Gemeentehuis

Gemeentehuis
Gemeentehuis Gemeentehuis Gemeentehuis Gemeentehuis

Plaats: Noordoostpolder

Locatie: Harmen Visserplein 1

Architect: P.A.M. Dirks

materiaal: diverse bouwmaterialen

Jaar: 1986-1987


Beschrijving:

Aan het Harmen Visserplein staat het gemeentehuis van Noordoostpolder. Het is gebouwd naar een ontwerp van architect ir. P.A.M. Dirks. Bij een besloten prijsvraag met 3 architectenbureaus kwam Abma+Dirks+partners als winnaar uit de bus. Op de plaats waar het gemeentehuis staat, begon in de Tweede Wereldoorlog de bouw van de eerste wijk van Emmeloord oftewel Dorp A zoals het toen genoemd werd. Hier verrezen als eerste gebouwen die bestemd waren als huisvesting voor de Directie Wieringermeer afd. Noordoostpolderwerken. In 1942 werd het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder ingesteld die de gemeentelijke taken vervulde. In eerste instantie zetelde het Openbaar Lichaam in gebouw Flevo in Zwolle maar vestigde zich per 1 januari 1949 in een houten gebouw dat in 1943 van de Wieringermeer naar Dorp A was overgebracht. Het gebouw werd al snel 'voorlopig raadhuis genoemd'.
 
Bij de instelling van de gemeente Noordoostpolder op 1 juli 1962 kwamen de ambtenaren van het Openbaar Lichaam in dienst van de gemeente. Eind 1962 besloot de gemeenteraad architect Th. G. Verlaan (1912-1997) opdracht te geven een ontwerp te maken voor een raadhuis. In het door ir. C. van Pouderoyen ontworpen stadsplan voor Emmeloord waren allerlei gebouwen met een centrale functie op De Deel gepland. Ook het gemeentehuis zou op De Deel komen. Theo Verlaan maakte een voorstel dat voorzag in de bouw van een raadhuis aan de oostzijde van De Deel. In de gemeenteraad, maar ook onder de bevolking, gaf dit veel stof voor discussie. Sommige hadden vanwege de historie van de plek, de voorkeur voor de bouw aan het Harmen Visserplein en andere vonden de westzijde van De Deel beter. De gemeenteraad zou in 1964 een definitief besluit nemen, maar dat gebeurde niet. Wel werd er in december van dat jaar een bouwcommissie samengesteld met als voorzitter wethouder J.W.M. van Noort en als leden de toenmalige fractievoorzitters van de vier politieke partijen in de raad te weten W. Netjes, Th. M. Willems, D. Freije, M. A. van der Weele en gemeentesecretaris B. v. d. Zwaag. Verlaan maakte een nieuw plan met het raadhuis aan de westzijde van De Deel. Met één stem verschil (12 tegen 11) werd in november 1967 besloten om een stadskantoor te bouwen op het Harmen Visserplein, het oude hart van Emmeloord. In een in augustus 1968 uitgekomen structuurrapport van prof. S.J. van Embden werd deze mogelijkheid afgewezen. Burgemeester en wethouders waren echter van mening dat het besluit van de raad om het raadhuis op het Harmen Visserplein te bouwen moest worden uitgevoerd, omdat dit besluit rechtsgeldig was. Op 16 maart 1971 werd de eerste paal geslagen en een jaar later werd het gebouw opgeleverd. Het stadskantoor werd voor een aanneemsom van ƒ 1.650.000,- gebouwd door bouwbedrijf Panagro uit Warmond naar een ontwerp van architect J.F. (Jan) Heijligers (1922). Het complex bestond uit twee gedeelten en had een oppervlak van 3000 m². De hoogbouw, die uit 3 verdiepingen bestond herbergde diverse werkvertrekken en in het lage gedeelte bevond zich ondermeer de raad- en trouwzaal. Het stadskantoor werd gebouwd in opdracht van de Stichting Centraal Pensioenfonds Hengelo. De gemeente Noordoostpolder huurde het gebouw voor een periode van 20 jaar, met het recht het na 10 jaar aan te kopen. De huur bedroeg ƒ 289.485,- per jaar, 
 
Op 5 april 1972 werd het stadskantoor met een bijeenkomst in de grote zaal in gebruik genomen. Burgemeester F.M. van Panthaleon Baron van Eck zei bij die gelegenheid dat het een goed compromis was. Geen raadhuis maar een solide stadskantoor. Tijdens de openingsplechtigheid werden verschillende geschenken aangeboden. De heer J.P. van der Zeeuw, directeur van N.V. Panagro en de heer B.W. Swart van het pensioenfonds boden voor in de raadszaal een abstract bronzen plastiek aan, dat was gemaakt door de Utrechtse beeldhouwer Wout Maters (1931-2017) en aangekocht via de Stichting 'Kunst en Bedrijf'. De raadsleden boden een oude kaart van de Zuiderzee aan, het personeel van de gemeente schonk voor in de raadszaal een antieke Franse Comtoise klok die omstreeks 1845 gemaakt is. Bernard Geurtzen overhandigde namens de Vereniging de Lange Nering een door Joop Puntman vervaardigd keramisch gemeentewapen, dat een plaatsje kreeg op de eerste verdieping bij de kamers van burgemeester en wethouders. 

De gemeente Noordoostpolder onderhoudt sinds 1970 vriendschappelijke betrekkingen met de Noorse gemeente Ringerike. Ter gelegenheid van de vriendschapsband kreeg de gemeente Noordoostpolder van de gemeente Ringerike een keramisch reliëf aangeboden dat gemaakt is door de Noorse keramist Øyvind Tingleff (1951), die sinds 1978 een werkplaats heeft in Nordenhov, Ringerike. 

In de loop van de jaren werd het stadskantoor te klein. In maart 1986 ging de eerste paal voor de nieuwbouw de grond in. Het gemeentehuis werd gebouwd op de plaats van het stadskantoor, dat grotendeels gesloopt c.q. ontmanteld werd. De totale bouwkosten bedroegen ƒ 17.000.000,-. Aannemer was Panagro bv. die ook het stadskantoor gebouwd had. Om tot een compact gebouw te komen zijn twee nieuwe haaks op elkaar geplaatste vleugels, met in de binnenhoek de raadzaal, door middel van een 10 meter brede glazen hal aan het volledig ontmantelde hoofdgebouw van het stadskantoor gekoppeld. Om het gebouw meer allure te geven is een bouwlaag met een lage kap op het gebouw van het voormalige stadskantoor geplaatst. Het in lichte baksteen opgetrokken gemeentehuis heeft vier bouwlagen. Opvallend is de entreepartij en de glazen pui van de raadzaal in de zijgevel. Het gemeentehuis is compact en functioneel ingericht en heeft een open karakter. Bij de keuze van kleuren en materialen heeft het uitgangspunt centraal gestaan om sobere ruimten te ontwerpen die rust uitstralen. De afdelingen die een publieksgerichte functie hebben zijn in de directe nabijheid van de entree gehuisvest. In de hal worden het gehele jaar door vrij toegankelijke tentoonstellingen en exposities gehouden. Bron: Verbeelding in Flevoland; 
 
Op 4 december 1987 was de eindoplevering van het gemeentehuis. Op 17 december 1987 vergaderde de gemeenteraad voor de eerste keer in het nieuwe gemeentehuis. Voorafgaand aan deze vergadering bood Hilly Binksma-Martens van de vrouwenraad, namens de bevolking van Noordoostpolder, een wandkleed voor in de trouwzaal aan dat door 34 inwoonsters van de gemeente gemaakt was. Het wandkleed toont in een abstracte, moderne vormgeving elf segmenten die de elf dorpen van de gemeente symboliseren. Centraal staat de herkenbare poldertoren. De rand van het kleed is gemaakt in de vorm van schakels die verwijzen naar de samenwerking van de maaksters. Traditioneel zijn behalve de elf segmenten de vogels en de vissen, het land en de zee te herkennen. De sterren verbeelden de vier windstreken. Het wandkleed was ontworpen door Kathrien Huininga en Martha Vos, die het kunstwerk samen met burgemeester Roelf Hofstee Holtrop onthulde.

De officiële opening van het gemeentehuis vond plaats op 3 februari 1988. Samen met burgemeester Roelf Hofstee Holtrop trok de commissaris der koningin in Flevoland Han Lammers een doek weg waardoor een replica van een door Frans van der Ven (1955) ontworpen kunstwerk te voorschijn kwam. Het bronzen beeldje van een kiekendief, het symbool van de provincie Flevoland, was een geschenk van het provinciebestuur. Behalve de Kiekendief kreeg de gemeente van de provincie het wapen van Flevoland voor de klok in de hal. Deze klok is afkomstig uit 't Voorhuys. Toen 't Voorhuys op 23 december 1953 geopend werd, boden de aannemers van het complex voor aan de muur van de beurszaal een klok aan. De uurcijfers werden aangegeven door de elf provinciale wapens. Het cijfer 12 werd aangegeven door de letters N.O.P. De klok was al eerder door de voormalige exploitant van 't Voorhuys aan de gemeente geschonken. Het wapen, dat de gemeente van de provincie kreeg, was ter vervanging van de letters N.O.P. Opmerkelijk detail is dat het provinciewapen van Flevoland afgebeeld is met kroon, terwijl bij de overige 11 wapens de kroon is weggelaten. Namens het bouwteam bood architect Paul Dirks uit Deventer een drieluik aan voor in de raadzaal. Het drieluik is geschilderd door de kunstenares Inge Schagen (1958) uit Amsterdam en werd door burgemeester Hofstee Holtrop onthuld. Bron: Leeuwarder Courant.

In de gang bij de kamers van de burgemeester en de wethouders hangen schilderijen van de landdrosten van het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder. Het portret van ir. Sikke Smeding is in 1954 geschilderd door Sierk Schröder (1903-2002) en het portret van ir. Arie Minderhoud werd vervaardigd door Paul Citroen (1896-1983). In de raadzaal hangt een fotoserie met verschoven perspectief gemaakt door Ger Dekkers (1929).

In 2012 bestond de gemeente Noordoostpolder 50 jaar. Aanleiding om de raadzaal te renoveren. Op de grond kwam een bontgekleurd tapijt, dat de bloeiende bollenvelden in de polder moet voorstellen. Omdat tot dan toe het gemeentewapen in de raadszaal ontbrak liet de gemeente door Sylva Kilian en Ingrid Cordes van de firma GlasXtra uit Emmeloord een in glas uitgewerkt gemeentewapen voor het spreekgestoelte maken. Met zandstraalwerk in verschillende lagen is het wapen in een 10 mm dikke glasplaat getekend. De glasplaat wordt aangelicht met LED verlichting. Voor de onthulling op 6 juli 2021 haalde de toenmalig burgemeester Auke van der Werff zijn drie voorgangers, Roel Hofstra Holtrop (1981-1988), Menno Knip (1989-1998) en Willem ridder van Rappard (1998-2010) naar voren. Met z'n vieren onthulden zij het wapen. De eerste twee burgemeesters van Noordoostpolder François van Panthaleon baron van Eck (1962-1973) en Gauke Loopstra (1973-1980), waren toen reeds overleden.

 

Het gemeentehuis verrees, net als alle andere gebouwen in de gemeente Noordoostpolder, op de bodem van de voormalige Zuiderzee. De bodem van de polder helt van oost naar west van ongeveer 3,00 m onder NAP naar 4,50 m onder NAP. NAP, een afkorting van Normaal Amsterdams Peil, is een gemiddelde waterhoogte die wordt gebruikt als referentie om de hoogteligging van een bepaalde plaats in Nederland te bepalen. Emmeloord ligt wat hoger dan het omringende polderlandschap. De hoofdkanalen en tochten zijn uitgegraven voordat de polder droogviel. Het opgebaggerde zand werd op de plaats van de toekomstige polderdorpen gestort. Op de oostgevel van het gemeentehuis, links naast de ingang, staan een aantal waterhoogten die verwijzen naar de tijd dat hier nog water stond. Het onderste golfje geeft het gemiddelde waterniveau van voor de inpoldering aan, het peil blijft steken op 13 cm onder NAP. Het bordje 'stormvloed' herinnert eraan dat stormen het waterniveau rond de Zuiderzee in het verleden regelmatig tot grote hoogte opstuwden. Op 13 en 14 januari 1916 teisterde een watersnoodramp Nederland. Door een stormvloed, die samenviel met een hoge afvoer van smeltwater op de Nederlandse rivieren vanuit het buitenland, braken op tientallen plaatsen langs de Zuiderzee de dijken door. De Zuiderzeevloed was niet zo omvangrijk als voorgaande rampen, maar heeft uiteindelijk in 1918 geleid tot de 'Wet tot afsluiting en gedeeltelijke droogmaking van de Zuiderzee', die weer de inpoldering van de Noordoostpolder en de instelling van de gemeente Noordoostpolder tot gevolg had. Tijdens de stormvloed van 1916 was het waterpeil in deze contreien circa 3 m gestegen en stond in het gebied waar nu de Noordoostpolder ligt zo'n 7 m water.

 
Architect
 
In 1967 trad P.A.M. (Paul) Dirks (1942) toe tot de maatschap van de architecten Jelle Abma en Tjakko Hazewinkel. Het bureau voerde onder andere opdrachten in Amsterdam, Enkhuizen, Almere Buiten, Lelystad, Huizen, Harderwijk, Emmeloord en Gorredijk uit. Als in 1984 Hazewinkel de maatschap verlaat wordt de naam Abma, Hazewinkel & Dirks gewijzigd in Abma+Dirks+Partners.