een prachtig uitzicht bood over de uiterwaarden van de Waal. In dit atelier heeft de kunstenaar vele schilderijen en beelden gemaakt. Kooistra kreeg van de Culturele Raad Tiel de opdracht om bij schouwburg Agnietenhof een kunstwerk te plaatsen. Pieter Kooistra bood aan voor de prijs van één twaalf beelden te maken die vijf jaar in de stad geëxposeerd zouden worden. De kunstenaar vervaardigde in 1978 van messing en aluminium twaalf monumentale geometrisch-abstracte beelden van 3,5 à 6 m hoog, die hij de titel 'Innerlijke evenwichtsoefening' meegaf. Achterliggende gedachte was het publiek de kans te geven rustig aan de puur abstracte kunst te wennen. Burgemeester Polak van Amsterdam verrichtte de onthulling van beeldenroute 'de Collectie Straatbeeld'. Het was de bedoeling dat elf kunstwerken verkocht werden, die bij schouwburg Agnietenhof was eigendom van de gemeente Tiel. De opbrengst was bestemd voor de Stichting Steunfonds Kunstspreiding Amsterdam. Al snel werd duidelijk dat het realiseren van twaalf beelden voor de prijs van één technisch nadelig uitpakte. Omdat de kunstenaar vliegtuiglijm gebruikte vielen de objecten vaak al uit elkaar voor ze geplaatst waren. Verder werd één beeld van zijn sokkel gereden, een ander viel om tijdens een storm en waren de kunstwerken niet bestand tegen vandalisme. Drie beelden van deze serie zijn in tact gebleven te weten: ‘Innerlijke evenwichtsoefening' aan de Waalkade in Tiel, Zonder titel aan de Waalbanddijk bij het Veerhuis in Varik en het kunstwerk 'Innerlijke evenwichtsoefening' dat oorspronkelijk bij schouwburg Agnietenhof in Tiel stond. Dit laatse kunstwerk is in 2008 opgeknapt en verplaatst naar de Randweg in Est (gemeente Neerijnen). Bron: Veerhuis Varik

Op 5 mei 1998 stierf Pieter Kooistra op 75-jarige leeftijd aan een longbloeding in het ziekenhuis in Tiel.