Zonnende robben op 'de Staart'

Plaats: Urk

Locatie: Staartweg-Nagel

Kunstenaar: Weerstand Natuursteen

Materiaal: cortenstaal, zand, hout, stenen

Jaar: 2019

Beschrijving:

Door de aanleg van de woonwijken De Staart en De Zeewijk kwam er via de Nagel meer verkeer naar de Staartweg. Om de verkeersveiligheid te vergroten werd de T-splitsing Staartweg-Nagel van 29 april tot 11 mei 2019 omgebouwd tot rotonde. De Staartweg dankt zijn naam aan 'de Staart' een 1025 m lange en gemiddeld 5 m brede zandbank ten noorden van Urk, die aan het eiland vastzat. Het was een plek waar de eilandbewoners langs kwamen als ze een rondje om het eiland liepen, één van de weinige vormen van ontspanning die er op Urk te vinden was.

In de 19e eeuw was 'de Staart' een plek waar zeehonden of robben kwamen om te rusten en waar wijfjes hun jongen wierpen. De zeehonden brachten veel schade toe aan de netten van de vissers. Er werd een premie beschikbaar gesteld voor elke gedode zeehond. Ook op Urk waren destijds robbenjagers, mannen die proffesioneel op deze dieren jaagden. Daarnaast waren er vissers die bij tijd en wijle aan de zeehondenjacht deelnamen. In 1857 werd de premie afgeschaft, waarna het aantal zeehonden weer snel toenam. De vissers, die in de omgeving van Urk en Schokland aan het vissen waren, ondervonden veel nadeel door dit roofdier. In oude krantenberichten uit december 1898 stond o.a. het volgende: "Reeds meermalen is geklaagd over de groote schade, die aan de visscherij wordt toegebracht door massaas robben of zeehonden. […] Want als in de nabijheid van Urk de visschers des zomers hun netten uitwerpen, dan worden zij in hun werk gadegeslagen door een groote massa zeehonden, die noordwaarts van het eiland op een zandbank liggen, op den zoogenaamden staart van Urk. Wanneer de visscher alles gereed heeft en naar zijn schip terug keert, dalen de robben af naar de diepten en vinden het wèl zoo gemakkelijk, de in de netten opgeschoopte vischmassa in te slokken dan de bot stuk voor stuk zelf te moeten achtervolgen. Zoo wordt de zeehond moddervet en bereikt een zwaarte van 300 pond; maar de visscher arbeidt vergeefs verliest telkens zijn netten, die door de woeste robben meedoogenloos worden verscheurd". Om de zeehonden te bestrijden werd de premieregeling in 1900 weer ingevoerd. Iedereen die een zeehond doodde, kreeg geld van de overheid: een rijksdaalder (ƒ 2,50) voor een mannelijke zeehond en ƒ 3,- voor een dode vrouwelijke zeehond. In 1932 werd de Afsluitdijk gesloten. Het zoute water werd langzamerhand zoet water. De zeehonden vertrokken uit het IJsselmeer. 

De rotonde Staartweg-Nagel is geadopteerd door Weerstand Natuursteen uit Urk, wat inhoud dat het bedrijf het middelste gedeelte van de rotonde onderhoudt. Op 16 december 2019 heeft Weerstand Natuursteen in samenwerking met de gemeente Urk een kunstwerk op de rotonde geplaatst dat herinnert aan de tijden van weleer. In het ontwerp is een stukje van ‘de Staart’ opnieuw gereconstrueerd omdat de voormalige zandbank in de nabijheid van deze plek gelegen heeft. 'De Staart' is tijdens de ontginning van de Noordoostpolder verdwenen. In 1952 is de zandplaat tot onder het grondwaterpeil afgegraven voor zandwinning. Maar in de ondergrond zijn nog delen van 'de Staart' terug te vinden. Volgens de gemeente Urk is voor de reconstructie van de zandbank gebruik gemaakt van zand dat op de plek van de voormalige 'Staart' is opgegraven. Het figuratieve kunstwerk bestaat uit cortenstalen silhouetten van een Urker stelletje in klederdracht dat een wandelingetje over 'de Staart' maakt en zonnende zeehonden die hen gade slaan. Het paar loopt langs een rijtje vloedpalen, die het palenscherm verbeelden. Het grind symboliseert het water. Hierin zwemmen vier zeehonden rond, die hun koppen boven het water uitsteken en nieuwsgierig kijken naar het voorbij rijdende verkeer. Op de zandbank en in het water liggen nog enkele zwerfstenen die door het landijs zijn achtergelaten tijdens de voorlaatste ijstijd.