Thuiskomst

Thuiskomst
Thuiskomst Thuiskomst Thuiskomst Thuiskomst Thuiskomst

Plaats: Emmeloord

Locatie: Urkerweg

Kunstenaar: Teun Roosenburg

Materiaal: brons

Jaar: 1964


Beschrijving:

In 1962 werd gestart met de bouw van het Dokter J.H. Jansenziekenhuis naar een ontwerp van de architecten Swinkels en Salemans. Op 13 april legde een dochter van huisarts Jansen de eerste steen. In 1964 werd het Dokter J.H. Jansenziekenhuis in gebruik genomen. In het kader van de percentageregeling beeldende kunst mocht een kunstwerk worden aangeschaft. De stichting die het beheer over het ziekenhuis voerde gaf de kunstenaar Teun Roosenburg opdracht een beeldhouwwerk te maken dat betrekking had op het ziekenhuis. Hij ontwierp het kunstwerk 'Thuiskomst' dat voor de hoofdingang van het ziekenhuis werd geplaatst. Toen het Emmeloordse ziekenhuis in 1990 fuseerde met het Zuiderzeeziekenhuis in Lelystad, verdween het beeld naar een binnenplaats van het ziekenhuis. Fotograaf Hans Veenhuis uit Emmeloord schreef in november 1997 een ingezonden brief naar het Nieuwsblad De Noordoostpolder waarin stond: "Wie vroeger bij het Dokter Jansenziekenhuis kwam zag daar een prachtig beeld voor de ingang staan. De IJsselmeerziekenhuizen hebben al geprobeerd om de naam weg te moffelen. Gelukkig is dat niet gelukt. Het lijkt erop dat het met het betreffende beeld wel lijkt te lukken. Het is vervangen door een 'modern' kunstwerk. Het kostte enige moeite om het oude beeld terug te vinden. Inderdaad weggemoffeld …". Daarop reageerde het bestuur van het ziekenhuis. Het kunstwerk werd nabij de hoofdingang teruggeplaatst, niet op de oude plek. Fotograaf Hans Veenhuis had voor de herplaatsing contact gezocht met beeldhouwster Nel van Lith met de vraag of het kunstwerk 'Thuiskomst' op de oude plek kon worden geplaatst. Maar Van Lith wilde niet dat haar kunstwerk 'Oogst' verplaatst werd. Ter gelegenheid van de opening van het dagcentrum werd het kunstwerk 'Thuiskomst' op 21 januari 2005 door de voorzitter van de Raad van Bestuur, Han Dekker, en fotograaf Hans Veenhuis onthuld.

De beeldengroep staat op een bronzen voetplaat die weer op een betonnen sokkel rust. Alles aan het kunstwerk is herkenbaar. Omdat we het kunnen benoemen en er geen misverstand mogelijk is noemen we het figuratief. Het kunstwerk stelt het ontslag van een patiënt voor die genezen het ziekenhuis verlaat. Van de geneesheer krijgt hij een klopje op de schouder. Hij schudt de hand van zijn vrouw die op hem toeloopt. Zijn hond springt uitbundig tegen hem op. Het is een impressie. De gezichten van de figuren zijn aangeduid, niet precies uitgewerkt zodat een ieder zich erin kan herkennen. Teun Roosenburg maakte een beeldengroep waarin alle emoties tot uitdrukking komen die bij dit moment horen.

In het brons zie je het handschrift van de kunstenaar in de klei zoals hij zijn gereedschap gebruikt heeft. Aan het oppervlak kan je zien dat Roosenburg de plastiek eerst geboetseerd heeft. Dat boetseren deed hij op een tamelijk grove, je zou haast zeggen ruwe manier. Kijkend naar het brons zie je hem zijn beeld opbouwen uit grote hompen klei. Door de ongepolijste vormen heeft de huid een structuur gekregen waarmee het licht wordt gevangen. In de zon ziet het kunstwerk er anders uit dan in het donker of in de schemer en als het regent komt het weer anders over. De beeldengroep is niet gepatineerd. Ooit had het een roodachtige tot gelige kleur. De blootstelling aan lucht en vocht heeft het kunstwerk een groen en dof uiterlijke gegeven. 

Op het terrein van het Dokter Jansenziekenhuis moet een parkachtig landschap komen met daarin 5 clusters van in totaal 250 woningen. Bij de inrichting wordt het Libenau-gedachtegoed gehanteerd. Het principe van Libenau heeft als visie een 'meergeneratiepark' te creëren waar sociale samenhang centraal staat. De openbare ruimte wordt ingericht als klimaat- en natuurinclusieve plek met aandacht voor waterberging, vasthouden, infiltratie en vertraagd afvoeren, maar ook aandacht voor het verbeteren van biodiversiteit. Bestaande bomen worden zoveel mogelijk ingepast, de bebouwing volgt het groen. De eerste fase van de huizen in de woonwijk 'Dokter Jansenpark' worden gebouwd op het parkeerterrein van het Dokter Jansencentrum. In maart 2024 is OVT ontwikkeling BV uit Emmeloord begonnen met de werkzaamheden voor de bouw van 26 appartementen en 37 woningen. Bomen zijn gekapt, nutsvoorzieningen aangelegd en de grond bouwrijp gemaakt. Vanaf 2026 zullen alle huidige gebouwen op het terrein van het Dokter Jansencentrum gefaseerd gesloopt worden. Voorafgaand aan de werkzaamheden is het kunstwerk 'Thuiskomst' in februari 2024 (voorlopig) verplaatst naar de ingang van Revalidatie de Schakel aan de Urkerweg 1. Toen in februari 2020 bekend werd dat het voormalig Dokter Jansenziekenhuis gesloopt zou worden heeft Flevoland Erfgoed contact opgenomen met Erfgoedvereniging Heemschut. Norman Vervat van de werkgroep 'Monumentale Kunst' van Erfgoedvereniging Heemschut heeft zich sindsdien ingezet voor het behoud van de 6 kunstwerken in en om het Dokter J.H. Jansencentrum. Omdat kunstwerken onder de Auteurswet vallen en derhalve niet zonder toestemming verplaatst of afgestoten mogen worden, heeft Norman Vervat de projectontwikkelaar in contact gebracht met de (erven van de) betrokken beeldend kunstenaars.

Kunstenaar

Jacob Martijn (Teun) Roosenburg is op 16 juli 1916 in Den Haag geboren. Zijn vader was architect Dirk Roosenburg. Van 1929 tot 1936 volgde hij aan de ambachtschool een opleiding bouwkunde en meubelmakerij. Aanvankelijk was hij werkzaam als opzichter op het bureau van zijn vader en maakte een enkele keer ornamenten voor diens bouwwerkenzoals een terracotta kunstwerk met een serie vogelfiguren (1940) boven de ingang van het voormalig hoofdkantoor van KLM in Den Haag, die verwezen naar de vliegmaatschappij. In 1936 ging hij als hospitant aan de Academie voor beeldende Kunst in Den Haag studeren aan de afdeling beeldhouwen. Tegelijkertijd was hij leerling en later knecht bij de Nederlands/Belgische beeldhouwer Albert Termote (1887-1976), met wie zijn vader enkele keren samenwerkte. In 1938 studeerde hij af in Den Haag en ging vervolgens aan de Académie Ranson in Parijs studeren waar hij leerling was van Charles Malfray(1887-1940) en Aristide Maillol (1861-1944).

Van 1939 tot 1942 woonde Teun Roosenburg in de Amsterdamse Jordaan. Daar deelde hij een atelier met kunstenaars als Piet Damsté, Hannie Rädecker, Nico Wijnberg en Jan Peeters. Op 22 november 1941 werd door de Duitse bezetter de Nederlandse Kultuurkamer ingesteld. Iedereen die in de kunst- en cultuursector werkzaam was moest lid worden. Wie geen lid was mocht zijn beroep niet langer uitoefenen. Om de Kultuurkamer te ontlopen fietste Roosenburg, samen met Damsté en Rädecker in het voorjaar van 1942 vanuit Amsterdam naar Limburg om daar de oorlog uit te zitten. Hij ontdekte Kasteel Oost in Eijsden en werd op slag verliefd. Hij huurde het vervallen kasteel van kasteelheer Raphael Graaf de Liedekerke de Pailhe van Eijsden voor vijftig gulden per maand, op voorwaarden dat hij het kasteel zo goed mogelijk zou onderhouden. Het huis telde 21 kamers en met primitieve middelen en voor weinig geld werd het bewoonbaar gemaakt voor zo veel mogelijk mensen. Al snel liet Teun zijn verloofde, de schilderes Jopie Goudriaan (1913-1997), overkomen. Tijdens het bombardement van Rotterdam was zij haar atelier en al haar werk kwijt geraakt. In 1943 trouwde Teun en Jopie. Zij ontvingen op kasteel Oost veel beeldend kunstenaars, schrijvers en theatermensen. In 1956 werd het kasteel te koop aangeboden en werd Roosenburg de eigenaar.

Roosenburg was beeldhouwer, glaskunstenaar en keramist, zijn stijl was figuratief. Zo af en toe kreeg hij opdrachten via het werk van zijn vader. Direct na de oorlog probeerde architect Dirk Roosenburg, die stedenbouwkundige adviezen aan de gemeente Meppel gaf, zijn zoon aan te bevelen voor het beeldhouwwerk van een oorlogsmonument in die stad, maar deze poging werd direct afgestraft door de Nederlandse Kring van Beeldhouwers die de belangenverstrengeling zeer bedenkelijk vond. Teun Roosenburg overleed, 6 dagen na zijn 88ste verjaardag, op 15 juli 2004 in zijn woonplaats Eijsden en werd begraven op Begraafplaats Tongerseweg in Maastricht.

Teun Roosenburg heeft in heel Nederland kunstwerken staan zoals Moeder en kind (1952) in Goes, Land en water (1957) in Harderhaven, "Flora" (1962) in Aalsmeer, Bever (1964) in Groningen, Thuiskomst (1964) in Emmeloord, Schutterskoning (1978) in Kerkraden, Op blote voeten (1981) in Maastricht, Naakt met poes (1995) in Heerlen en Drie gratiën (1999) in Horst.