Ambtsketen Noordoostpolder

Plaats: Emmeloord

Locatie: Stadhuis

Maker: Koninklijke Kempen Begeer BV

materiaal: zilver

Jaar: 1962

Beschrijving:

Koning Willem III heeft bij Koninklijk Besluit bepaald dat een burgemeester een onderscheidingsteken moet dragen als hij in het openbaar optreedt. Deze regeling was vereist door de invoering van de Gemeentewet van 29 juni 1851 waar in artikel 76 gesteld werd dat elke burgemeester een onderscheidingsteken zou moeten dragen. Volgens het op 16 november 1852 in het Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden gepubliceerde besluit is de keten van massief zilver, heeft de penning een doorsnede van vier centimeter en dient elke gemeente over een exemplaar te beschikken. Naar aanleiding van het Koninklijk Besluit moet de burgemeester, maar ook diens waarnemer, bij het dragen van de ambtsketen aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet de keten altijd recht hangen en voor de aanwezigen altijd zichtbaar zijn. Dus niet dragen onder een jas of colbert. Volgens voorschrift moet de burgemeester de ambtsketen dragen als hij/zij de vergadering van de gemeenteraad voorzit; hij/zij optreedt als opperbevelhebber in tijden van brand, oproer, samenscholing, verstoring van de openbare orde; hij/zij een Koninklijke of gemeentelijke onderscheiding uitreikt. Het Koninklijk Besluit Besluit van 16 november 1852 trad op 1 januari 1853 in werking. 

Op 1 juli 1962 werd de gemeente Noordoostpolder ingesteld. De eerste burgemeester van de nieuwe gemeente werd op 5 juli 1962 tijdens een bijzondere raadsvergadering in de schouwburgzaal van 't Voorhuys geïnstalleerd. François Marinus van Pantaleon baron van Eck kreeg de ambtsketen omgehangen door loco-burgemeester Wim G. de Feyter. Burgemeester van Panthaleon baron van Eck zei in zijn installatierede dat hij het als een eer beschouwde de plaats van de landdrost te mogen innemen. Hij hoopte een waardig opvolger van ir. Minderhout te zijn. "Ik verklaar" zo besloot hij zijn installatiespeech "het ambt van burgemeester van Noordoostpolder te aanvaarden met de vaste wil een goede burgemeester voor u te zijn". Van Pantaleon baron van Eck werd burgemeester van een 48.000 ha grote gemeente, qua oppervlak destijds de grootste van Nederland, waartoe naast Emmeloord ook de dorpen Bant, Creil, Ens, Espel, Kraggenburg, Luttelgeest, Nagele, Marknesse, Rutten en Tollebeek behoren. De gemeente Noordoostpolder werd ingedeeld bij de provincie Overijssel. De gemeente telde 29.500 inwoners.

Ambtsketens komen voor in diverse vormen en werden destijds in series gemaakt. Zo hebben meerdere gemeenten een vergelijkbare ambtsketen, waarbij de ambtspenning het onderscheid maakt. Het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder had als rechtsvoorganger van de gemeente Noordoostpolder gekozen voor een ambtsketen uit de catalogus van de Koninklijke Begeer BV, waar in het atelier 9 standaard modellen, aangeduid met de hoofdletters B-K, door edelsmeden op ambachtelijke wijze geproduceerd werden. Het Openbaar Lichaam koos, net als in 1941 in de Wieringermeer, voor model D een sobere zilveren ambtsketen met schakels die bestaan uit twee boven elkaar liggende rechthoeken die in lengte en breedte verschillen. De rechthoekige schakels worden door middel van kleine ovalen schakels met elkaar verbonden. In het midden van de keten hangt aan een verbindingsschakel de ambtspenning. In het Koninklijk Besluit van 16 november 1852 stond dat de penning aan één kant het Rijkswapen moet bevatten en aan de andere kant het door de Hoge Raad van Adel vastgestelde wapen van de gemeente. Indien de gemeente niet over een wapen beschikte, kon met de naam worden volstaan. Op de dag van de inauguratie van burgemeester Van Panthaleon baron van Eck had de gemeente Noordoostpolder nog geen gemeentewapen. Op de eerste penning zal dus alleen volstaan zijn met de gemeentenaam. Op 22 augustus 1962 ging de gemeenteraad van Noordoostpolder akkoord met het voorstel van B&W om bij koningin Juliana een wapen voor de gemeente aan te vragen dat ontworpen was door mr. G.A. Bontekoe, heraldisch deskundige. Het wapen werd bij Koninklijk Besluit op 16 juli 1963 aan de gemeente verleend door de Hoge Raad van Adel, het vaste adviescollege van de regering op het gebied van adeldom en heraldiek 

Op de huidige ambtspenning staat aan de ene kant het gemeentewapen met in een boog om het wapen de tekst GEMEENTE NOORDOOSTPOLDER. Aan de andere kant staat het Rijkswapen van het Koninkrijk der Nederlanden. De schildhoudende leeuwen zijn volgens het Koninklijk Besluit van 1907 afgebeeld, wat wil zeggen zonder kroon en naar elkaar kijkend. De penning is in bas-reliëf uitgevoerd. De burgemeester draagt de ambtsketen met het gemeentewapen zichtbaar als hij/zij de gemeente vertegenwoordigt. De andere zijde met het Rijkswapen hangt voor als de burgemeester een lid van het Koninklijk Huis, een commissaris van de Koning of een minister ontvangt, of uit hoofde van de Koning een handeling verricht, bijvoorbeeld bij het uitreiken van Koninklijke onderscheidingen. De ambtsketen is voorzien van een kleine draagketting die om de nek gaat (liefst onder de kraag). De kleine draagketting zorgt ervoor dat de druk van de ambtsketen niet in de nek van de drager komt, maar de grote schakels op de schouders rusten.

Burgemeesters die de ambtsketen van Noordoostpolder gedragen hebben zijn: 

De ambtsketen is niet alleen een onderscheidingsteken, maar kan ook gerekend worden tot het cultureel erfgoed. In Noordoostpolder draagt niet alleen de burgemeester, maar ook de jeugdburgemeester een ambtsketen. De keten van de jeugdburgemeester is door leerlingen van de Zonnebloemschool in Emmeloord gemaakt van staal, messing en koper. Burgemeester Auke van de Werff hing de keten op 1 juni 2015 om bij Yfke Osinga, de eerste jeugdburgemeester van Noordoostpolder. De jeugdburgemeester wordt in een raadsvergadering officieel voor een jaar geinstalleerd. Tijdens dat jaar vervult de jeugdburgemeester een aantal taken en adviseert hij/zij over zaken die kinderen aangaan. Noordoostpolder benoemt ieder schooljaar een nieuwe jeugdburgemeester. 

Bron foto 1: wikipedia; Bron foto 2 De Noordoostpolder.  Bronnen: Ambtsketens van de Hoeksche Waard; Delpher krantenarchief; De Noordoostpolder.