De Rank

Plaats: Emmeloord

Locatie: Abelenlaan 31

Architect: v Loo, Nielsen, Spruit, v d Kuilen

materiaal: baksteen, hout, dakpannen

Jaar: 1949 / 1960

Beschrijving:

In juli 1949 werd het eerste stenen kerkgebouw in de Noordoostpolder in gebruik genomen. De kerk van de Gereformeerde Gemeente vrijgemaakt was ontworpen door architect Pit van Loo uit Groningen. De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zijn in 1944 ontstaan als gevolg van de kerkscheuring in de Gereformeerde Kerken in Nederland vanwege een meningsverschil over de doop.

Het bakstenen kerkgebouw was sober vormgegeven waardoor het nauwelijks als kerkgebouw te herkennen was. De zaalkerk is opgetrokken vanuit een rechthoekig grondplan. De gevels zijn gemetseld in een halfsteensverband, het meest voorkomende metselverband in Nederland. Er is alleen gewerkt met strekken en elke laag stenen verspringt één halve steen ten opzichte van de voorgaande. De gevels zijn van rode baksteen, de vensters en deuren van hout. Het flauw hellende zadeldak is gedekt met rode pannen. De architectuur vertoont kenmerken van de Delftse School. Vanwege materiaalschaarste tijdens de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog mochten geen kerktorens gebouwd worden. Daarom ontbreekt bij het kerkgebouw een toren. Aan de aankleding van de kerkzaal was veel aandacht besteed.

Bij de kleine zaalkerk werd in 1959-1960 een tweede gebouw geplaatst naar een ontwerp van de architecten Chr. Nielsen, J.H.C. Spruit en W. van de Kuilen, dat in de eerste week van juni 1960 officieel in gebruik genomen werd. Het modernistisch vormgegeven kerkgebouw is in baksteen opgetrokken en heeft verspringende vlakken. De daken zijn plat en de kerkzaal is de hoogste bouwmassa. De vormgeving van het gebouw wordt gedomineerd door de rechthoek.

De Gereformeerde Gemeente Vrijgemaakt ging in 1969 over naar de Christelijk Gereformeerde Kerk (CGK). In 1979 vond er een grote verbouwing plaats. De beide gebouwen werden met elkaar verbonden. Bij deze renovatie kreeg het kerkgebouw zijn huidige naam die bedacht is door de vader van de preses die in 2015 voorzitter van de kerkenraad was. De naam is ontleend aan Johannes 15. Het Evangelie van Johannes zegt dat Christus de wijnstok is en dat wij de ranken zijn (15:5). Als wijnrank moeten wij verbonden blijven met de wijnstok. Saphia Schaeffer, de vrouw van predikant Johan Schaffer, ontwierp een nieuw logo dat door broeder Ter Velde in smeedwerk werd uitgevoerd. In 2003 is de kerkzaal vergroot en zijn er vijf zalen bijgebouwd. De voorgevel behield hetzelfde aanzien, de entree werd gewijzigd. Op de kerkzaal kwam een metalen klokkentorentje.

Op 28 september 1961 werd in het kerkgebouw een nieuw, door de fa. B. Koch uit Apeldoorn gebouwd pijporgel geplaatst. De heer Schellevis uit Apeldoorn, de adviseur betreffende dispositie en verdere afbouw van het orgel, bespeelde het instrument. Het orgel was door Bernard Koch volgens het elektro-pneumatische systeem gebouwd en bestond uit 12 stemmen, verdeeld over twee klavieren en pedaal. Het Koch-orgel is in 2019 verkocht aan een kerk in Polen en vervangen door een elektronisch orgel, merk Allen Protégé. Op facebook meldt Allen Organ Benelux op 30 januari 2019: "In de Nederlands Gereformeerde kerk De Rank, Emmeloord hebben de afgelopen 14 dagen twee Allen orgels gestaan voor een proefopstelling. […] De organisten hadden de keus uit een nieuw Allen orgel met 2 klavieren met 27 stemmen of ons demo concertorgel met 3 klavieren en 38 stemmen. De organisten hebben gekozen voor het 3 klaviers Allen orgel. De definitieve plaatsing zal volgende week plaats vinden.[…]". Kijk hier voor meer informatie over het orgel.

Bronnen: Kerkopbouw en kerkbouw in de IJsselmeerpolders en onderwegonline.nl nr. 13, 27 juni 2015.

Architecten

Piet van Loo werd op 18 april 1905 in Winsum geboren. Een groot deel van zijn jeugd bracht hij door in Mijdrecht. In Amsterdam bezocht hij de HBS, waar hij de middagpauzes gebruikte om in het Rijksmuseum rond te kijken en te tekenen. Na zijn eindexamen ging hij bouwkunde studeren aan de Technische Hogeschool in Delft. Sinds zijn studententijd in Delft voerde hij de naam Pit die ontleend was aan de nouvelle Driekoningentriptiek uit 1923 van de Vlaamse schrijver en dichter Felix Timmermans.

Na zijn afstuderen in 1931, ging Van Loo aan het werk bij een architect in Groningen. In 1939 richtte hij zijn eigen bureau voor architectuur en stedenbouw op. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Pit van Loo actief in het verzet voor de illegale pers. Eind 1944 werd hij door de Sicherheitsdienst opgepakt en na vier weken van verhoren overgebracht naar een werkkamp in Duitsland. Na de oorlog was Van Loo betrokken bij de wederopbouw. Hij ontwikkelde onder meer uitbreidingsplannen voor een veertigtal gemeenten in Groningen, Friesland en Drenthe. Pit van Loo was de ontwerper van veel gebouwen in de omgeving van Groningen. Daarnaast bouwde hij kerken in de provincies Groningen, Drenthe en in de Noordoostpolder (Emmeloord, Marknesse en Creil). In 1948 ontwierp hij het 'Gedenkteken voor alle gevallen slachtoffers in bezettingstijd' in Zevenhuizen, waarop het beeld van een naakte jongen met krans van Wladimir de Vries geplaatst werd.

Van 1946-1958 was Van Loo voor de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) wethouder Sociale Zaken en Stadsbezittingen in Groningen. Naast architectuur en politiek lag zijn liefde ook bij de schilderkunst. Hij kreeg schilderles van Jan Wiegers, die in de jaren ’50 al een gevierd schilder van de Groninger Ploeg was. In 1958 trok Van Loo zich terug uit de gemeentelijke politiek om meer tijd vrij te maken om te tekenen en te schilderen. In 1970, bij het bereiken van de 65-jarige leeftijd, gaf hij zijn architectenbureau op en besloot zich volledig met de schilderkunst bezig te houden. Inspiratie voor zijn zeer realistisch geschilderde weidse landschappen vond Van Loo onder andere in het waddengebied en in de provincie Drenthe. Hij baseerde zijn werk gewoonlijk op zelfgemaakte zwart-witfoto’s. De kleuren voegde hij uit zijn herinnering toe. Van Loo was lid van kunstenaarsvereniging De Ploeg. Ir. Pit van Loo overleed op 25 juni 1991 op 86-jarige leeftijd in Haren.

Architect Wouter van de Kuilen (1923-2003) is een aanhanger van het Nieuwe Bouwen. Verspringende wanden en de toepassing van rechthoeken en vierkanten zijn typerend voor deze stroming. Kenmerkend voor de ontwerpstijl van Van de Kuilen zijn in elkaar geschoven kubistische volumes voorzien van platte daken met forse dakrand. Van de Kuilen heeft veel hervormde kerken ontworpen, onder andere in Nagele (1960), het Open Hof in Dronten (1965) en de Voorhof in Emmen (1965).

Van de Kuilen maakte, na zijn studie aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam, van 1951 tot 1961 deel uit van een architectenbureau in de vorm van een maatschap, die in 1945 was opgericht door de architecten Christiaan H. Nielsen en Joop Spruit. Het werk van architectenbureau Nielsen, Spruit en Van de Kuilen bestond voornamelijk uit kerkbouw en woningbouwcomplexen. Interessant is dat hij samen met Nielsen en Spruit geen hervormde maar gereformeerde kerken ontwierp o.a in Amsterdam (1955), Bussum (1956), Heemstede (1957) en Leiden (1961) en de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, De Rank in Emmeloord (1959) en in Nagele (1961). Architectenbureau Nielsen, Spruit en Van de Kuilen was betrokken bij de uitvoering van het stedenbouwkundigplan van Hoorn-Noord. Het schoolgebouw van de voormalige ULO en de maisonette woningen aan de Liornestraat waren van de hand van Van de Kuilen.