De Planthof
Plaats: Emmeloord
Locatie: De Fjord 44
Kunstenaar: Jo Esenkbrink
Materiaal: Belgische blauwe hardsteen
Jaar: 1978
Beschrijving:
De Rivierenbuurt, die eind jaren 1970 ontstaan is, ligt in het noordwesten van Emmeloord. In de wijk werden in hoog tempo woningen gebouwd voor huishoudens met kinderen. In 1973 werd aan De Fjord het schoolgebouw van 'De Planthof' gebouwd door Bouwbedrijf Bos uit Emmeloord naar een ontwerp van architect ing. Jan van der Jagt (1924-2001) uit Arnhem. De naam van de gereformeerde lagere school is afkomstig van Festus Hommius, een Nederlands gereformeerd theoloog, scriba (schrijver) van de Dordtse synode 1618-1619 en medevertaler van het Nieuwe Testament. Hij heeft aan het Schatboek van Zacharias Ursinus (1534-1583), één van de opstellers van de Heidelbergse Catechismus, bij elke Zondag een beknopte verklaring toegevoegd. In de verklaring van het vierde gebod staat deze zin: "De scholen, dewelke als planthoven zijn der gemeente, in welke van der jeugd aan de jonge luiden niet alleen in lezen en schrijven of enige andere eerlijke konsten, maar voornamelijk in de kennisse en de vreze Gods onderwezen en opgetrokken moeten worden". Met het oog op de intergratie van het lager- en het kleuteronderwijs werd de zesklassige lagere school in februari 1978 uitgebreid met een drieklassige kleuterschool. De verbouwing van het schoolgebouw is ook uitgevoerd naar een plan van architect Van der Jagt. Ter gelegenheid van de in gebruikname van het verbouwde schoolgebouw werd rechts naast de ingang een plaquette aangebracht met de tekst: …”zo zal ik wakker zijn om hen te bouwen en te planten, luidt het woord des HEEREN” Jer. 31 : 28c.
De gereformeerde steenbeeldhouwer Jo Esenkbrink maakte voor de nieuw gevormde basisschool een reliëf dat de verbeelding van de naam van 'De Planthof' is. Esenkbrink trachtte bewust te werken vanuit het besef, dat de schepping van God is. Voor hem betekende dat wel een geabstraheerde omgeving, maar nooit volledige abstractie. Het organische geheel van de natuur, zoals die in de zichtbare werkelijkheid te onderkennen is, vormt zijn inspiratiebron. Esenkbrink maakte een driedimensionale versie van het oude, door één van de docenten ontworpen logo van 'De Planthof'. We zien twee schoolklasjes die beschermd worden door een hoog opgroeiende plant. Links luisteren de kinderen aandachtig naar het verhaal dat de meester voorleest. De geopende monden van de kinderen rechts laat zien dat deze klas aan het zingen is. De meester en twee van zijn leerlingen zijn en profil afgebeeld, datzelfde geldt voor de juffrouw en drie van haar leerlingen. De overige leerlingen zijn en face weergegeven. Omdat je bij dit kunstwerk direct kunt zien wat er uitgebeeld is, wordt de voorstelling figuratief genoemd. De voorstelling heeft een symmetrische compositie, de twee helften zijn ongeveer elkaars spiegelbeeld. De ronde gedrongen vormen in de sculptuur zijn karakteristiek voor het werk van Jo Esenkbrink. De beeldhouwer maakte eerst in klei het kunstwerk op ware grote en aan de hand van deze voorstudie maakte hij het reliëf in steen. In tegenstelling tot boetseren, waar materiaal verplaatst wordt, is in het stenen reliëf materiaal weggehakt. Het ongeveer 110 x 70 cm grote reliëf is gebeeldhouwd uit Belgische blauwe hardsteen, een kalksteen met een meer of minder uitgesproken blauwgrijze kleur. De kleur blauw verwijst naar water, de doopbelofte: ”onderwijzen en laten onderwijzen”.
In 2007 werd de school uitgebreid met een extra klaslokaal en extra werkruimtes. Het nieuwe lokaal werd gebouwd tegen de voorgevel waarop het wandreliëf 'De Planthof' zat. De buitenmuur werd binnenmuur. Omdat het reliëf niet zonder schade verplaatst kon worden is besloten het kunstwerk op zijn oorspronkelijke plaats te laten en siert het tegenwoordig een muur in het aangebouwde klaslokaal. De plaquette uit 1978 met de bijbeltekst die ontleend is aan Jeremia 31 : 28, werd wel naar de nieuwe voorgevel verplaatst.
Kunstenaar
Johannes Lambertus (Jo) Esenkbrink is op 6 december 1933 in Kampen geboren. Hij studeerde beeldhouwen aan de Academie voor Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam waar hij les had van Jaap Kaas (1898-1972). Hier leerde hij alle beeldhouwtechnieken en -materialen beheersen. Maar al tijdens zijn opleiding merkte hij dat tekenen naar gipsmodellen hem naar een direct plastisch werken deed verlangen. Hij wilde graag werken in steen. Cornelis Groeneveld, een op latere leeftijd uitgetreden missionaris die als steenhouwer bij het Bureau Monumenten in Utrecht werkte, bracht Esenkbrink in contact met de Italiaanse steenhakker Guiseppe Roverso (1900-1977). Hij vervaardigde in de gemeentelijke atelierruimtes van Utrecht ontwerpen van anderen en wilde Esenkbrink het vak wel leren. Van 1953 tot ca. 1982 werden in opdracht van Bureau Monumenten consoles vervaardigd die onder lantaarnpalen langs de grachten in de binnenstad van Utrecht werden aangebracht. In dienst van de gemeente Utrecht voerde Esenkbrink in de jaren 1960-1962 een serie van 15 lantaarnconsoles uit.
Het werk van Jo Esenkbrink is altijd figuratief. Als steenbeeldhouwer maakte hij naam met zijn kinderportretjes en kreeg van tal van gereformeerde scholen opdrachten voor wandplastieken of vrijstaande beelden. Soms was de opdracht en het onderwerp zeer gericht, een andere keer werd Esenkbrink vrijgelaten in zijn keuze. Uiteraard bevinden zich onder deze werken veel plastieken met een religieuze voorstelling. Esenkbrink ging, in overleg met de schoolleiding, vaak uit van een geschikte bijbeltekst die hij dan aanschouwelijk maakte. Soms maakte hij gebruik van een bestaand symbool, zoals het vignet van het schip op de golven van de Gereformeerde Scholengemeenschap Amersfoort. Daar legde de kunstenaar in 1977 bij de ingang van de school een basalten zee neer, waaruit de omtrekken van een schip omhoog steken. In 1978 maakte Jo Esenkbrink in opdracht van het bestuur van de gereformeerde basisschool De Planthof in Emmeloord een reliëf waarin de naam, de missie en de visie van de school tot uitdrukking kwam. Veel van zijn werk is uitgevoerd in het kader van de percentageregeling beeldende kunst, die bij nieuwbouw of verbouw van door het Rijk gefinancieerde scholen van toepassing is.
In het voorjaar van 1994 werd Esenkbrink geopereerd aan keelkanker. Zijn strottehoofd en stembanden werden weggenomen. Op 23 augustus 1995 overleed Jo Esenbrink op 61-jarige leeftijd in Utrecht.