Oostenrijkse woningen

Plaats: Emmeloord

Locatie: Acaialaan en Berkenlaan

Maker: Thermobaugesellschaft GmbH

materiaal: hout, beton, baksteen

Jaar: 1948

Beschrijving:

Aan de Acacialaan en de Berkenlaan in Emmeloord staan 12 geprefabriceerde houten woningen die in 1948 door de Directie Wieringermeer gebouwd zijn. Terwijl er direct na de Tweede Wereldoorlog in Nederland enerzijds een tekort was aan bouwmaterialen en arbeiders om woningen te bouwen en anderzijds een gebrek aan deviezen was waardoor houtimport zeer beperkt bleef, dreigde in Oostenrijk een groot voedseltekort. Het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting besloot daarop gedroogde groenten, visconserven en zaden te ruilen tegen bouwpakketten van houten woningen die ze in Oostenrijk konden maken. De Weense firma Thermobaugesellschaft GmbH, die in plaatselijke timmerfabrieken de elementen voor de woningen liet vervaardigen, kreeg de opdracht voor 800 woningen. De bouwpakketten, die bestonden uit balken, planken en complete wandpanelen waarin sparingen voor deur- en raamkozijnen al waren aangebracht, werden per trein aangevoerd en daarna door aannemers op de bouwplaats in ruim een week tijd gemonteerd. Ter plekke moest de betonnen fundering worden gestort, de bakstenen plint worden gelegd, de riolering aangesloten, de schouw en schoorstenen worden gemetseld en het dak van pannen worden voorzien. De eerste bouwpakketten arriveerden in december 1946 in Nederland, maar vorst en sneeuw zorgden ervoor dat de verzending van de overige woningen ernstige vertraging ondervond. 

Honderd Oostenrijkse woningen werden door het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting aan de Directie Wieringermeer toegewezen. Als huisvesting voor ambtenaren werden er vijf aan de Arcacialaan en zeven aan de Berkenlaan in Emmeloord gebouwd. Van buiten zijn de woningen behalve aan het hout herkenbaar aan het typerende rode hoge zadeldak met een scherpe knik (zeeg) bij de gootlijn. Van binnen waren ze voor die tijd relatief ruim. Op de begane grond bevinden zich gang en toilet, een grote woonkamer met tuindeuren, een keuken en een studeerkamer. Op de eerste verdieping zijn een overloop, één grote en twee kleinere slaapkamers en een badkamer. Alle houten woningen zijn vrijstaand gebouwd, wat voortkomt uit de eis van brandveiligheid. Om te voorkomen dat brand zou overslaan van de ene woning naar de andere, werden de woningen ver uit elkaar geplaatst op ruime kavels. De schuurtjes bij de woningen zijn uitgevoerd in baksteen. De erfscheidingen bestaan voornamelijk uit hagen wat een prachtig groen en rustig beeld geeft in de straat.

De Oostenrijkse woningen waren als tijdelijk bedoeld. In 1953 dreigde de woningen in Emmeloord gesloopt te worden. Gezien de grote woningnood, de hoge bouwkosten (ƒ 7000,-) en goede staat van de woningen vond kamerlid Kees van der Ploeg (KVP) het ontruimen en afbreken van de noodwoningen, na een gebruik van 6 jaar of minder, onbillijk en stelde eind maart 1953 kamervragen. Op 5 mei 1953 stond in het Algemeen Dagblad onder de kop: "Geleidelijke afbraak noodwoningen in de NO-polder"  het volgende artikel: "Op vragen van het Tweede-Kamerlid de heer Van der Ploeg over de ontruiming en afbreken van noodwoningen in de Noordoost-polder, heeft de minister van Verkeer en Waterstaat o.a. geantwoord, dat de vergunningen voor de bouw van noodwoningen in de Noordoost-polder alle een tijdelijk karakter dragen. De directie van de Wieringermeer (Noordoost-polderwerken) heeft in Juli 1952 aan de bewoners van de noodwoningen in Emmeloord en Marknesse meegedeeld, dat zij rekening moesten houden met een opzegging van de vergunning, en wel voor Emmeloord tegen eind 1953 en voor Marknesse tegen eind 1954. Nader is aan 13 bewoners van noodwoningen te kennen gegeven, dat zij een definitieve woning in huur zouden kunnen aanvaarden, onder voorwaarde dat zij hun noodwoning zouden doen ontruimen. In Marknesse zijn nog geen definitieve opzeggingen gedaan. Dat tot opzegging werd besloten, hield in Emmeloord verband met de voorgenomen stichting van een ziekenhuis dat op de plaats was geprojecteerd, waar de noodwoningen zijn gebouwd. Ten einde de eigenaars van de noodwoningen tegemoet te komen, is gezocht naar een ander terrein en het laat zich aanzien dat hiervoor een oplossing zal worden gevonden. De noodwoningen zullen dan in de toekomst meer geleidelijk worden geliqideerd. Aan de bewoners van bedoelde noodwoningen in Emmeloord kunnen thans definitieve woningen worden aangeboden zonder dat daaraan de voorwaarde wordt verbonden, dat de noodwoning moet worden opgeruimd".

Omdat de Oostenrijkse woningen aan de Acacialaan 5-13 en de Berkenlaan 2-12, met de daarbijbehorende bakstenen schuurtjes, kenmerkend zijn voor de beginperiode van het pioniersgebied zijn deze in 2002 door minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Loek Hermans, op de rijksmonumentenlijst geplaatst. Kijk hier voor een uitvoerige beschrijving van de rijksmonumenten in Emmeloord