Polderfontein

Polderfontein
Polderfontein Polderfontein Polderfontein Polderfontein Polderfontein Polderfontein Polderfontein

Plaats: Emmeloord

Locatie: De Deel

Kunstenaar: Johan Verhage

Materiaal: marmer

Jaar: 2020


Beschrijving:

Het eerste stedenbouwkundig ontwerp van Emmeloord is gemaakt door architectenbureau Granpré Molière, Verhagen en Kok. Het plan, dat uit 1941 dateert, werd in opdracht van de Dienst der Zuiderzeewerken gemaakt. Van 1942 tot 1948 was ir. Cees Pouderoyen, architect-stedenbouwkundige in dienst van de Directie Wieringermeer, belast met de verdere planvorming van Emmeloord. Voortbordurend op het eerste plan ontwikkelde hij verschillende schetsontwerpen. Het debat spitste zich steeds verder toe op de plaats, de oriëntatie en de inrichting van het centrale plein, de latere Deel. Omdat dit plein letterlijk en figuurlijk het centrum van de polder betrof, werd hier veel aandacht aan besteed. Schetsen uit 1944 vertonen gelijkenis met het San Marcoplein in Venetië. Er was kritiek op het plein, met name van de Rijksdienst voor het Nationale Plan, kritiek die betrekking had op het karakter, op de excentrische ligging, de zeer grote maat en op de hoogte van de omringende bebouwing. Pouderoyen koos na vele schetsontwerpen in 1946 voor een brinkachtige ruimte met veel groen, waardoor hij bewust of onbewust meer aansloot bij de groene karakteristiek van de dorpsbrinken in de polderdorpen. In het voorjaar van 1947 was de planvorming voor het stadsplan van Emmeloord afgerond. In 1948 werd het plan definitief door de Planologische Commissie goedgekeurd. Op het centrale plein stonden de poldertoren, het raadhuis, enkele kantoren en het hotel-beurscomplex geprojecteerd. Hier moesten politiek, handel, middenstand en amusement samenvloeien. Daarom kreeg het plein de naam Deel, verwijzend naar het centrale gedeelte van een boerderij. In januari 1949 werd wederom een nieuw plan gepresenteerd, met het stadhuis aan de oostzijde van het plein. In 1962 werden de eerste plannen gemaakt voor een stadhuis op De Deel. Na jaren van discussie besloot de gemeenteraad in 1966 met één stem verschil, dat het stadhuis op het Harmen Visserplein kwam, het oude hart van Emmeloord. De Stentor schreef daarover op 6 september 2008 in een artikel: "Sommigen beschouwen dat nog steeds als een planologische blunder van de eerste orde, een historische vergissing van de toenmalige gemeenteraad. Emmeloord plukt er nog steeds de wrange vruchten van. Want behalve op donderdag als er markt is en tijdens grote evenementen zoals het fameuze Pieperfestival en de Nacht van Oranje is de Deel altijd een kaal, winderig, ongezellig plein gebleven, gedomineerd door geparkeerde auto's en bussen". Bronnen: Architectuur en stedebouw in Flevoland, 15 stappen rond de Poldertoren en DNA Noordoostpolder. 

De Deel is onderdeel van de centrumplannen waar de politiek jarenlang over discussieerde. Een duidelijke visie op de ontwikkeling ontbrak. In juli 1999 kondigde wethouder Jos Beckers aan dat "zodra de grootschalige reconstructie van De Deel achter de rug is - over ongeveer twee jaar - er op De Deel een 5 m hoog glazen kunstwerk van schrijver/kunstenaar Jan Wolkers zal verrijzen". Op dinsdag 13 juli presenteerde Wolkers zijn ontwerp aan het gemeentebestuur. "Het kunstwerk heeft een symbolische betekenis. Daarbij ben ik van het ontstaan van de polder uitgegaan. Het zijn glazen golven die een weerspiegeling zijn van het feit dat deze polder ooit uit het water verrezen is. […] En omdat hier vroeger allemaal water was, komt het kunstwerk in een grote vijver te staan met daaromheen bankjes. Het moet een centraal ontmoetingspunt worden in het verblijfsgebied, dat hiermee een extra accent krijgt door de Poldertoren" aldus Wolkers. Op een tentoonstelling van Jan Wolkers in september 1999 in het gemeentehuis in Emmeloord was een model van het toekomstig kunstwerk op De Deel te bezichtigen, een 5 m hoge korenaar. De aren moesten als puntige watergolven gezien worden; graan uit water. Het werk is echter nooit uitgevoerd. Wolkers overleed jaren voordat de reconstructie van De Deel afgerond was. 

Er werden grootse plannen gesmeed die nooit ten uitvoer kwamen. Eerst ging het plan van HKB stedenbouwkundigen van tafel. Begin 2010 was het de beurt aan architect Sjoerd Soeters en Ontwikkelaar Provast. Zij geloofden in winkels, supermarkt, bioscoop, kantoren en appartementen, een parkeerkelder eronder en een klein pleintje erop. In 2015 haakte Provast af, een schadepost voor de gemeente van 5,5 miljoen euro. Tussen juni 2015 en maart 2016 werkte de gemeente in een 'open planproces' aan een centrumplan. Projectgroep Hart-voor-Emmeloord riep inwoners op om hun visie voor een ideaal centrum te delen. Zo'n 600 mensen reageerden. De 17 meest concrete ideeën werden enkele maanden later in 't Voorhuys gepresenteerd. Uitkomst daarvan was het scenario ‘Compact Centrum’. De wens van de bewoners was een compact, gezellig, levendig en knusser centrum met een fontein, meer kleine winkels en meer groen. Strootman Landschapsarchitecten kreeg de opdracht dit scenario verder uit te werken. Een aantal varianten werden door Strootman in verschillende stadscafés aan de bevolking voorgelegd. In samenwerking met de bewoners zijn vervolgens stap voor stap de contouren voor het centrumplan vastgesteld. Op 10 juli 2017 stemde de gemeenteraad in met de plannen voor het centrum. 

Met de herinrichting van de Deel werd in februari 2019 begonnen. De Grote Deel is ingericht als parkeerplaats voor auto's en fietsen en biedt ruimte aan grotere evenementen. Het parkeerterrein is aan twee zijden omringd door een dubbele rij van 46 tulpenbomen. Een watersysteem op anderhalve meter diepte voorziet de bomen van voeding en zorgt er tevens voor dat heftige regenval moeiteloos verwerkt wordt. Om de bomen zit niet het traditionele rooster, maar een bomenkrans van cortenstaal. Op de Kleine Deel, die ingericht werd als een soort verblijfsruimte met horeca, loopt de sfeer van vrijstaande en groepjes bomen uit de Lange Nering door. 

Het waterelement voor het Voorhuys was, op het horecapaviljoen na, de afronding van de Kleine Deel en een afscheidscadeau van projectleider civiele techniek Johan Verhage. In 1970 begon hij op 16-jarige leeftijd als leerling-tekenaar bij de gemeente Noordoostpolder. In september 2020 ging de 66-jarige Verhage na een 50-jarig dienstverband met pensioen. Johan Verhage heeft de fontein zelf ontworpen. "Er moest er een komen, maar wat en hoe, dat had de architect er niet bij gezegd". Tijdens een vakantie in het Zwarte Woud en de Vogezen deed Verhage inspiratie op. Hij dacht aan de Noordoostpolder, met zijn twaalf dorpen. De Deel is het plein voor iedereen in de polder. "De dorpen hebben vaak het idee gehad dat ze er niet bij horen, maar hier in de fontein op de Deel komt alles samen" vertelde Verhage in een interview aan De Noordoostpolder. "In het centrum van Emmeloord is de laatste 20 jaar veel veranderd en ik ben blij dat ik daar een bijdrage aan heb kunnen leveren". Verhage nam voor het ontwerp van het waterkunstwerk een afbeelding van de kaart van de Noordoostpolder als basis. 

De Polderfontein is opgebouwd uit marmeren tegels uit China. De uitwerking van het ontwerp en de technische realisatie is verzorgd door het bedrijf Fonteintechniek Gruppen b.v. uit Hoogeveen. Op 24 maart 2020 is de put geplaatst waarna medewerkers van het bedrijf het waterleidingnet voor het waterelement aanbrachten. Op 23 augustus werd de aanleg van de natuursteen afgerond. Vervolgens moest de fontein afgemonteerd en geprogrammeerd worden. Het lag in de bedoeling dat Johan Verhage bij zijn afscheid in het Voorhuys op 3 september 2020 de Polderfontein officieel in werking zou stellen, maar dat is niet gelukt. In plaats daarvan werd ter ere van zijn 50-jarig jubileum bij de gemeente Noordoostpolder de testfase van het waterelement officieel door Verhage gestart. In het weekend van 12-13 september werd proefgedraaid, waarna de laatste werkzaamheden werden afgerond.

De Polderfontein is een waterkunstwerk in de vorm van de Noordoostpolder dat vernevelt, spuit, interactief en duurzaam is. Vanaf Emmeloord gaat een straal in een boog naar de omliggende 11 dorpen en ieder dorp heeft ook zijn eigen spuitstraal. In de marmeren tegels zijn vanaf Emmeloord de Urkervaart, Lemstervaart en Zwolsevaart gevreesd om het water af te voeren naar afvoerputjes. De putjes zijn aangelegd op de plek van de gemalen Vissering bij Urk, Buma bij Lemmer en Smeenge bij de Voorst, die sinds de drooglegging de Noordoostpolder drooghouden. De Polderfontein heeft 36 spuiters die aangelicht worden door RGBW verlichting. RGB LED verlichting beschikt over rode, groene en blauwe LEDs in één behuizing. Met deze drie kleuren kunnen alle mogelijke kleuren gevormd worden. Wanneer de term RGBW wordt gebruikt dan is er aan de RGB chip een extra LED chip toegevoegd. De letter W (van white oftwel wit) geeft aan dat de chip koelwit van kleur is. 

Bij de Polderfontein liggen in het trottoir 3 roestvast stalen plaquettes. De eerste verwijst naar de Zuiderzee, de tweede naar de ontginning en de laatste naar wat de Noordoostpolder nu is, een land- en tuinbouwgebied met de Poldertoren als trots middelpunt. 

Ontwerper

Johan Verhage is in 1954 in Rutten geboren. Hij ging naar de Chr. LTS De Schakel in Emmeloord en deed schriftelijke studies weg- en waterbouw. Na zijn opleiding aan de LTS, waar hij timmeren en metselen leerde, zou hij de bouw ingaan, maar toen vroeg de gemeente aan de school of ze in plaats van stagiaires iemand intern bij weg-en waterbouw konden opleiden. Verhage begon als leerling-tekenaar bij de Dienst Publieke Werken, en daarna werd hij aspirant-tekenaar en later tekenaar. Van 1970 tot 1984 werkte hij bij de afdeling weg-en waterbouw van de Dienst Publieke Werken van de gemeente Noordoostpolder. Van 1984 tot aan zijn pensioen in 2020 werkte hij bij de afdeling weg-en waterbouw van de bestuursdienst, die tegenwoordig het ingenieursbureau heet. Verhage is in de 50 jaar die hij voor de gemeente Noordoostpolder werkte opgeklommen van tekenaar naar werkvoorbereider en schrijver van bestekken tot projectleider civiele techniek. Bron: binnenlandsbestuur.nl