Sgraffito's Prof. Ter Veen Lyceum

Sgraffito's Prof. Ter Veen Lyceum

Plaats: Emmeloord

Locatie: Prof. ter Veenstraat

Kunstenaar: Leo Schatz

Materiaal: mortel

Jaar: 1959


Beschrijving:

In de Friese Koerier van 5 september 1959 stond onder de kop "Kunstwerken lyceum Emmeloord" het volgende te lezen: "Emmeloord - Opdracht tot het maken van een schetsontwerp voor een in edel-beton uit te voeren beeldhouwwerk voor het nieuwe gebouw van het lyceum te Emmeloord is verleend aan de heer J. de Baat te Amsterdam. Voor het aanbrengen van scrafitto's werd een opdracht in gelijke zin gegeven aan de heer L. Schatz, eveneens te Amsterdam".

In 1953 werd de percentageregeling beeldende kunst vastgesteld. De regeling hield in dat 1% percentage van de bouwsom van nieuw te bouwen schoolgebouwen besteed werd aan kunst. Om de jeugd al vroeg met kunst in aanmerking te brengen werd de regeling in 1955 door het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap uitgebreid naar middelbare- en hogere scholen. Toen de bouw van het het Prof. Ter Veen Lyceum in 1958 startte, kreeg de kunstschilder Leo Schatz de opdracht voor een monumentaal kunstwerk. Op 11 december 1959 stond in het Parool in de rubriek 'Kunst in kort bestek' het volgende: "De Amsterdamse kunstenaar Leo Schatz heeft aan de buitenkant van het Prof. Ter Veen Lyceum te Emmeloord zes sgrafitto's (in vier kleuren) aangebracht". De reliëfs waren aan weerszijden van de toenmalige ingang geplaatst. 

Sgraffito is een eeuwenoude techniek waarbij meerdere lagen langzaam uithardende steenmortel door een stukadoor aangebracht worden op een zogenaamde onberaapte muur of betonoppervlak. Zodra de eerste mortellaag voldoende was ‘aangetrokken’, oftewel gedoogd was, kon de volgende laag worden aangebracht, die even dik was als de voorgaande laag. Leo Schatz heeft 4 verschillend gekleurde mortellagen voor de abstracte voorstellingen gebruikt. Na het aanbrengen van de bovenste witte laag werd de voorstelling in de mortellagen uitgestoken. Hiervoor werden verschillende gereedschappen gebruikt, waaronder een tekenstift en paleerijzer. Soms assisteerde de stukadoor de kunstenaar bij de uitvoering van het kunstwerk. De eerste en tweede verdieping van het schoolgebouw staken voor de gevel van de begane grond uit. Deze overstek beschermde de zes sgraffito's tegen directe weersinvloeden. De sgraffito's vormden een welkome afwisseling tegen de strakke achtergrond van het functionalistische gebouw met betonskelet.

De sgraffito's die Leo Schatz in opdracht van het Openbaar Lichaam De Noordoostelijke Polder vervaardigden waren de eerste in een reeks van monumentale opdrachten waarvoor hij daarna gevraagd werd. Tot die tijd kon Schatz nog niet leven van de kunst en verdiende de kost met lesgeven. 

Bij een verbouwing van de begane grond, waarbij de gevel naar voren is geplaatst, zijn de kunstwerken van Leo Schatz verdwenen. 

Kunstenaar

Leo Schatz is op 10 maart 1918 in Amsterdam geboren. Zijn voorouders waren Poolse Joden die via Duitsland naar Nederland waren gekomen. In de Amsterdamse Watergraafsmeer kwam hij in contact met een cultureel geïnteresseerd artsengezin dat zijn tekentalent stimuleerde. 

Schatz studeerde van 1935-1939 aan de Kunstnijverheidsschool in Amsterdam. Hij vervolgde zijn opleiding tot 1941 aan de Rijksacademie van beeldende kunsten en het Rijksinstituut tot opleiding Tekenleraren  in Amsterdam. Toen moest hij onderduiken en ging in Den Haag in het verzet.Samen met zij vriend Wim Polak, later wethouder in Amsterdam, zat hij bij een verzetsorganisatie die onderduikers en overvalgroepen ondersteunde met vervalste identiteitbewijzen, bonkaarten en andere documenten. Schatz bezat een onschatbaar talent voor het nauwkeurig natekenen van formulieren en handtekeningen. Zijn ouders en zijn tweeling broer overleefden de oorlog niet. Als oud verzetsman werd hij na de oorlog door de Deense regering uitgenodigd om een beetje bij te komen. In Denemarken kwam Schatz in contact met een aantal Deense schilders, van wie één van hen hem het werk van Pierre Bonnard (1867-1947) toonde. Deze Franse colorist werd zijn grote inspiratiebron. In 1948 trouwde hij met Sonja Kopuit. In 1957 reisde hij met een beurs van het Rijk naar Griekenland en Italië. De schilderijen van zuidelijke landschappen verkocht hij daarna aan het Rijk en de gemeente Amsterdam. In 1959 voerde hij in Emmeloord twee monumentale opdrachten uit. Daarna volgen regelmatig opdrachten voor monumentale projecten .

Leo Schatz kunnen we rekenen tot de Cobra-groep. Hij schilderde het leven in kleuren, vormen en composities, waardoor het een mysterie lijkt. In zijn schilderijen is alles in een prachtige balans en harmonie. Tot aan zijn dood op 4 oktober 2014 bleef hij schilderen. Hij werd 96 jaar oud.