zonder titel

Plaats: Emmeloord

Locatie: Duit 15

Kunstenaar: Jan van Velzen

Materiaal: brons

Jaar: 1998

Beschrijving:

De 3 coöperatieve verenigingen van aardappeltelers, de coöperatieve Drentse Telersvereniging g.a. DTV in Assen, het Groninger Pootaardappel en zaaizaad Verkoopbureau BV in Groningen en de coöperatieve Producenten en Handelsvereniging voor Akkerbouwgewassen g.a. Zuiderzeepolders in Emmeloord hebben in 1973 hun krachten gebundeld met het doel bij te dragen tot een betere prijsvorming en teeltplanning. Op 2 april 1973 werd in Emmeloord de Coöperatieve Vereniging Agrico opgericht. Op 1 augustus 1994 fuseerde Agrico met het aan Cebeco-Handelsraad gelieerde handelshuis in poters, Wolf en Wolf in Lelystad. In november van dat jaar besloten de fusiepartners dat het hoofdkantoor in Emmeloord gevestigd zou worden. De vestiging van Agrico aan de Nagelerstraat in Emmeloord en het pand in Lelystad werden gesloten toen het nieuwe hoofdkantoor op bedrijventerrein De Munt in 1996 in gebruik werd genomen. 

Op 3 april 1998 werd de viering van het 25-jarig bestaan van Agrico opgeluisterd met de onthulling van een kunstwerk voor het nieuwe hoofdkantoor aan de Duit. Het kunstwerk verbeeldt de dagelijkse inspanning van de leden/telers van Agrico. Samenwerken van man en vrouw symboliseert het feit dat ondernemen steeds vaker gebeurt door boer en boerin. Voorzitter Flip van den Hoek kreeg bij de onthulling dan ook steun van Jannie Visser, het eerste vrouwelijke ledenraadslid van Agrico.

De Noord-Hollandse kunstenaar Jan van Velzen heeft het realistische kunstwerk van 'de aardappelteler en zijn vrouw', zoals het in de volksmond genoemd wordt, eerst in was geboetseerd voor hij het in brons liet gieten. De textuur in het brons brengt ons dicht bij de kunstenaar. Elke druk van zijn vinger of spatel in de was is in het brons te zien. Door om het kunstwerk heen te lopen verandert de expressie. Actieve en passieve houdingen wisselen elkaar af. Het kunstwerk is min of meer een symbolische weergave van waar Agrico voor staat. Agrico is een coöperatieve organisatie met 1.100 in de aardappelteelt gespecialiseerde telers, die hun product met de grootst mogelijke zorg kweken. Dat komt tot uitdrukking in dit kunstwerk. De Agrico-teler toont trots de net door hem geoogste aardappels aan zijn gepassioneerd toekijkende vrouw. Doordat de teler en zijn vrouw beide gebiologeerd naar de aardappels kijken wordt de blik van de beschouwer door de kunstenaar als vanzelfsprekend in die richting gedwongen. De aardappel, het product waar het bij Agrico allemaal om draait. 

Bronnen: De Noordoostpolder; Agrico. 
N.B: Naar aanleiding van informatie die door Agrico verstrekt was schreef ik in 2010 op de website dat het kunstwerk in 1996 geplaatst was ter gelegenheid van de opening van het nieuwe kantoor. Dit werd overgenomen door andere websites. Uit een verslag van het 25-jarig bestaan van Agrico blijkt echter dat het kunstwerk gemaakt is ter gelegenheid van dit jubileum, waarna de beschrijving is aangepast (2023).

Kunstenaar

Johannes Joseph (Jan) van Velzen, werd op 15 maart 1931 geboren in Onderdijk, gemeente Wervershoof. Hij groeide op in een tuindersgezin. Zijn vader verbouwde kool, bieten, aardappels en tulpen. Als tiener boetseerde hij al kleine figuurtjes van klei van het land, waarin hij mensen en dieren uit zijn omgeving vastlegde. In zijn militaire diensttijd liep hij een knieblessure op en begon tijdens zijn revalidatie serieuzer met boetseren in klei. Dit was het moment dat zijn talent herkend werd. Hoewel een studie aan de kunstacademie vanwege zijn bloembollenbedrijf er niet in zat, is hij naast zijn werk altijd beelden blijven maken. Als beeldhouwer was Van Velzen autodidact.

Op 50-jarige leeftijd is hij uit het bedrijf gestapt en is zich volledig gaan toeleggen op het maken van grote bronzen beelden. Zijn werk is figuratief. De onderwerpen die hij koos zijn voornamelijk huiselijke onderwerpen, portret- en karakterstudies en de werkende mens. Zijn eerste grote opdracht kreeg Van Velzen van de gemeente Wervershoof. Hij maakte de Dijkwerker, een bronzen beeld van een spittende man dat in 1981 bij gemaal Vier Noorder Koggen in Onderdijk geplaatst werd. Hij had verschillende schetsen gemaakt rond dit thema, maar hij koos voor de actieve pose boven de rustende, omdat het beter de strijd weergaf die de mensen in die tijd moesten leveren tegen de elementen. Jan van Velzen was als beeldhouwer opgevallen toen hij enkele jaren daarvoor een ontwerp van de heilige Gerardus Majella had gemaakt voor de 70-jarige parochie van Wervershoof. Geen traditionele vrome afbeelding van Gerardus, maar een tuinder met ontbloot bovenlijf, op de knieën in de klei. Andere kunstwerken in openbaar bezit zijn vooral te vinden in de omgeving van zijn geboorteplaats. 'De beste stuurlui' (1989) staat op het havenhoofd in Medemblik, 'Vrijheid'' (1996) in de dorpskern van Zwaagdijk, 'Moeder en kind' (1988) bij de R.K. kerk in Onderdijk en 'Paulus Potter en geit (1991) nabij de Drommedaris in Enkhuizen. In Emmeloord staat voor het gebouw van Agrico 'De aardappelteler en zijn vrouw' (1998). Voor een aantal beelden heeft hij zelf de plek mogen uitkiezen.

Sinds de begin jaren 2000 deed Jan van Velzen het rustiger aan en maakte nog weinig nieuw werk. Op 19 januari 2020 overleed hij thuis in Onderdijk op 88-jarige leeftijd.