De Ontmoeting

Plaats: Emmeloord

Locatie: Europalaan 42

Architect: H.T. Zwiers en M. Fontein

materiaal: beton, baksteen, glas, hout

Jaar: 1969-1970

Beschrijving:

Na een aantal oriënterende gesprekken besloten de Nederlands Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk in Emmeloord in 1963 om samen een kerk te bouwen in de nieuwe wijk Emmeloord-West. Tot de samenwerking werd deels om economische redenen besloten, maar ook oecumenische motieven speelden een rol. De hervormden in de Noordoostpolder maken deel uit van de hervormde gemeente de Noordoostpolder, die een centrale kerkenraad heeft en die per plaats verdeeld is in wijkgemeenten. Met Urk vormt de gemeente Noordoostpolder de ring Noordoostpolder, die tot de classis Kampen behoort. De Gereformeerde Kerken in de Noordoostpolder kennen geen centrale indeling. Elke plaats in de polder heeft een zelfstandige Gereformeerde Kerk. Met de kerken van Urk, Steenwijk, Oldemarkt, St. Jansklooster, Vollenhove en Blokzijl vormen zij de classis Emmeloord.

In 1967 zochten ook de rooms-katholieke toenadering. De Volkskrant meldde op 23 juni 1967 onder de kop "In Emmeloord. Eén kerkgebouw voor 3 kerken" het volgende: "In Emmeloord-West in de Noordoostpolder gaan de hervormden, de gereformeerden en de rooms-katholieken samen één grote kerk bouwen. De liturgische of sacrale ruimten wil men zó situeren dat de kerkzaal of -zalen zonder bezwaar ook kunnen worden gebruikt voor culturele of andere evenementen […]". Aan de Europalaan werd 800 m² grond aangekocht. De architecten Henri Tino Zwiers en Eric Maarten Fontein maakten een ontwerp voor het kerkgebouw. Tijdens de aanbesteding van de bouw moesten de rooms-katholieken zich echter om financiële redenen uit het samenwerkingsproject terugtrekken. Het aantal katholieken in Emmeloord West zou minder groot geweest zijn dan aanvankelijk gedacht. De grote bovenzaal was oorspronkelijk voor hen bedoeld.

Op 24 maart 1969 werd de eerste paal voor het protestants kerkcentrum geslagen door Boukje de Jong en Marie Vogel, twee meisjes uit het nieuwe Emmeloord-West. De bouw werd uitgevoerd door aannemersbedrijf de Graaf uit Emmeloord. De bouwkosten bedroegen ƒ 800.000,-. De financiering geschiedde door de Nederlands Hervormde Gemeenten en de Gereformeerde Kerk in Emmeloord. Beide droegen ƒ 300.000,- bij, de rest werd door het Rijk gesubsidieerd. In 1955 had de minister van Binnenlandse Zaken Louis Beel de commissie Kerkenbouw ingesteld. Op advies van deze commissie was van 1962 tot 1975 de Wet Premie Kerkenbouw van kracht. In de wettelijke stichtingskosten kwam de overheid de kerkbesturen tegemoet. De hoogte van de subsidie werd bepaald op basis van het verwachte aantal zitplaatsen in de kerk en kon oplopen tot 30%. Onder deze kosten vielen de aankoop en het bouwrijp maken van het bouwterrein, de bouw van de kerk, de aanleg van de verwarming en het honorarium van de architect. Ook de kerkinventaris, zoals de preekstoel, het orgel en de klokken, kon worden gesubsidieerd. De Ontmoeting ontving 25% van de bouwkosten aan subsidie oftewel ƒ 200.000,-. 

Het Protestants kerkcentrum werd op 2 juni 1970 in gebruik genomen. Het kerkgebouw is gesitueerd aan de kruising van de Europalaan en De Karpaten. De kerkzaal heeft het hoogste bouwvolume en staat onder een lessenaarsdak. Ter plaatse van het liturgisch centrum is de zaal verhoogd. De nevenruimten zijn als aparte kubische volumes, onder plat dak, tegen de kerkzaal aangebouwd. Het kerkcomplex behoort tot het type doosvormige kerk. De daken zijn gedekt met mastiek. De gevels zijn opgetrokken in gele baksteen en worden geleed door horizontale en verticale vensterstroken met houten kozijnen. De gevels zijn gemetseld in wildverband. De entree bestaat uit een dubbele openslaande houten deur, met aan weerszijden een raam. 

De architecten zagen een kerkgebouw niet alleen voor kerkdiensten, maar ook als een gemeenschapsruimte. 'Geslotenheid' en 'soberheid' zijn kenmerken van hun ontwerpen. Aan de centrale hal zijn verschillende ruimten gelegen. Rechts de grote kerkzaal en een kleinere zaal. De kerk- en bijzaal kunnen door middel van een driedelige schuifwand gescheiden worden. Voor deze wand ontwierp architect Eric Maarten Fontein een figuratieve schildering met als onderwerp de inpoldering. Op de rechtse deur zien we een dijk van basaltblokken en het IJsselmeer. De middelste deur verbeeldt een polderlandschap met grasland en korenvelden. Op de linker deur zijn elementen uit Emmeloord afgebeeld; flats, bugalows en een school. Bron: hvw.akoudijs.nl. Aan de linkerzijde van de centrale hal ligt een atrium, dat ook weer verschillende ruimten ontsluit zoals een gaderobe met toiletten, een keuken en 2 bijeenkomst zalen. Het atrium geeft ook toegang tot een splitlevel gedeelte, waarbij in de half verdiepte kelder zich een jeugdsoos bevindt met pantry. Op het halfverhoogde gedeelte bevinden zich nog 2 bijeenkomstzalen 

Het kerkcentrum herbergt een in 1970 door orgelbouwer Ernst Leeflang uit Apeldoorn in serie gebouwd orgel. Bij de bouw van dit orgel werd de ‘Synodale Orgelcommissie der Nederlandsche Hervormde kerk' betrokken, in de wandeling de Hervormde Orgelcommissie genoemd. Als adviseur trad op de organist Lambert Erné (1915-1971), de drijvende kracht achter de bouw van 'neo-barokke' orgels. Uit het overzicht van stukken uit het orgelarchief van Erné blijkt dat er twee offertes zijn uitgebracht, op 17 mei 1968 door orgelbouwer Leeflang en op 25 mei 1968 door Orgelmakers Gebr. van Vulpen uit Utrecht. Eind mei gaf Erné aan de bouwcommissie aan dat het aanbod van Leeflang met 2 klavieren en 1 stem meer, beter was. Dus ging de opdracht tot bouw van een orgel naar orgelbouwer Leeflang. Op 6 februari 1969 gaf architectenbureau Zwier en Fontein een reactie aan Erné op het ontwerp van het front. De eindkeuring vond op 6 oktober 1970 plaats. Lambert Erné keurde het orgel goed. Het mechanisch sleepladenorgel telde 9 stemmen verdeeld over 2 klavieren en pedaal. De manuaalomvang is C-g3 wat betekent dat beide klavieren 56 toetsen hebben. De pedaalomvang is C-f1 oftewel 30 toetsen. De dispositie, de opsomming van de registers die in het orgel aanwezig zijn, was als volgt: Hoofdwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4' en Mixtuur IV. Nevenwerk: Roerfluit 8', Gedekt 4', Octaaf 2', Sifflet 1 1/3'. Pedaal: Subbas 16'. 

Al geruime tijd waren er wensen voor aanpassing van het orgel om meer mogelijkheden voor het orgelspel te creëren. De Commissie van Kerkrentmeesters gaf orgelbouwer René Nijsse opdracht om deze wensen te realiseren. Op de site van de fa. A. Nijsse en Zn. lezen we: "De firma Leeflang uit Apeldoorn bouwde in 1970 een aantal orgels met dezelfde dispositie en orgelkas. Momenteel hebben we 4 orgels van dit type in onderhoud. In De Ontmoeting in Emmeloord staat ook een dergelijk orgel. In 2013 hebben we het orgel een grote onderhoudsbeurt gegeven en zijn er 2 registers bijgeplaatst: een Terts 1 3/5 op het nevenwerk en een digitale Openfluit 8 op het pedaal om zo het gemis van een volledige open 8-voet te compenseren. De Prestant begint pas bij G van het groot octaaf. Ook is er een tremulant toegevoegd. De Mixtuur is teruggebracht tot 2 - 3 sterk, deze was 4 sterk en teveel van het goede ten opzichte van de kleine registerbezetting. De Fluit 4 voet is in de discant ook aangepakt: de gedekte pijpen zijn vervangen door nieuwe wijde open pijpen. Het orgel staat achterin de kerkzaal en is nu op een podium geplaatst zodat de klankuitstraling veel beter is geworden". In de dispositie komen de meeste voethoogten apart voor in de verschillende registers. De Mixtuur is echter een register dat niet uit één set pijpen is opgebouwd, maar uit meerdere sets pijpen die tegelijk klinken. Het register laat de hoogste boventonen van elke noot van het klavier horen. Een Mixtuur II-III (2 - 3 sterk) wil zeggen dat er 2 (in de bascant: de onderste helft van het klavier) tot 3 pijpen (in de discant: de bovenste helft van het klavier) per toets klinken. Op 11 oktober 2013 werd het vernieuwde orgel weer in gebruik genomen door een bespeling van diverse organisten. De klank van het orgel is door de werkzaamheden milder geworden en de mogelijkheden voor het spelen met een uitkomende stem ruimschoots uitgebreid. Kijk hier voor een foto van het orgel en de nieuwe dispositie.

Het kerkcentrum De Ontmoeting maakte samen met de Nieuw Jeruzalemkerk deel uit van de gefuseerde protestantse gemeenten (PKN) in Emmeloord. Na in 1992 stevig te zijn gerenoveerd ontsnapte de Nieuw Jeruzalemkerk in 2006 – toen de Protestantse Gemeente te Emmeloord tot stand kwam – ternauwernood aan de verkoop. Men was namelijk van plan om de hervormde kerk De Hoeksteen en de gereformeerde Nieuw Jeruzalemkerk te verkopen en verder te gaan met De Ontmoeting. Dit plan ging niet door, men ging door in de Nieuw Jeruzalemkerk, die in 2011 grondig gerenoveerd werd. Bron: gereformeerdekerk.info. Begin 2020 stopten de diensten omdat de brandveiligheid van het kerkgebouw niet meer in orde bleek. Het kostte te veel geld om dat te verhelpen. Op 26 november 2022 heeft de PKN afscheid genomen van het gebouw. Aan het eind van de dag werden de kaarsen, de bijbel en het doopboek de kerk uitgedragen. Het orgel en de inventaris worden verkocht. De kerk werd voor vraagprijs: € 550.000,- te koop aangeboden. Het kerkgebouw werd aangekocht door OVT Ontwikkeling uit Emmeloord en zal in samenwerking met Stichting Wonen Senioren NOP worden omgebouwd tot wooncomplex met 14 driekamerappartementen die in grootte variëren van 78 tot 130 m². Op de bovenverdieping komen 4 grote appartementen. Karakteristieke elementen zoals de hoge ramen boven de ingang blijven. Via deze ramen kwam er daglicht in de kerkzaal. Dit zijn de ramen van één van de grootste appartementen. Er komen meer ramen in het gebouw en eromheen komen balkons en terrassen. De kelder, de voormalige kerkzaal en de zalen op de begane grond en de eerste verdieping worden omgebouwd tot 10 kleinere appartementen. De centrale hal in het gebouw blijft bestaan. Daar komt een keuken voor een ontmoetingsruimte die ernaast wordt gebouwd. Het gebouw heet immers 'De Ontmoeting'. Ook blijft het kruis aan de voormalige kerk hangen en keert de naam van het complex terug aan de gevel. Verder blijft het schoonmetselwerk behouden. De transformatie van het kerkgebouw startte in de derde week van januari 2024 en moet begin 2025 klaar zijn. De werkzaamheden worden uitgevoerd door aannemer De Gilden Bouw uit Kampen.

Hier kunt u meer informatie vinden over het kerkgebouw. 

Architecten

Henri Tino Zwiers werd op 10 februari 1900 geboren in Amsterdam. Hij bezocht de H.B.S. in zijn geboorteplaats, waarna hij van 1917 tot 1923 aan de Technische Hogeschool in Delft studeerde. Gedurende een jaar was hij werkzaam als assistent van architect en hoogleraar Prof. J.A.G. van der Steur (1865-1945). In 1923 werd hem het ingenieursdiploma uitgereikt en vestigde hij zich als zelfstandig architect in Haarlem. In datzelfde jaar werd hij tevens benoemd tot leraar aan de Haagse Academie, welke functie hij tot 1932 vervulde. In 1938 werd hij aan de Technische Hoge School in Delft (nu TU) aangesteld als hoogleraar constructieleer.

Als hoogleraar klom hij regelmatig in de pen om zijn vaak ongezouten kritiek te geven op het modernisme in de bouwkunst. Zelf bouwde hij in die tijd in een licht traditioneel maar in feite tijdloos idioom, waarbij zijn gevoel voor detaillering en materiaalgebruik opvielen. Diverse huizen in Zuiderhout in Haarlem zijn van zijn hand, waaronder zijn eigen woonhuis annex tekenatelier aan de Spaarnelaan. In de loop van zijn carrière groeide Zwiers naar het modernisme toe in die zin dat hij meer en meer de voordelen van de betonbouw omarmde. Wat bleef waren zijn zorgvuldigheid in verhoudingen, oog voor het bouwkundig detail, een hang naar subtiele decoratieve elementen en de keuze voor hoogkwalitatieve materialen. Van 1968 tot 1975 werkte Zwiers samen met Eric Maarten Fontein. Hernri Tino Zwiers stierf op 10 juni 1992 in de leeftijd van 92 jaar.

Bekende bouwwerken van Zwiers zijn: het Bijkantoor van De Nederlandse Bank aan de Boompjes in Rotterdam, het Voormalig hoofdkantoor van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland in Bloemendaal, het VU-ziekenhuis in Amsterdam, het Pieter de la Courtgebouw in Leiden, Parkflat Zuiderhout in Haarlem en fabrieksgebouwen in IJmuiden en Arnhem.

Eric Maarten Fontein is op 18 juni 1932 in Amsterdam geboren. Vanaf ongeveer 1964 werkte hij in een maatschap met architect Willem Bert Ouëndag (1899-1967) en van 1968 - 1975 assosieerde hij zich met architect Henri Tino Zwiers (1900-1992).

Architect Fontein zag de kerk niet alleen als ruimte voor erediensten, maar ook als gemeenschapscentrum. Daarom besteedde hij altijd veel aandacht aan de nevenruimten. Geslotenheid en soberheid zijn twee kernbegrippen bij de ontwerpen van Fontein. Hij ontwierp o.a. Kerkcentrum De Voorhof in Biddinghuizen (1964), Kerkcentrum De Ontmoeting in Emmeloord (1970) en 't Lichtschip in Lelystad (1981).

Eric Maarten Fontein overleed op 11 januari 2021 in Heemstede.