Mozaïek spelende kinderen

Plaats: Emmeloord

Locatie: Hoefbladstraat 1

Kunstenaar: W. Kaars en S. Heykoop

Materiaal: glasmozaïek

Jaar: 1960

Beschrijving:

Op het 'oude land' werden openbare scholen gesticht door de gemeente, in de 'nieuwe polder' lag deze taak bij het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder, de voorloper van de latere gemeente. Op 23 december 1942 werd door landdrost ir. Sikke Smeding het besluit genomen tot de opening van de eerste Openbare Lagere School in Ens. Op 24 augustus 1943 volgde de vestiging van een dependance van deze school in de kantine van Kamp Emmeloord II. Op 1 februari 1944 werd de openbare lagere school in Emmeloord zelfstandig. Sinds 19 november 1940 gold een landelijke bouwstop voor scholen, maar landdrost Smeding verzon een list. Op papier werd de school aangegeven als stal voor paarden en gereedschap. Daar werd wel een bouwvergunning voor afgegeven. In de volksmond heette de school aan de Moerasandijviestraat 14 'de witte school' omdat het gebouw wit was. Bron: 15 stappen rond de poldertoren. Op 13 juli 1951 bezocht Koningin Juliana de lagere school van Emmeloord. Op 4 september 1951 werd in de eerste vergadering van de op 16 juni door de bevolking van de Noordoostpolder gekozen 'Poldercommissie voor Algemene Belangen' door landdrost Smeding medegedeeld dat Koningin Juliana toestemming had verleend om de door haar bezochte openbare lagere school te Emmeloord voortaan Koningin Julianaschool te noemen. 

In 1959 werden plannen voor een definitief gebouw geboren. De opdracht voor de bouw van een schoolgebouw op de hoek van de Hoefbladstraat en de Moerasandijviestraat werd op 22 september 1959 gegeven. De kosten voor het schoolgebouw bedroegen ƒ 220.000,-. Het gebouw met twee bouwlagen en 6 klaslokalen kreeg, zoals alle scholen in de wederopbouwperiode, een gematigd modern uiterlijk met grote ramen, baksteen, betonconstuctie en een plat dak. Op 20 augustus 1960 nam de Koningin Julianaschool het nieuwe gebouw in gebruik. Omdat de inrichting nog niet gereed was, vond de officiële ingebruikname van de school plaats op 7 januari 1961. Tijdens een plechtigheid in 't Voorhuys werd het schoolgebouw officieel geopend door landdrost ir. A.P. Minderhoud. Boven het toenmalige ingangsportaal was een mozaïek aangebracht dat gemaakt was door het kunstenaarsechtpaar Willem Kaars en Sary Heykoop. Het kunstwerk werd bij de officiële opening van de school aangeboden door het Openbaar Lichaam de Noordoostelijke Polder en de oudercommissie. 

Uit het tariefoverzicht in de bijlage van het boekje 'Ruimte' dat de Vereniging van beoefenaars van Monumentale Kunsten (VbMK) in 1956 publiceerde, blijkt dat mozaïek de duurste techniek was. Dit hing samen met de arbeidsintensieve uitvoering ervan en met de materiaalkosten. Het mozaïek 'Spelende kinderen' is een figuratief vormgegeven, vlakke afbeelding dat niet is opgebouwd uit vierkante glassteentjes, maar uit steentjes met onregelmatig vormen, die als puzzelstukjes in elkaar passen. Op een wit, grijs en lichtblauwe achtergrond zien we 15 silhouetachtige figuurtjes in zwart, donkerblauw en rood, deels van opzij, deels van voren of achteren afgebeeld. Het kunstwerk verbeeldt de speelsheid van jonge kinderen. Jongens en meisjes spelen met elkaar, rennen rond of bekijken de activiteiten die om hen heen gebeuren. Geen naturalistische weergave maar gestileerde figuurtjes. In de voorstelling is een over-all compositie toegepast wat wil zeggen dat de beeldelementen zonder enige rangorde op het vlak zijn geplaatst. Daardoor krijgt geen van de figuurtjes extra nadruk. De spelende kinderen in de compositie roepen de associatie op van een zorgeloze kindertijd wat past bij de sfeer van gedrevenheid en optimisme die de wederopbouwkunst kenmerkt. Het kunstwerk verwijst, zoals gebruikelijk in die tijd, naar de functie van het gebouw. 

Het idealistische doel van het kunstwerk was om de jeugd van de school op een ongedwongen wijze vertrouwd te laten raken met kunst. Het mozaïek heeft een kunsthistorische waarde als een goed voorbeeld van figuratieve monumentale kunst aan een schoolgebouw dat jonge kinderen moet aanspreken. Het begrijpelijke aspect is lang een academische eis voor deze kunst geweest. Willem Kaars is ook de maker van het gevelobject op de kopgevel van het schoolgebouw.

In augustus 1964 werd het mozaïek gedeeltelijk vernield. In De Noordoostpolder van 28 augustus stond te lezen: "Jeugdige vandalen hebben een kostbaar mozaïek boven de ingang van de Openbare lagere 'Koningin-Julianaschool' te Emmeloord grondig vernield. De knapen - waarvan sommige bekend zijn - hebben het mozaïek met een voetbal en stenen zodanig bewerkt dat de schade op ƒ 1000,- geschat wordt. Veel van de gekleurde geslepen steentjes zijn terug gevonden maar ook is een deel vermist of kapot". De Friese koerier meldde 3 dagen later dat de jongelui het fraaie mozaïek van de hand van het Terschellinger echtpaar Kaars uit puur vandalisme gedeeltelijk hadden vernield en ook de Leeuwarder courant schreef een artikeltje onder de kop "Jeugd vernielde school-mozaïek". 

In een andere beschrijving van het mozaïek op de voormalige Koningin Julianaschool is te lezen: "In 1964 heeft mijn schoolvriendje het mozaïek nog eens ernstig beschadigd door er langdurig tegenaan te voetballen. De lokale krant sprak er schande van". Toch wel bijzonder dat het beschadigen van het mozaïek 'door een schoolvriendje' zo'n diepe indruk gemaakt heeft, dat een destijds 5-jarige kleuter zich na ruim 50 jaar nog alle details van de vernielingen kan herinneren.

In januari 2011 verhuisde de Koningin Julianaschool naar een nieuw gebouw aan de Lijsterbesstraat en vestigde cluster 4-school de Optimist zich in het gebouw aan de Hoefbladstraat. De Koningin Julianaschool heeft op 20 maart 2013, de sterfdag (2004) van de voormalige koningin, haar naam omgedoopt in 'De Carrousel'.

Kunstenaar

Willem (Wim) Kaars is geboren en getogen in Den Haag. Hij studeerde aan de Koninklijke Kunstacademie van Beeldende Kunsten in Den Haag waar hij de in 1921 in Rotterdam geboren Sary Heykoop leerde kennen. Na het bombardement op 14 mei 1940 op Rotterdam, waarbij Sary haar naaste familie verloor, gingen zij samenwonen. In 1950 trouwde Wim Kaars en Sary Heykoop en werden beheerders van de jeugdherberg Oosterland van de NJHC, die gevestigd was op het zogenoemde MUZ-park op het voormalig eiland Wieringen in een dubbele ingenieurswoning uit de tijd van de Zuiderzeewerken. Na de watersnoodramp in februari 1953, waarbij het terrein rond de jeugdherberg in Den Oever overstroomde, verhuisde Kaars en Heykoop naar Terschelling waar zij door de NJHC aangesteld werden als beheerdersechtpaar van de jeugdherberg Hanskedune, de eilandernaam voor het Harlingerduin waar het gebouw op staat. Daarnaast opende het kunstenaarsechtpaar op 6 juni 1956 een kunstwinkel waar zij het eiland Terschelling toonden in tekeningen, etsen, schilderijen en aquarellen. In de winkel verkochten zij ook eigen gemaakte producten zoals handbeschilderde stoffen en sjaals, wandkleden, foto's en ansichtkaarten. Tot 1981 zijn zij beheerder van de jeugdherberg op Terschelling geweest, in 1992 stopen ze met de kunstwinkel. Op 19 juli 2001 overleed Wim Kaars op Terschelling in de leeftijd van 79 jaar. Bijna 17 maanden daarna overleed Sary Heykoop op 7 december 2002 op 81-jarige leeftijd. Bron: de Wadden clubs