De Vleet

Plaats: Urk

Locatie: Staartweg

Kunstenaar: Gerard van der Leeden

Materiaal: brons

Jaar: 2004

Beschrijving:

In de Singel, langs de Staartweg achter het palenscherm op het Hooiland, staat een bronzen vleet (rog) ontworpen door Gerard van der Leeden. Het kunstwerk werd op 20 december 2004 onthuld door Marij Oost-de Boer, oud wethouder Zorg, Welzijn, Onderwijs, Personeel en Cultuur. 'De Vleet' is 1,20 m breed en geplaatst op een vierkante sokkel, net boven de waterspiegel. Het kunstwerk is uitgevoerd in het project 'Urk in beeld'. De gemeente heeft € 30.000- voor het beeld betaald, waarvan de provincie de helft in de vorm van subsidie heeft bijgedragen.

Gerard van der Leeden is gefascineerd door de schoonheid van vissen en speciaal die van roggen. De vleet is één van de grootste roggen die vroeger in de Noordzee voorkwam. Het is een platvis met een smalle staart die aan weerszijden uitgerust is met stekels. Vandaar wellicht dat de vleet in het Nederlands ook spijkerrog genoemd wordt. De vleet heeft sterk ontwikkelde borstvinnen die als driehoekige platen opzij van het lichaam staan en aan de voorzijde met de zijkant van de kop vergroeid zijn. De ogen bevinden zich aan de bovenzijde van de kop. Vleten zijn bodemvissen die leven op plekken waar het tussen de 30 en 600 meter diep is. Het grootste deel van de tijd liggen ze stil op de bodem van de zee maar als ze zwemmen lijken hun borstvinnen op vleugels waarmee ze door het water vliegen. In de loop van de 20e eeuw is hun aantal sterk afgenomen. Sinds 2006 staat de vis als bedreigde soort op de Red List van de International Union for Conservation of Nature.

De vleet kan 3,00 m lang, 1,60 m breed en 100 kg zwaar worden en een leeftijd van ongeveer 20 jaar bereiken. Een vleet wordt pas geslachtsrijp vanaf het twaalfde levensjaar. Tot in de vorige eeuw kwamen de roggen in de paartijd naar de Zuiderzee om te paaien. Door de aanleg van de Afsluitdijk is hun paaigrond onbereikbaar geworden. Waar eens de roggen paaiden zwemt nu met golvende bewegingen van de borstvinnen een eenzame, in brons gegoten rog.

Met dank aan Het Urkerland voor het inzien van het archief.

De Nederlandse taal kent twee woorden vleet die beide een betekenis in de visserij hebben. Naast een rog is een vleet ook een strook aan elkaar geknoopte drijfnetten die door de haringloggers uitgezet werden bij de haringvangst. Hier komt het gezegde ‘bij de vleet’ vandaan dat ’in overvloed’ betekent. Het beeld is dat er zoveel zijn als haringen gevangen in een vleet.

Kunstenaar

Gerard van der Leeden werd op 1 september 1935 in Hengelo geboren. Als kind was hij al goed in tekenen en handvaardigheid. Van der Leeden studeerde van 1951 - 1954 aan de Academie voor Kunst en Industrie (A.K.I)  in Enschede, afdeling beeldhouwen bij Henk Zweerus. Als hij naar Amsterdam verhuist, voltooit hij zijn studie beeldhouwen in de klassieke traditie aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten bij Piet Esser. Na de afronding van zijn studie in 1959 is hij gaan wonen in het Noord-Hollandse kunstenaarsdorp Bergen. De beelden van de kunstenaar zijn over het algemeen klassiek van vorm, realistisch en in brons gegoten. In 2005 heeft Van der Leeden, samen met zijn zoon Jeroen, de Academie Deukelioon opgericht. Deze academie richt zich op de herontdekking van de grote artistieke waarde van de Europese figuratieve beeldhouwkunst.

Van der Leeden heeft in 1960 de ter Borch prijs van de provincie Overijssel gewonnen. Hij krijgt, door zijn bekendheid , veel opdrachten van het Rijk en particulieren. Zo maakte hij voor zijn woonplaats Bergen NH het kunstwerk vogel met kind (1963), op Urk het ‘Vissersmonument’ (1968), de ‘Wonderbaarlijke Visvangst‘ (1999) en 'de Vleet' (2004), in Utrecht ‘Europa en de stier’ (1975), in Enschede ‘Mr. Alphons Ariëns' en het ‘monument voor de gebroeders Quentenmeijer’ (1995), ‘Nereïden met de dolfijn’ (2000) bij het dorpshuis te Krommeniedijk en in Katwijk het 'Herdenkingsmonument voor Zonen van Katwijk' (2005). Ook in wereldsteden als Athene, Hong Kong en Tokyo staan kunstwerken van Van der Leeden.

Op 22 april 2017 ontvangt Gerard van der Leeden een Koninklijke onderscheiding voor zijn oevre. Hij werd benoemd tot lid in de Orde van Oranje Nassau. Op 14 april 2022 ontving hij de muzepenning van de gemeente Bergen uit handen van burgemeester Lars Voskuil. De muzepenning is een gemeentelijke onderscheiding die in zeer bijzondere gevallen toegekend wordt aan iemand die zich buitengewoon heeft ingezet voor de muze (kunst en cultuur) in de gemeente Bergen. "De heer Van der Leeden heeft sinds de jaren vijftig een belangrijke bijdrage geleverd, niet alleen aan de beeldhouwkunst maar ook aan de terechte reputatie van de mooie gemeente Bergen als kunstenaarsdorp. Daarvoor zijn wij hem zeer erkentelijk." aldus de burgemeester.