Houtsculpturen 'Rondje Eiland Urk'
Plaats: Urk
Locatie: Rondje Eiland Urk
Kunstenaar: Sander en Rik Boom
Materiaal: hout
Jaar: 2021
Beschrijving:
De gemeente Urk heeft in 2019 - 2021 het 'Rondje Eiland Urk' aangelegd, een 3 km lange cultuurhistorische fiets- en wandelroute die het herstelde paalscherm en daarmee de kustlijn van het oude eiland volgt. Vroeger werd bijna het gehele laaggelegen deel van Urk omringd door een paalscherm. Het eiland kalfde in de 17e eeuw af met zo'n 2 meter per jaar. Om verdere afkalving tegen te gaan werd op kosten van Amsterdam, destijds eigenaar van het eiland, een zeewering neergezet en onderhouden. Op de delen langs de route, waar de oude zeewering niet terug geplaatst kon worden, verbeeldt een lint van stoeptegels met het motief van een paalkop het verdwenen paalscherm of poalenskarm zoals het op Urk heet. Langs de route zijn op 10 punten borden geplaatst waarop informatie uit de geschiedenis van het eiland Urk te lezen is. Zo worden ook komende generaties eraan herinnerd dat Urk eens een klein vlekje in een grote zee was. Het 'Rondje Eiland Urk' is verfraaid met 3 houtsculpturen, de 'Rob', de 'Kiekendief' en het 'Urker stelletje', die gemaakt zijn door de woodcarvers Sander en Rik Boom van Boom Woodcarving. Met diverse motorzagen zaagden zij uit boomstammen unieke beelden die iets vertellen over de geschiedenis van de plek waar ze staan.
Alle drie de houtsculpturen staan in park Hooiland, in de volksmond de 'oude stroentbult' genoemd. Daar werden, voordat Urk riolering had, de strontemmers geleegd en de koemest neergegooid. Nadat de gemeenteraad in januari 1912 besloten had om riolering aan te leggen, werd de plek gebruikt als vuilstort. Toen de vuilnisbelt in de jaren zeventig gesloten werd, is de afvallaag met grond bedekt en beplant. Het beboste heuveltje dat overbleef werd gebruikt voor wandelen en fietsen. Uit een onderzoek in 2019 bleek dat de bovenste grondlaag verontreinigd was met nikkel, kwik en zink. De gemeenteraad besloot in 2020 om na het aanbrengen van een nieuwe leeflaag, van de voormalige stortplaats Hooiland een parkachtig recreatiegebied te maken. In maart 2021 startte de herinrichting. In het park zijn twee ontmoetingsplekken aangelegd en een speeltoestel voor kinderen. In een grote zandbak in de vorm van het voormalig eiland ligt een gestrand schip.
Zo'n 20 bomen moesten gekapt worden. Essen werden weggehaald vanwege de essentakziekte, populieren wegens ouderdom. Op 8 maart 2021 hebben de gebroeders Boom op de meest noordelijke punt van 'Rondje Eiland Urk', vlakbij 'de oude stroentbult', de stam van één van de verwijderde bomen met de motorkettingzaag omgevormd tot een rob oftewel een zeehond. Het dier is een verwijzing naar het Zuiderzeeverleden. De boomsculptuur staat op de plek waar vroeger 'de Staart' begon, een circa één kilometer lange, enigzins gebogen van Urk aflopende schoorwal. 'De Staart' is te beschouwen als een voortzetting van de twee zandruggen die het lager gelegen weiland van Urk beschermden. De zandruggen zouden hun ontstaan gedurende de middeleeuwen te danken hebben aan de werking van de stormen op het ondiep gelegen 'Rif' van Urk oftewel 'De Vormt'. Daarna werden ze geleidelijk aan door miniatuur duinvorming vergroot en opgehoogd en hebben ze door de werking van de eb- en vloedstromingen in noordoostelijke richting tot het ontstaan van de zandbank aanleiding gegeven. 'De Staart' komt na het jaar 1700 al op de kaarten van Urk voor. Tussen 1911 en 1931 is 'de Staart' langzaam verloren gegaan ten gevolge van landafslag door de Zuiderzee. Tot 1932, toen de Afsluitdijk gesloten werd, was 'de Staart' een plek waar robben kwamen om te rusten en waar de wijfjes hun jongen wierpen.
Niet ver van de zeehond carvden de boomzaagkunstenaars begin april 2021 vanuit een hoogwerker een kiekendief uit een populier. Zittend op een hoogte van ongeveer 6 m kijkt de roofvogel als het ware naar de Staartweg richting zijn broedgebied in het Staartreservaat, het oudste en kleinste natuurgebied van de provincie Flevoland. Het moerasgebied is een overblijfsel van de vroegere 'Staart van Urk' die tijdens de ontginning van de Noordoostpolder verdween. In 1952 werd de zandbank tot onder het grondwaterpeil afgegraven voor zandwinning.
Bij de kruising van de Richel en de Pyramideweg begonnen Sander en Rik Boom maandag 30 augustus 2021 aan het derde kunstwerk langs 'Rondje Eiland Urk'. 'Het Urker stelletje' is een houtsculptuur van een man en vrouw in klederdracht. Sommige Urkers vinden het kunstwerk vanuit historisch oogpunt onjuist. Volgens hen is de dracht van de jonge vrouw niet goed weergegeven. Zo zouden de mouwen van de jurk langer moeten en de rok korter. 'Het Urker stelletje' verwijst naar het rondje om het weiland dat vroeger door de Urkers veel gelopen werd. Dat heette 'om het Top gaan'. Het eiland Urk bestond voor de inpoldering van de Noordoostpolder uit een bebouwde keileemkop, een lager gelegen weilandgebied en een zandwal die het lage deel begrensde en op de noord-oostpunt uitliep in 'de Staart'. Rond 1800 werd de Reede van Urk ook wel 'het Hop' genoemd, wat inham of baai betekent. Omdat de Urkers de letter 'H' niet uitspreken, klonk het als 'ut op' dat in een lopende zin klinkt als 'ut top'. Later noemde de Urkers het hele lage deel van het eiland 'het Top'. Het rondje 'om het Top' was voor jonge stelletjes de enige vorm van ontspanning op het eiland. Zij zochten tijdens hun kuiertjen dan de relatieve privacy van het grasland op. Rond het weidegebied was aan de binnenkant van het palenscherm een bestraat dijkje waar je in het gras kon gaan zitten en dat was 's avonds een geliefd 'vrijersplekje'.
'Rondje Eiland Urk' werd tijdens de Dag van de Urker Geschiedenis op 9 oktober 2021 geopend door burgemeester Cees van den Bos en wethouder Freek Brouwer. Samen met bezoekers liepen zij een rondje om het oude eiland en passeerden daarmee ook de boomsculpturen. De bomen, die ziek waren of vanwege hun ouderdom gekapt moesten worden, kregen dankzij de woodcarvers Sander en Rik Boom een tweede leven en vertellen als boomzaagkunstwerk nog lang hun verhaal.
Kunstenaars
Sander Boom is een van de beste woodcarvers ter wereld. Na een opleiding aan de lagere technische school (lts) werd Sander allround timmerman en startte in Wenum Wiesel een eigen bouwbedrijf, Boom Timmerwerken. In 2007 begon hij met woodcarven, een kunstvorm waarbij motorzagen gebruikt worden om bijzondere houten beelden te maken. "Ik zaagde af en toe hobbymatig wat voor mijn moeder. Toen er ook vanuit de rest van mijn omgeving steeds meer interesse kwam, ging het balletje rollen en besloot ik om er verder mee te gaan." De opdrachten en beelden werden steeds groter en mooier. Daarom hakte Sander de knoop door en werd hij fulltime carver. Vervolgens werd Boom Woodcarving opgericht. Samen met zijn broer Rik vormt Sander een carvingteam dat deelneemt aan zowel wood- als icecarving wedstrijden. Net zoals Sander bleek ook Rik een bijzonder talent te hebben voor het maken van houtsculpturen. Zelf zeggen ze "het zal wel in ons bloed zitten, de liefde voor hout". Helemaal vreemd is het niet, gezien hun achtergrond als timmerman en orgelmaker. In 2018 is Rik ook in het bedrijf gekomen en samen bouwen de gebroeders Boom aan een waar carving-imperium met als hoogtepunt een splinternieuw Carving Centre dat medio 2021 gereed kwam.
Sander Boom doet geregeld mee met grote wedstrijden in o.a. Nederland, Duitsland, België, Engeland, Schotland, Amerika en Alaska. Op het NK Woodcarving in 2009 werd hij voor het eerst Nederlands Kampioen sculptuurzagen en dat doet hij in 2014 en 2015 nog eens dunnetjes over. In 2015 werd Sander tweede bij de Noordoostpolder Buitendagen van Staatsbosbeheer. Tijdens de Boomkroonpad Carving Cup 2013 en 2017 in Drenthe wist hij verschillende eerste prijzen in de wacht te slepen. Tijdens de wedstrijd in 2017 werd Rik Boom derde in de categorie grote beelden. Op 16 september 2022 werd Sander door een vakjury benoemd tot Nederlands Kampioen Carving 2022. Motorzaagkunst vraagt om een uitzonderlijke beheersing van een motorzaag en maakt het tot een extreme kunstvorm. Houtcarving en icecarving zijn met elkaar te vergelijken. Al was het alleen al, omdat veel gereedschappen bij beide disciplines hetzelfde zijn. Het is dan ook geen wonder dat de Nederlandse toppers in het woodcarven, Sander en Rik Boom, in 2017 de titel in het icecarven opeisten. In 2018 maakte Sander Boom in opdracht van Stichting Participatie Wisentbos een Wisentkop in Dronten. In 2021 maakte Sander samen met Rik in opdracht van de gemeente Urk de kunstwerken 'Rob', 'Kiekendief' en 'Het Stelletje' langs 'Rondje Eiland Urk' en in 2022 drie zeehonden voor het Urker Speelbos. In 2022 maakte Sander in opdracht van Groengroep 'De Populier' een giraffe en inktvis in wijkpark Espelervaart in Emmeloord.
Na het vmbo en een beroepsopleiding tot meubelmaker is Rik Boom aan de slag gegaan als orgelmaker. Vanzelfsprekend kreeg hij al snel mee waar zijn broer Sander mee bezig was. Rik begon in 2010 ook met (hout) carving. Hij volgde een cursus carving bij zijn broer. Eenmaal aan de gang met de kettingzaag was Rik er direct van overtuigd dat hij zijn roeping gevonden had. In 2018 maakte hij definitief van zijn hobby zijn beroep en kwam hij in dienst bij het bedrijf van zijn broer Sander. Rik Boom werd in 2018 Nederlands kampioen carving. In 2018 en 2022 won hij de eerste prijs op de carving wedstrijd in het Kuinderbos in Noordoostpolder.