Professor Ter Veen Lyceum

Plaats: Emmeloord

Locatie: Professor ter Veenstraat 5

Architect: Jan Wiedijk

materiaal: beton, baksteen, glas

Jaar: 1958-1959

Beschrijving:

In februari 1955 kreeg het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder toestemming van het ministerie van Onderwijs om per 1 september in de Noordoostpolder te starten met een middelbare school. De lessen van het gemeentelijk lyceum werden gegeven in het voormalig werkkamp Espelerbocht. In oktober 1956 gaf het Openbaar Lichaam de Wageningse architect Jan Wiedijk opdracht om een schetsplan voor een nieuw schoolgebouw te maken. In februari 1957 werd het plan ter goedkeuring naar het ministerie gestuurd. Alle plannen voor herbouw, uitbreiding en nieuwbouw van scholen werden destijds beoordeeld door de Centrale Directie van de Wederopbouw en de Volkshuisvesting. Het Openbaar Lichaam ontving in juni de goedkeuring, al was het plan iets gewijzigd. 

Op 16 oktober was de aanbesteding rond. Voor een bedrag van ƒ 1.163.450,- kon men aannemersfirma Panegro N.V. uit Warmond de opdracht geven tot het uitvoeren van de bouw van het nieuwe lyceum. Het schoolgebouw verrees aan de Professor ter Veenstraat, vernoemd naar de Amsterdamse sociograaf en hoogleraar geografie en voorzitter van de Zuiderzeevereniging Henri Nicolaas ter Veen (1883-1949). Ter Veen werd als onderwijzer opgeleid aan de kweekschool in Haarlem. Na zijn opleiding was hij onderwijzer in Hoofddorp, later leraar aardrijkskunde in Amsterdam. In 1925 promoveerde Ter Veen af aan de Universiteit van Amsterdam en verdedigde een proefschrift over de kolonisatie van de Haarlemmermeer. In 1936 was hij mede oprichter van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de Drooggelegde Zuiderzeepolders. Professor ter Veen was één van de belangrijkste adviseurs van de Directie Wieringermeer en bepleitte een geleide kolonisatie van de Noordoostpolder, dus selectie van de polderbewoners vooraf. Hij geloofde heilig in de vermenging van bevolkingsgroepen en was een warm pleitbezorger van openbaar onderwijs. Het nieuwe lyceum werd eveneens naar Prof. ter Veen vernoemd. 

Op 30 oktober 1958 werd de eerste steen gelegd door dr. Adriaan Blaauboer (1906-1961), secretaris van het Openbaar Lichaam en plaatsvervangend landdrost, die voor de school geijverd had. De gedenksteen bevindt zich in de hal van de school. De tekst luidt: "Op 30 oktober 1958 werd de eerste steen ingemetseld door dr. A. Blaauboer, Non scholae, sed vitae". De spreuk is ontleend aan de geschriften van de Romeinse schrijver en filosoof Lucius Annaeus Seneca (ca. 3 v. Chr. - 65 na Chr.) en betekent: "Niet voor school, maar voor het leven". In werkelijkheid schreef Seneca het omgekeerde namelijk "Non vitae sed scholea discimus", "de jeugd doet niet zijn best voor de toekomst maar alleen omdat de leraar het van hem vraagt". Maar Seneca hekelde die houding, hij pleitte er juist voor om te leren voor het leven.

De scholen uit de naoorlogse jaren (1950-1970) ademen optimisme. Met licht, lucht en ruimte creëerden ze een omgeving waarin jongeren zich konden ontplooien naar een veelbelovende toekomst. Eind jaren vijftig drong het modernisme op grote schaal door in de schoolarchitectuur. De grotere gebouwen voor middelbaar en hoger onderwijs groeiden in die periode uit tot sterk uitwaaierende complexen met een veelheid aan theorie- en praktijklokalen, een aula, gymnastieklokalen, fietsenstallingen en andere functies. Architect Jan Wiedijk ontwierp een schoolgebouw met betonskelet en functionalistische vormen. De school had een U-vormige plattegrond met centrale gemeenschapsruimte en een les- en een sportvleugel. Aan de westzijde van het drielaags hoofdgebouw met plat dak was een haakse asymmetrische eenlaagse aanbouw en aan de oostzijde een haaks gymnastieklokaal met toneelruimte. Aan weerszijden van de toenmalige hoofdingang waren door de kunstschilder Leo Schatz (1918-2014) sgraffito's aangebracht, die bij een verbouwing verdwenen zijn. Op het centraal voor de school gelegen plein staat een door kunstenaar Jan de Baat (1921-2021) gemaakt betonnen beeld van een speels, dartel, jong paard.

Het schoolgebouw kon in september 1959 in gebruik genomen worden. Op 11 januari 1960 werd het Prof. ter Veenlyceum officieel door de staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen drs. Gerard Stubenrouch (1918-1962) geopend.  

In 1968 werd de 'Wet op het voortgezet onderwijs' ingevoerd, beter bekend als de Mammoetwet. De essentie van de wet lag bij horizontale en verticale verbindingen tussen verschillende schoolsoorten en het instellen van een brugklas voorafgaande aan de definitieve schoolkeuzes. Dit had in de praktijk grotere scholen en schoolfusies tot gevolg. Per 1 augustus 1968 gingen het Prof. ter Veen Lyceum, de Gemeentelijke Technische School en de Prof. Kohnstamm-ULO op in het Zuyderzee College. Het was daarmee één van de eerste brede scholengemeenschappen in Nederland. Tijdens het 30-jarig bestaan, in augustus 2016, is de naam van de scholengemeenschap veranderd in Zuyderzee Lyceum. De nieuwe naam is een knipoog naar de oude naam van de school, het Prof. ter Veen Lyceum.

Architect

Jan Wiedijk (1915-1992) leverde vlak na de oorlog een bijdragen aan de wederopbouw van Rhenen. In 1946 startte hij een architectenbureau in Wageningen. Al spoedig kwamen vanuit deze stad opdrachten, zowel voor grote utiliteitsgebouwen als voor villa’s. De bouwwerken genoten in zijn tijd landelijke bekendheid: hij zag kans de meestal voorgeschreven traditionele architectuur met behoud van enige elementen op een eigen wijze om te vormen tot een nieuwe bouwstijl, met gebruikmaking van moderne technieken. Bron: www.wageningenmonumentaal.nl