De Tong (van Lucifer)

De Tong (van Lucifer)
De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer) De Tong (van Lucifer)

Plaats: Lelystad

Locatie: Knardijk

Kunstenaar: Rudie van de Wint

Materiaal: staal, koperdraad

Jaar: 1993


Beschrijving:

Om het belang van de A6 te benadrukken hebben Rijkswaterstaat en de provincie Flevoland in 1988 aan de kunstenaars Andy Goldsworthy, Leo Vroegindewey en Rudi van de Wint gevraagd voorstellen te doen voor landschapsobjecten langs de snelweg. De initiatiefnemers wilden aanvankelijk drie ideeën nader uitwerken. Eén kunstwerk zou de relatie met de snelweg en het landschap tot stand brengen, een tweeden idee was om als het ware een plek in te richten als een soort 'kunstparkeerplaats' en het laatste idee was om een soort markering aan de weg te realiseren. De schotse kunstenaar Andy Goldsworthy stelde voor 5 heuvels te maken, ca 20 m hoog en een doorsnede van 50 m. De 'Five hills' zouden beplant worden en met de seizoenen meekleuren en op deze manier corresponderen met de karakteristieken van het landschap. De uitvoering stuitte echter op een aantal practische problemen. Zo zou de ondergrond gefundeerd en gestabiliseerd moeten worden. Daardoor zouden de kosten stijgen tot 3 miljoen gulden. Ook het ontwerp van Leo Vroegindewey, dat 17 plantanen langs een geel betonnen pad omvatte, werd niet uitgevoerd. Het ontwerp was gemaakt voor een plek die in een ontwikkelingsgebied bij Almere lag, waardoor de Almeerse kunstcommissie zich erover moest buigen. Deze achtte het ontwerp echter niet geschikt voor de plek. Het ontwerp paste meer in een woonwijk dan dat het gekoppeld was aan de A6. Rudi van de Wint stelde voor een zuil met op de top een dwarsgeplaatste ellipsvormig object op te richten in de buurt van de Flevocentrale, tegenwoordig Maximacentrale. Vanuit de uiteinden van de ellips zouden gasvlammen branden, waardoor het object dag en nacht zou opvallen. De provincie was gecharmeerd van het ongewone voorstel, maar had moeite met de 'eeuwige vlammen'. In een tijd waarin de overheid energiebesparing propageerde vond men een zo monumentaal voorbeeld van verspilling minder gelukkig. Naast dit ontwerp had Van de Wint verschillende alternatieven gepresenteerd waaronder een grote liggende bronzen ovalen vorm. De kunstenaar werd gevraagd een nadere uitwerking van dit beeld te maken. Dat werd een rechtopstaande ovale vorm die voor uitvoering in aanmerking kwam. Op 3 oktober 1991 werd de definitieve opdracht aan Rudi van de Wint verstrekt. Bij de tot standkoming van dit kunstwerk heeft de provincie zich laten adviseren door het Praktijkbureau Beeldende Kunstopdrachten van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Het ministerie heeft de drie schetsontwerpen bekostigd.

Wie door het vlakke Flevoland over de A6 rijdt ziet, op de Knardijk waar Zuidelijk Flevoland over gaat in Oostelijk Flevoland, een ovaal groen beeld. Onwillekeurig doet deze sculptuur je aan een Cipres denken, zoals je die in de heuvels van het Italiaanse Toscane tegenkomt. Maar als je het beter bekijkt, zie je dat het gaat om een 9 meter hoog, 4 meter breed en 1,5 m dik ovaal kunstobject dat bestaat uit een stalen korfconstructie omwikkeld met 8 mm dik koperdraad. Door oxidatie heeft het beeld zijn groene kleur gekregen. In de vorm, de opbouw en de gekozen materialen verwerkt Van de Wint zijn voorkeur voor de ovale vorm en zijn fascinatie voor de koperen wikkelingen van een dynamo. Het kunstwerk werd eind september 1993 officieel onthuld en fungeert als landmark omdat het vanuit de wijde omtrek te zien is. Omdat het reusachtige beeld wel iets weg had van een tong, bedacht de kunstenaar dat het een beeld zou kunnen zijn van de tong van Lucifer en gaf het de naam 'De Tong van Lucifer'. Bovendien bedacht Van de Wint dat het mooi zou zijn wanneer het koper bij onweer de bliksem zou aantrekken en dat het beeld dan uit elkaar zou spatten en een nieuw beeld zou vormen. Dit idee is onderzocht en tot opluchting van de opdrachtgever onmogelijk gebleken. De realisatie van het kunstwerk kostte ƒ 400.000,- (ca. € 181.512,-). Daarvan werd 1/3 deel gefinancieerd door het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en 2/3 deel door Provincie Flevoland.

In 1995 raakte het beeld beschadigd doordat vandalen deuken hadden aangebracht in het kunstwerk. 'De Tong van Lucifer' werd verwijderd en voor omgerekend € 22.235,- hersteld. Eind 1996 werd het teruggeplaatst op de Knardijk. In de zomer van 2004 constateerde men het loslaten van een groot aantal koperdraadwikkelingen. In oktober 2006 hebben vandalen of koperdieven het kunstwerk van het loshangende koperwerk ontdaan. Het kunstwerk werd weggehaald en overgebracht naar Amsterdam waar het voor een bedrag van € 195.000,- gerestaureerd is. 'De Tong van Lucifer' is bijna vier jaar weggeweest, maar werd op 1 oktober 2010 teruggeplaatst op de Knardijk. Gedeputeerde René van Diessen draaide de laatste schroef aan. In dat jaar was er sprake dat de naam van het kunstwerk veranderd zou worden in 'De Tong'. Volgens de erven van Rudi van de Wint kon de naam van het kunstwerk 'De Tong van Lucifer' niet veranderd worden in 'De Tong'. Zij hadden er destijds geen problemen mee dat de provincie het kunstwerk met 'De Tong' wilde aanduiden. Na een lange discussie werd toen besloten de officiële naam 'De Tong van Lucifer' te handhaven. Tijdens de stormen eind februari 2020 kwam het kunstwerk scheef te staan. Bij een inspectie op 25 februari bleek dat het omhulsel op meerdere locaties was losgeraakt van de verticale balk die fungeert als constructie. Het fundament was nog intact. Op 28 februari werd het kunstwerk door de Noord-Amsterdamse Machinefabriek van zijn plek gehaald en in afwachting van reparatie naar de provinciale opslag bij de Stichtse brug overgebracht..

De SGP Flevoland wees erop dat eerdere restauraties al ruim € 200.000,- gekost hebben en greep de nieuwe kostenpost aan om de plaats van het beeld ter discussie te stellen. Fractievoorzitter Sjaak Simonse vond het publieke kunstwerk godslasterend en wilde dat het kunstwerk voorgoed van de Knardijk zou verdwijnen en vond dat het kunstwerk in een museum geplaatst moest worden. Gijs van de Wint, de zoon van de inmiddels overleden kunstenaar, vond het jammer dat het beeld op deze manier in de media verscheen. "Simonse zegt dat het beeld een negatieve uitlating over God is, maar dat is nooit een betekenis die mijn vader mee heeft willen geven." Volgens Van de Wint junior gaat het beeld helemaal niet over de christelijke duivel. "Lucifer was een figuur uit de Romeinse mythologie, hij staat symbool voor vuur. De omwikkeling met koperdraad wekt de associatie met een spoel, met elektriciteit, ook vanwege de mogelijke blikseminslag. Het gaat om natuurkundige verschijnselen, het heeft niets met religie te maken." Gijs van de Wint vindt het idee dat het beeld aanstootgevend zou zijn geen argument om het weg te halen. "Mensen zijn ook gekwetst als het beeld wordt weggehaald". Gedeputeerde Michiel Rijsberman vindt de 'De Tong van Lucifer' een prachtig beeld op een prachtige plek, het past goed bij de schaal van de dijk waar het op staat. Maar Rijsberman begrijpt ook de pijn van de tegenstanders. Met deze titel lijkt het op godslastering. Daarom is zijn voorstel dat er een nieuwe naam komt voor het beeld. "Er was ooit een andere werktitel, schild of zo. Dat is een onschuldige naam".

Eind maart 2021 deed het college van Gedeputeerde Staten van Flevoland aan Provinciale Staten het voorstel om het kunstwerk 'Tong van Lucifer' terug te plaatsen op de Knardijk. Naar aanleiding van het debat dat in 2020 gevoerd werd heeft de provincie de afgelopen maanden onderzocht of het kunstwerk op een andere plek kan worden geplaatst. Daarbij werd onder meer gekeken naar een locatie op de IJsselmeerdijk en de Harderdijk. De conclusie van Gedeputeerde Staten was dat het vanuit juridisch, technisch en financieel oogpunt het meest gunstig is om het kunstwerk terug te zetten op de Knardijk. Dat was ook de nadrukkelijke wens van de familie van de overleden kunstenaar. Zij overwogen zelfs naar de rechter te stappen wanneer het beeld naar een andere plek zou gaan. In de vergadering van 28 april 2021 heeft een grote meerderheid van Provinciale Staten besloten dat het kunstwerk van Rudie van de Wint na de restauratie terugkeert naar zijn oorspronkelijke plek op de Knardijk. De naam van het kunstwerk is gewijzigd in 'De Tong'. Volgens het college van Gedeputeerde Staten is de naamsverandering ook de wens van Rudi van de Wint geweest. In 2002 verscheen een monografie over het werk van de kunstenaar, geschreven door Jaqueline van Koningsbruggen. De schrijfster gaf in 2010 aan de provincie aan dat Rudi van de Wint zelf in 2001 de titel van het kunstwerk veranderd zou hebben van 'De Tong van Lucifer' in 'De Tong'. De kunstenaar zou zelf de voorkeur hebben voor deze naam omdat de toevoeging 'van Lucifer' associaties opriep die hij er zelf niet mee bedoeld had en deze associaties afleiden van de werkelijke betekenis van het beeld.  

Het college trok € 200.000,-  uit voor reparatie en herplaatsing. De renovatie van De Tong werd begeleid door ingenieursbedrijf Buro DSB uit Brummen dat gespecialiseerd is in buitenkunst en met name metaalrestauraties. Het bedrijf heeft de restauratie niet zelf uitgevoerd. Daarvoor werd via een openbare aanbesteding in het najaar van 2021 een bedrijf geselecteerd. Het kunstwerk werd in de werkplaats van Gijs van de Wint in Den Helder gerestaureerd. Uit onderzoek bleek dat het werk jarenlang licht heen en weer kon draaien. Dit wordt ook wel torderen genoemd. Daardoor is ijzermoeheid ontstaan, waardoor een draagbalk uiteindelijk is doorgebroken en het negen meter hoge kunstwerk scheef kwam te staan. De draagbalk werd tijdens de restauratie verstevigd en op meerdere plekken bevestigd. Ook werd de voet van het kunstwerk aangepast. De Tong is op 17 februari 2023 teruggeplaatst op de Knardijk.

Bronnen: Een kunstreis door Flevoland; Omroep Flevoland; stateninformatie.flevoland.nl.

Omroep Flevoland bespreekt in Beeldspraak het kunstwerk 'De Tong van Lucifer' of zoals het tegenwoordig genoemd wordt 'De Tong'.

Kunstenaar

Reindert Wepko (Rudi) van de Wint werd op 22 juni 1942 in Den Helder geboren. Hij volgde van 1961 - 1966 een opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende kunsten in Amsterdam. Hij begon zijn carrière als schilder en kreeg bekendheid als maker van plafondschilderingen in Paleis Noordeinde in Den Haag en het stadhuis van Gronigen.

Zijn voorkeur voor de ovale vorm en zijn fascinatie voor koperen wikkelingen van een dynamo zijn terugkerende elementen in het werk van Rudi van de Wint. Werk van hem is te zien op zijn ateliercomplex, in het duingebied `'De Nollen' aan de zuidkant van Den Helder. Daar experimenteerde hij, sinds 1981 veelvuldig met ruimte, licht, schaal en maat en plaatste er in de loop der jaren een groot aantal monumentale kunstwerken. Af en toe ontstond er iets wat geschikt was om elders in het land een plek te krijgen. Half verscholen in het duinlandschap bevinden zich geoxideerde bouwsels van staal die Van de Wint speciaal heeft gemaakt om te beschilderen. In 1998 heeft staatssecretaris Aad Nuis aan Rudi van de Wint een subsidie van een half miljoen gulden toegekend om zijn project op 'De Nollen' te completeren.

Op 30 mei 2006 is Rudi van de Wint onverwacht op zijn terrein 'De Nollen' in Den Helder, aan een hartaanval overleden. Hij is 63 jaar geworden. Na zijn dood werd op 27 maart 2007 op Tenerife het door Van de Wint gemaakte International Tenerife Memorial officieel onthuld. Dit 18 meter hoge monument in de vorm van een wenteltrap is een gedenkteken voor de vliegtuigramp van 27 maart 1977 op het eiland Tenerife waarbij een Boeing van Pan America World Airways (Pan Am)  en van KLM op elkaar botsten.

Werk van deze kunstenaar is te vinden langs de A2 te hoogte van IJsselstein, langs de A6 ter hoogte van de Knardijk, in de wijk Cammingaburen – Leeuwarden, ‘Zonder Titel’ - 1997 en langs de oprijlaan van het KNMI in De Bilt, Depressie - 2000. Bij de radartoren in Westkapelle vind je een oorlogsmonument. In de plenaire zaal van de Tweede Kamer hangt een olieverfschildering in tien delen van de hand van Rudi van de Wint. Dit schilderij kennen we allemaal als achtergrond in de televisiebeelden van het parlement. Verspreid door Nederland vind je ongeveer 30 kunstwerken van zijn hand.