Nagele

Cultureel erfgoed in Nagele
Van Eck stelde een programma van eisen beschikbaar voor een nieuw te stichten dorp, met het vooruitzicht het dorp te realiseren als de studie levensvatbaar zou zijn. De opdracht luidde als volgt: een dorp met 300 woningen, 3 kerken, 3 scholen, een café-restaurant, een smederij, enkele winkels, een industrieterrein, een paar sportvelden en een begraafplaats. In 1947 werd de werkgroep Nagele opgericht waarin de architecten G. Rietveld, A. van Eyck, C. van Eesteren, J. Niegeman, M. Kamerling, A. Bodon, H. Salomonson en landschapsarchitecte M. Ruys zitting namen. Begin 1949 keurde de Directie Wieringermeer het eerste definitieve ontwerp voor Nagele goed. Op het 7e CIAM congres in Bergamo, dat gewijd was aan de 'menselijke nederzetting', presenteerde zij hun ontwerp voor een eigentijds dorp in de Noordoostpolder.
In 1952 gaf De Directie aan dat het aantal te bouwen huizen steeg van 300 naar 500 en dat de bouw van Nagele in 1954 moest starten. De werkgroep Nagele ging weer aan de slag. De werkgroep breidde zich uit met leden van de Rotterdamse architectenvereniging Opbouw. Hierdoor raakten architecten als J. Bakema, R. Romke de Vries, landschapsarchitect W. Boer en de sociaal geograaf H. Hovens Greve bij het ontwerp betrokken. Tijdens deze tweede ontwerpfase besloot de werkgroep het definitieve ontwerp uit 1949 als uitgangspunt te nemen voor een nieuw ontwerp. De architecten Van Eyck en Van Ginkel maakten het definitieve ontwerp voor Nagele dat in januari 1954 door de minister van Verkeer en Waterstaat, Jacob Algera, werd goedgekeurd. In dit plan zijn de woningen als zeven woonhoven rondom de ringweg gegroepeerd. Ieder woonhof bestaat uit stroken laagbouw met eigen tuinen rondom een gemeenschappelijk grasveld. In 1954 was het stedenbouwkundig plan voor het langswegdorp Nagele gereed. De tussen 1954 en 1962 gebouwde architectuur werd hoofdzakelijk ontworpen door modernistische architecten. Vanaf 1962 lag de bouw van Nagele stil. De Directie Wieringermeer maakte een plan voor de voltooiing van het dorp, waarin de opzet van Nagele kleine wijzigingen onderging en droeg de verantwoordelijkheid voor de verdere bouw over aan de nieuwe gemeente Noordoostpolder. De Lucernehof en de Gerstehof werden in 1967 gebouwd volgens het gestandaardiseerde VANEG-systeem, een montagebouwmethode voor laagbouwwoningen met geprefabriceerde betonelementen die op het werk gemonteerd worden. Woningen van dat type, evenals ouderenwoningen, zijn ook nog in de andere hoven gebouwd. De Tarwehof is ook van latere datum. Hier staan door particulieren gebouwde bungalows en twee-onder-een-dakwoningen van Atelier voor Architectuur Schouten en De Jonge.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft dertig wederopbouwgebieden geselecteerd uit de periode tussen 1940 en 1965. In deze periode is een groot deel van Nederland opnieuw ingericht. Het dorp Nagele is één van deze gebieden omdat het een schoolvoorbeeld is van het Nieuwe Bouwen. Nagele is uniek omdat er geen ander dorp in Nederland is waar alle belangrijke architecten van het Nieuwe Bouwen samen een ‘ideaaldorp’ maakten.
Klik op de foto's om naar de beschrijving te gaan.