Administratiegebouw van de Dienst der Zuiderzeewerken

Administratiegebouw van de Dienst der Zuiderzeewerken
Administratiegebouw van de Dienst der Zuiderzeewerken Administratiegebouw van de Dienst der Zuiderzeewerken

Plaats: Emmeloord

Locatie: Jasmijnstraat 9

Architect: Directie Wieringermeer

materiaal: verschillende bouwmaterialen

Jaar: 1948


Beschrijving:

Op 13 en 14 januari 1916 voltrok zich een watersnood rondom de Zuiderzee. Een stormvloed viel samen met een hoge afvoer op de rivieren. Als gevolg braken op tientallen plaatsen de dijken. Deze stormramp en de hieruit voortkomende publiciteit besliste het pleit definitief ten gunste van de voorstanders van droogmaking van de Zuiderzee. Ir. Cornelis Lely diende op 9 september van dat jaar zijn ontwerp in. Het uiteindelijke wetsvoorstel werd op 21 maart 1918 in de Tweede Kamer behandeld en op 13 juni in de Eerste Kamer. De 'Wet tot afsluiting en gedeeltelijke droogmaking van de Zuiderzee' verscheen op 14 juni 1918 in het Staatsblad. In enkele Algemene Maatregelen van Bestuur werd de instelling geregeld van organen die voor de uitvoering noodzakelijk waren.
 
Op 31 maart 1919 installeerde de toenmalige minister van Waterstaat ir. König de Zuiderzeeraad onder voorzitterschap van ir. Cornelis Lely en president van De Nederlandse Bank Gerard Vissering als ondervoorzitter. De Zuiderzeeraad was een veelzijdig adviesorgaan dat de voorstellen van de uitvoerende diensten beoordeelde en met commentaar doorgaf aan de Minister van Waterstaat. In mei 1919 werd de Dienst der Zuiderzeewerken opgericht. Deze dienst, die vaak werd aangeduid met de afkorting ZZW (Zuiderzeewerken), was in het kader van afsluiting en gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee belast met de uitvoering van de waterbouwkundige werken als dijkbouw, sluizen enz.. De in 1930 ingestelde Directie Wieringermeer, die onderleiding stond van de bouwkundige ir. Sikke Smeding, was verantwoordelijk voor de ontginning, het in cultuur brengen van de landbouwgronden en de bouw van huizen en bedrijfsgebouwen. 
 
In 1948 werd aan de Jasmijnstraat een administratiegebouw voor de Dienst der Zuiderzeewerken gebouwd door de Bouwkundige Afdeling van de Directie Wieringermeer, die ook verantwoordelijk was voor het ontwerp. Het kantoorgebouw is gebouwd in de typische stijl van de Delftse School. Het eenlaags gebouw is opgetrokken op een rechthoekig grondplan. Het langgerekte bakstenen kantoorpand heeft een uitkragend zadeldak dat gedekt is met rode pannen. De ingangspartij bevindt zich in een uitgebouwd octagonaal (achthoekig) torentje met een puntdakje. De smallere, overhoekse zijden van het torentje zijn uitgemetseld en de bredere zijn ingevuld met deuren en een venster, waarin ramen met een diagonale roedeverdeling. Het diagonale motief van de roedeverdeling, het schuinkruis of maalkruis, is ook terug te vinden in het metselwerk boven de deuren. Met de kopse kant van een lichte kleur baksteen is het patroon zichtbaar gemaakt. Het gebouw heeft negen-ruitsvensters in verschillende formaten met betonnen raamkozijnen. De toegangsdeuren hebben houten kozijnen. Geheel rechts in de zuidelijke langsgevel bevindt zich een rond zes-ruitsvenster. Het kantoorgebouw werd in september 1948 zonder officieel vertoon in gebruik genomen. Het torentje wordt bekroond met een koperen windwijzer die bestaat uit een pijl op een as. Op de achterkant van de pijl staat een zeilbootje, dat verwijst naar het Zuiderzee verleden.
 
Het voormalig administratiegebouw voor de Dienst der Zuiderzeewerken was het eerste stenen gebouw met een maatschappelijke functie dat in Emmeloord werd gebouwd. De architectuurhistorische waarde van het gebouw is gering. Vanwege de oorspronkelijke, voor de ontwikkeling van de Noordoostpolder van belang zijnde, specifieke functie heeft het voormalig administratiekantoor van de Dienst der Zuiderzeewerken cultuurhistorische waarden en daarom is het op de Rijksmonumentenlijst geplaatst.

Na de Dienst der Zuiderzeewerken namen het Groene Kruis en de District Gezondheidsdienst Noordwest-Overijssel (de latere GGD) het gebouw in gebruik. De Schoolbegeleidingsdienst IJsselmeerpolders (SBDIJ) nam er daarna zijn intrek in. In 2010 vestigde de stichting voor primair onderwijs Aves zich er in. Door de bestuurlijke fusie van Aves met Stichting Christelijk Primair Onderwijs (SCPO) per 1 januari 2019 had de organisatie meer ruimte nodig. Daarom maakte Aves in augustus 2019 bekend dat de stichting aan de Jasmijnstraat wilde uitbreiden. In opdracht van Stichting Aves heeft architect Gerben ter Horst van KHV architecten uit Emmeloord een ontwerp gemaakt voor de uitbreiding van het monumentale bestuurskantoor. Hij heeft aanknopingspunten gezocht in de architectonische karakteristieken van het monument zoals het torentje met bijzonder metselwerk in een ruitpatroon. Door dit patroon terug te laten komen in de uitbreiding ontstond er een mooie relatie met het bestaande gebouw. De nieuwbouw is gebouwd door bouwbedrijf Roos uit Emmeloord. Op 10 maart 2021 werd de eerste paal voor de uitbreiding geboord. Bron: khvarchitecten.nl. 

De nieuwbouw kon in november 2021 in gebruik genomen worden. In De Noordoostpolder vertelde architect ter Horst op 3 december: "Je kunt zeggen dat we het monument hebben gebruikt als inspiratie voor de nieuwe aanbouw. Als je goed kijkt, zie je dat terug in bepaalde verhoudingen van de gevel. Zo sluiten de gootlijnen op elkaar aan en zijn er verwijzingen naar het metselwerk van het oude gedeelte van het gebouw; de kruisvorm. Ook de witte oversized kozijnen in de nieuwe aanbouw zijn een knipoog naar de architectuur van toen. Ik vond het een geweldige klus omdat je toch met een stukje historisch erfgoed bezig bent. Dat gebeurt niet elke dag en daar moet je zorgvuldig mee omgaan."