Het "Nieuwe Bouwen"

Plaats: Nagele

Locatie:

Maker: 'De 8' / 'Opbouw'

materiaal: beton / staal

Jaar: vanaf 1954

Beschrijving:

Eén van de laatste dorpen die in de Noordoostpolder gebouwd zijn is Nagele. Het dorp onderscheidt zich in vele opzichten van de andere dorpen in de nieuwe polder. Niet alleen de verschijningsvorm maar ook de procesgang waarmee het dorp tot stand is gekomen en de achterliggende idealen zijn anders.

De allereerste plannen voor Nagele zijn nog geheel als de ideeën van de Directie Wieringermeer en M. J. Granpré Molière (1883 –1972). Ook het plan van Ir. P. Verhagen (1892 – 1950), van vóór 1942, toont Nagele als dorp dat past in de reeks Directiedorpen. Zelfs het tweede plan uit 1945 van Ir. C. Pouderoyen borduurde op dit thema verder.

Maar er was weerstand tegen de nieuwe polderdorpen. Al ten tijde van de bouw van de Wieringermeerdorpen werd door architecten en stedenbouwkundigen van het "Nieuwe Bouwen" forse kritiek geuit. In tegenstelling tot Granpré Molière verwachten zij juist alle heil van de technische vooruitgang. Deze zou betere levensvoorwaarden voor iedereen kunnen scheppen. Zij pleitten voor industrialisatie van het bouwproces. Op die manier kunnen betere woningen tegen een goede prijs gerealiseerd worden. In 1947 kregen leden van de Amsterdamse architectengroep ‘De 8’ toestemming van de Directie Wieringermeer een dorp te ontwerpen in de Noordoostpolder. Zij ontwierpen gezamenlijk een dorp volgens de principes van het "Nieuwe Bouwen". In 1952, als de Directie Wieringermeer het programma van eisen wijzigt, 500 in plaats van 300 woningen, werd aan de Rotterdamse architectengroep ‘Opbouw’ gevraagd mee te doen aan het ontwerp.

In 1954 werd met de bouw van Nagele gestart. In het plan vormen het stedenbouwkundig ontwerp en de groeninrichting één geheel. De functies wonen, werken, verkeer en recreatie kregen een eigen, specifieke plek in het dorp. De gemeenschappelijke voorzieningen liggen in het centrum, dat als park is opgezet. Dit in tegenstelling tot de andere dorpen waar scholen en kerken van de verschillende geloofsgemeenschappen strikt van elkaar gescheiden zijn. Het winkelcentrum ligt aan de westzijde van het dorp en is hierdoor gemakkelijk bereikbaar voor de polderbewoners. Om de centrale groene ruimte heen zijn woonhoven gesitueerd. De woningen werden niet langer in gesloten bouwblokken gebouwd, maar als losse stroken. Door modernisering in de architectuur werden veel huizen van prefab materialen gebouwd met standaardplattegronden. Alle gebouwen hebben platte daken. Het dorpsplan is grotendeels volgens het oorspronkelijke ontwerp uitgevoerd. Alleen werden de woonhoven in de noord- en zuidwesthoek bebouwd met vrijstaande bungalows, in plaats van strokenbouw. De openheid van het polderlandschap is in het dorp doorgezet. Een bosrand beschut het dorp tegen de wind. Nagele is een langswegdorp, het ligt niet op, maar aan de kruising van twee wegen, waardoor het doorgaande verkeer niet door het dorp hoeft.

Het dorp is vernoemd naar het eiland Nagele, dat vroeger tussen Urk en Schokland lag en dat in de Zuiderzee ten onder is gegaan.