Het Baken

Het Baken
Het Baken Het Baken Het Baken

Plaats: Emmeloord

Locatie: Zuiderkade 7

Architect: Nielsen en Spruit

materiaal: baksteen, hout, leisteen, mastiek

Jaar: 1952


Beschrijving:

De Christelijk Gereformeerde Kerk werd in 1952 gebouwd naar een ontwerp van architectenbureau Nielsen en Spruit uit Amsterdam. In overleg met de Directie Wieringermeer werd destijds dit architectenbureau gevraagd een voorlopige schets te maken voor een kerkgebouw met op de begane grond 225 zitplaatsen en een vergaderruimte. De bouwstijl moest worden aangepast aan die van de omringende bebouwing. De eerste steen werd gelegd op 14 juni 1952. De kleine traditionalistische zaalkerk, die de naam Het Baken kreeg, werd op 12 december 1952 in gebruik genomen.

De bouwstijl is verwant aan de Delftse School. Het is een hoog, breed, gesloten, rechthoekig kerkgebouw met een flauw hellend zadeldak dat gedekt is met grijze leisteen. De gevels zijn opgetrokken in rode baksteen en gemetseld in een halfsteensverband. Elke laag stenen verspringt één halve steen ten opzichte van de voorgaande. Er is alleen gewerkt met strekken. In de voorgevel zit een rond raam. Daaronder bevindt zich de dubbele houten toegangsdeur die de eerste jaren geflankeerd werd door twee gemetselde pilaren waarop een luifeltje rustte. Hoog in de rechter zijgevel zijn drie rechthoekige raampartijen met glasroeden geplaatst. De roeden verdelen de ramen in negen vakken. Aan de linker zijgevel is een lage nevenruimte vastgebouwd met een schuin aflopend dak, een lessenaarsdak, en een grote verticale raampartij. Daarachter staat haaks op het kerkgebouw nog een nevenruimte, eveneens onder plat dak. In de nevenruimtes werden de consistorie- en catechisatiekamer ondergebracht. Bij de kerk ontbreekt een toren omdat vanwege materiaalschaarste tijdens de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog geen kerktorens gebouwd mochten worden. Na 1950 mochten torens alleen gebouwd worden als kerkbesturen dat zelf financierden. Pas vanaf 1954 was er een speciale subsidieregeling voor de bouw van kerkgebouwen en kerktorens in de Noordoostpolder van kracht.

Gelijktijdig met de opening van het kerkgebouw werd het orgel in gebruik genomen. Het instrument, dat gebouwd is door de firma Valckx en Van Kouteren uit Rotterdam, werd die avond bespeeld door de adviseur, de heer van de Vegt, organist in Harderwijk. Het pijporgel, dat gebouwd was volgens het electro-pneumatische systeem, had twee klavieren, trapsgewijs boven elkaar, die met de hand bespeeld werden terwijl het voetklavier of pedaalklavier met de voeten bespeeld werd. De manualen hadden een omvang van C-g3 en het pedaal C-f1, wat betekende dat de handklavieren ieder 56 toetsen hadden en het pedaalklavier 30. Het Baken werd verwarmd volgens het systeem van hete-luchtverwarming. Door deze manier van verwarmen is het orgel kapotgestookt. In 1971 werd het instrument gesloopt en vervangen door een elektronium. 

In 1972 is aan de rechterkant van het kerkgebouw een vergaderruimte bijgebouwd. Deze ruimte is in een modernistische stijl opgetrokken, geheel afwijkend van de bouwstijl van de kerk. Het gebouwtje heeft een plat dak, verspringende vlakken, uitstekende horizontale delen en het bestaat grotendeels uit glas. In de loop der jaren werd de kerk te klein voor de gemeente. In 2006 kocht de Christelijk Gereformeerde Kerk het kerkgebouw De Hoeksteen aan. Het Baken werd buiten gebruik gesteld. De avondmaalstafel, met daarin geïntegreerd het doopvont, verhuisde mee naar De Hoeksteen. Daar doet de tafel in de hal dienst als gedachtenistafel. In november 2008 betrokken een kinderopvang en de bso het voormalige kerkgebouw.

Bron: Kerkopbouw en kerkbouw in de IJsselmeerpolders.

architecten

Christiaan H. Nielsen werd op 18 november 1910 op Vlieland geboren. Aan de Industrieschool van de Maatschappij voor den werkenden stand in Amsterdam volgde hij de cursus Hooger bouwkunstonderricht. Daar leerde hij J. H. Chr. (Joop) Spruit kennen die op 4 november 1910 geboren is. In 1937 studeerde beide af. Chris Nielsen en Joop Spruit werkte tot het eind van de Tweede Wereldoorlog bij het bureau van F.A. Eschauzier, een architect die ontwierp in de traditionalistische stroming van de Delftse School. In 1945 vormden zij een maatschap en richtten het Architectenbureau Nielsen en Spruit op. Nielsen was de zakelijke helft van het duo, Spruit leverde de meeste ontwerpen. Ze bouwden veel in de Noordoostpolder, waaronder kerken in Emmeloord en Ens. In 1961 kwam het tot een breuk. Ze bleven wel hetzelfde kantoor en dezelfde tekenaars gebruiken.
 
Christiaan Nielsen, zelf lid van de Nederlandse Hervormde Kerk, was actief in het debat over vernieuwing van de (protestantse) kerkbouw. In het hele land hield hij lezingen over verschillende aspecten van kerkbouw en de mogelijkheden om daarbij zowel karakteristiek als functioneel te zijn. Begin jaren zestig had het architectenbureau landelijke bekendheid gekregen door de vele protestantse kerken die het had ontworpen. Vroege ontwerpen kenmerken zich vaak door een driebeukige vorm met een zadeldak en (eventueel) een aanbouw voor bijruimten. De latere ontwerpen zijn meestal plastischer van vorm, waarbij vaak nevenruimten onder de kerkzaal zijn geplaatst. Het bureau heeft behalve kerkbouw in o.a. Werkendam, Almkerk, Huizen, Heemstede en Bussum ook veel opdrachten voor woningbouwcomplexen uitgevoerd o.a. in  Castricum, Giessen, Naarden, Den Helder en Amsterdam. Joop Spruit overleed op 23 september 1988. Christiaan Nielsen overleed op 19 maart 1995 in Amsterdam. Nielsen was van 1962 tot 1967 stadsbouwmeester van Amsterdam.