Windorgel
Plaats: Lelystad
Locatie: Zuiderwagenplein
Kunstenaar: Auke de Vries
Materiaal: staal
Jaar: 1973
Beschrijving:
Op de Bovenover, een hoge doorgang in het oude centrum van Lelystad, staat het kunstwerk 'Windorgel' dat als neven functie heeft, het breken van de wind in het tochtgat tussen het Smedinghuis en gebouw Zijpestein. 'Windorgel' is gemaakt door Auke de Vries en behoort tot het vroege werk van de kunstenaar.
Auke de Vries was als esthetisch adviseur betrokken bij de bouw van Lelystad en kreeg in het kader van de percentageregeling beeldende kunst van de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) in Delft de opdracht voor een doelmatig kunstobject. De opdracht luidde: "breng de wind in verwarring en breng de windsnelheden op Bovenover terug tot het niveau van de windsnelheid op het vrije veld". Verder moest het object kleurig afsteken tegen de grijze betonconstructies eromheen.
Het kunstwerk is ontstaan door nauwe samenwerking tussen de kunstenaar en de technici. TNO volgde de ontwikkelingen van het object in het atelier van Auke de Vries op de voet. Met een maquette ging TNO onder meer in een windtunnel aan het meten en rekenen en kwam tot de voorwaarden van het windbrekende element. Auke de Vries verwerkte deze gegevens in zijn plastiek die, in samenwerking met twee fietsenstallingen, de luchtwervelingen in de doorgang van hun hevigste krachten ontdoet. Het resultaat: 3 groepen kleurige gelakte stalen balken met een H-profiel op in hoogte verschillende platte sokkels. De smalle balken vangen de wind, breken hem en laten hem van richting veranderen. De wind op zijn beurt, laat het beeld geluiden maken. 'Windorgel' is een goed voorbeeld van omgevingsvormgeving.
Kunstenaar
Auke de Vries werd op 27 oktober 1937 in Bergum geboren. Hij doorliep de lagere technische school. Aanvankelijk was hij in Leeuwarden werkzaam als decorateur. Zijn artistieke loopbaan laat zien een kunstenaar niet per se academisch geschoold hoeft te zijn om een bepaalt niveau te bereiken. In 1954 verhuisde Auke de Vries naar Den Haag waar hij werd toegelaten tot het vijfde jaar van de avondopleiding aan de Koninklijke Academie. Overdag werkte hij als decorateur bij het warenhuis V&D. Een jaar later vertrok hij voor een jaar naar Parijs, waar hij niet alleen kennismaakte met kunstenaars maar ook zag hoe een stad, een door mensen gebouwde en gecontroleerde omgeving, de ruimte bespeelde. Als reactie daarop begon hij met het maken van driedimensionale metalen vormen om na te tekenen en te etsen. Om, op papier, zelf een bijdrage te leveren aan die ordening.
Vanaf de jaren zeventig maakt hij metalen sculptures. De Vries is geen kunstenaar die volgens klassieke principes hakt, boetseert, snijdt of construeert, maar stelt zijn objecten samen uit schijnbaar lossen gewichtloze onderdelen die soms ver uitstrekken. De sculpturen hebben een dynamisch karakter, mede door de gekromde staven en lijnen waarmee hij zijn werk uitrust. Zijn objecten bestaan vaak uit staanders, een verbindingslijn ertussen, waar hangende ‘sprieten’ uit schieten. IJle, evenwichtige maar toch aan de zwaarte kracht onderhevige scheppingen. Gevoel en verstand spelen een grote rol bij de totstandkoming van zijn kunstwerken die veelal ontworpen zijn met behulp van takjes, veertjes, papiertjes en dun vogelkooidraad. Daarna vergoot hij ze uit tot de maat zoals hij die in gedachte heeft. Dat vereist een grote concentratie en nauwkeurigheid, met daarnaast een goede materialenkennis. Met zijn sculpturen wil hij de ruimte bedwingen en ‘aanraken’. In geval van een opdracht, komt het beeld uiteindelijk zelden op de plek die de opdrachtgever heeft uitgekozen. Auke de Vries onderzoekt de plek zelf en tast af waar het beeld nodig is. Daarbij maakt hij vaak plannen voor de omgeving van het beeld, een aanpak die streeft naar een synthese tussen sculptuur, architectuur en stedenbouw.
Zijn bekendste schepping in Nederland is het ‘Maasbeeld’ dat zich in Rotterdam bevindt. Het heeft geen kleur en hangt bijna letterlijk in de ruimte. Losse elementen heeft hij op ingenieuze wijze in de lucht opgehangen. Het Maasbeeld vormt als het ware een grafisch lijnenspel. Dat grafische in zijn driedimensionale objecten is ook in andere scheppingen van Auke de Vries terug te vinden. Boven de vijver van het Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam bevindt zich ook één van zijn sculpturen. In samenwerking met koningin Beatrix maakte hij een beeld voor de hal van de Tweede Kamer. In Flevoland is werk van Auke de Vries te vinden in Lelystad, bij de Rechtbank en bij het Smedinghuis, aan één van de invalswegen van Dronten en aan de Nederlandstraat in Almere-Poort. Zijn beroemdste internationale werk is Landed of Gelandet bij het Daimler Chrysler Gebouw in Berlijn. Ook in de openbare ruimte van wereldsteden als Barcelona, Bangkok en Parijs is werk van Auke de Vries te vinden.
Van 1972 tot 1986 was hij als docent verbonden aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en van 1986 tot 1996 aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. De Vries woont en werkt in Den Haag. In 2015 won hij de Wilhelminaring, de landelijke oeuvreprijs voor beeldhouwkunst, die om de twee jaar wordt toegekend. Op 13 september 2019 kreeg Auke de Vries voor zijn gehele oeuvre de Gerrit Benner Prijs uitgereikt, een prijs die is ingesteld door de Provinciale Staten van Friesland.