Wandreliëf De Golfslag

Plaats: Emmeloord

Locatie: Smedingplein 2

Kunstenaar: Joop Puntman

Materiaal: keramiek

Jaar: 1971

Beschrijving:

Tussen 1968 en 1970 werd aan het Smedingplein in Emmeloord verzorgingshuis De Golfslag gebouwd, naar ontwerp van architect Abe Bonnema (1906-2001). Eind 1970 betrokken de bewoners hun appartementen. Minister Wim Schut van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening opende op 3 februari 1971 verzorgingshuis De Golfslag officieel. Kort na de opening brak in de vroege morgen van 18 april brand uit, die vermoedelijk veroorzaakt was door kortsluiting in de recreatieruimte. De los van de bovenbouw staande zuidwestelijke vleugel met daarin het keukencomplex, de administratie, de liften en de recreatiezaal, werd volledig verwoest. De oostelijke dienstvleugel en het eigenlijke verzorgingshuis bleven gespaard. De bijna 140 bewoners werden tijdens de brand geëvacueerd en konden pas op 3 mei terugkeren naar hun woning. De schade bedroeg 2,5 miljoen gulden.

Eind augustus 1971 werd de herbouw van het door brand verwoeste deel van De Golfslag afgerond. Ter gelegenheid van dit feit bood Bernard Geurtzen namens de Vereniging De Lange Nering op 31 augustus een keramisch wandreliëf aan voor in de centrale ruimte/recreatiezaal. Het kunstwerk is gemaakt door de keramist Joop Puntman. Het cadeau werd niet alleen door het bestuur van De Golfslag, maar ook door de bewoners bijzonder op prijs gesteld omdat het toch wel moderne kunstwerk herkenbare vormen heeft. Het reliëf verwijst naar de inpoldering van de Noordoostpolder en verbeeldt het verleden en het heden. Vroeger speelde de visserij een belangrijke rol in het gebied, tegenwoordig de landbouw. Het is geen naturalistische weergave, de vormen zijn gestileerd. Centraal in de voorstelling staat een man, met zijn in laarzen gestoken voeten, in het golvende water waarin rood-wit-blauwe vissen zwemmen. Met zijn rechterhand trekt hij een net vol vissen uit het water en met zijn linkerhand oogst hij het graan. Achter hem vaart een zeilboot met een rood-wit-blauw zeil op de Zuiderzee, terwijl voor hem een grote rood-wit-blauwe vogel over het nieuwe land vliegt. Deze vogel had Puntman ook al gebruikt in het wandreliëf 'Willem Barentsz' dat hij in 1970 maakte voor de gelijknamige school in Meijhorst, Nijmegen.

Het kunstwerk is in zwartbakkende fijne chamotte klei geboetseerd. Daarna is het reliëf in een oven gebakken, waardoor de klei in keramiek transformeerde. Wanneer klei gebakken wordt spreekt men over stook. Meestal wordt dat stoken in tweeën gedaan. De eerste keer wordt het goed gedroogde werk op een temperatuur van rond de 1000ºC gestookt; de biscuit stook. Nadat de kleuren met vloeibare glazuur op de dan nog poreuze keramiek zijn aangebracht, is het reliëf opnieuw in de oven gedaan om het voor de tweede maal bij een temperatuur van zo'n 1200ºC te stoken. Deze laatste keer bakken wordt de glazuurstook genoemd. De matte glazuur verfraait de voorstelling niet alleen maar maakt de keramiek ook waterdicht en beschermt het tegen invloeden van buitenaf. Het keramisch wandreliëf heeft Joop Puntman bij pottenbakkerij 'Het Ambacht Haalderen' laten bakken. 

In 2015 sloot Zorggroep Oude en Nieuwe Land (ZONL) verzorgingshuis De Golfslag en verkocht het gebouw eind 2016 voor ruim 1 miljoen euro aan de ondernemers Roel Hindriks en Wiepke Haagsma. De twee wilden 60 huurappartementen in het pand realiseren. Na een grondige sloop van het interieur kwamen de werkzaamheden stil te liggen. Het pand ging in 2017 opnieuw de verkoop in omdat de gemeente, volgens de eigenaren, te hoge eisen aan de verbouwing stelde en zij daardoor de benodigde vergunningen niet rond kregen. Lange tijd stond het gestripte gebouw leeg en verloederde. In de vroege ochtend van 21 december 2019 woedde er voor de tweede keer in de geschiedenis van De Golfslag een grote brand, dit keer in het achterste gedeelte van de benedenverdieping. De brand zorgde voor extra vertraging in de verkoop. Op 5 juni 2020 werd De Golfslag verkocht aan projectontwikkelaar Accretio Aedificium uit Zwolle die in het gebouw 106 (zorg)appartementen voor jong en oud realiseerde. Op de begane grond werd, net als in het voormalig verzorgingshuis, een algemene ruimte voor ontmoeting en activiteiten verwezenlijkt die verhuurd wordt aan buurthuis De Golfslag. 

Eind december 2023 werd de nieuwe Golfslag opgeleverd. Voordat in 2017 de sloopwerkzaamheden van het interieur begonnen, was het keramisch wandreliëf van Joop Puntman door de toenmalige eigenaren uit De Golfslag gehaald en opgeslagen in een landbouwschuur. Na de renovatie is het kunstwerk in de eerste week van januari 2024 teruggeplaatst in de hernieuwde Golfslag, waar het in oude glorie hangt in de centrale hal, naast de deur naar de algemene ruimte van buurthuis De Golfslag. 

Kunstenaar

Joseph Theodorus (Joop) Puntman werd op 20 maart 1934 in Bemmel geboren. Hij studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem, met als hoofdvakken monumentale en toegepaste kunst. Na zijn studie ging Puntman in 1949 werken bij Keramisch 'Atelier Het Ambacht Haalderen' (AMHA) waar hij hoofdontwerper werd. AMHA was opgericht in het kader van de bestrijding van de naoorlogse werkeloosheid. Met financiële steun van Volksherstel Gelderland werd de pottenbakkerij op 2 juni 1947 bij de Kamer van Koophandel ingeschreven. In het atelier werden aanvankelijk alleen handgedraaide gebruiksvoorwerpen vervaardigd. Na 1950 kwamen daar siervoorwerpen en muurplastieken bij. De eerste muurplastieken waren van de hand van Joop Puntman en Henk van Meurs (1937-2007). Tijdens de wederopbouwperiode (1945-1965) werd AMHA vooral bekend door de monumentale keramische muursculpturen in opdracht voor scholen en overheidsgebouwen. De opdrachten voor keramische reliëfs voor mens en dier werden uitgevoerd naar ontwerpen van Puntman. Op het werk dat Puntman ontwierp voor Het Ambacht Haalderen staan de fabrieksmerken 'Het Ambacht Haalderen' of 'AMHA'. De monumentale wandreliëfs signeerde hij over het algemeen met 'PUNTMAN AMHA'. Na zijn vertrek bij AMHA in 1969 voerde Puntman als zelfstandig kunstenaar opdrachten uit die hij signeerde met 'JOOP PUNTMAN'. In de laatste jaren van zijn leven nam zijn productiviteit, gezien zijn leeftijd, af.

Joop Puntman overleed op 12 december 2013 op 79-jarige leeftijd in Nijmegen en werd op 18 december in Haalderen begraven.

Puntman maakte diverse reliëfs, die veelal werden geplaatst bij scholen zoals: ‘Herten, zeepaardjes en kinderen' (1958) in Genderen, 'Onze-Lieve-Vrouw van Fátima' en 'Twee Paarden' (1960) in Hengelo, gevelreliëf Montfoort (1965) en Steigerend paardje (1971) in Montfoort, Bootje varen (1964) in Heerenveen, Edith Stein (1968) in Zijlaart, 'Tijl Uilenspiegel en de grap van de linkerschoen' (1970) in Vianen en 'Willem Barentz' (1970) in Nijmegen. Voor de Talita Koemischool in Nijmegen ontwierp hij in 1963 twee keramische reliëfs. In Bemmel (Lingewaard) bevindt zich het keramische reliëf 'De Levensweg' (1964) en in Haalderen 'De Haalderense mens en zijn werk' (1965). In 1971 maakte Johan Puntman in opdracht van de 'Vereniging De Lange Nering' in Emmeloord voor de centrale ruimte van verzorgingshuis De Golfslag in Emmeloord een reliëf dat verwijst naar de drooglegging van de Noordoostpolder. In 1972 vervaardigde hij eveneens in opdracht van de 'Vereniging De Lange Nering' het gemeentewapen van Noordoostpolder dat op 5 april 1972 aan de gemeente werd aangeboden voor in het stadskantoor aan het Harmen Visserplein. In 1973 maakte hij in opdracht van Ondernemersvereniging Emmeloord een reliëf ter herinnering aan Bernard Geurtzen de voorzitter van de 'Vereniging de Lange Nering', die op 13 augustus 1972 plotseling overleed.