Gevelreliëf Deel 22
Plaats: Emmeloord
Locatie: De Deel 22
Kunstenaar: Dick Zwier
Materiaal: cementmortel
Jaar: 1958
Beschrijving:
In 1951 werd bepaald dat bij nieuwe publiekelijke gebouwen 1,5% van de bouwsom aan kunst mocht worden besteed. Zo konden mensen ook buiten musea met kunst in aanraking komen. Vandaar dat er zoveel kunst aanwezig is in gebouwen uit de wederopbouw. De kunst was niet een toevoeging als het gebouw al klaar was, maar werd vaak vanaf het begin mee ontworpen. De wederopbouwperiode kenmerkt zich door een innige samenwerking tussen architect en kunstenaar. De wederopbouwkunst zegt dikwijls iets over de functie van het gebouw. Al bij het ontwerp van de kantoorgebouwen hebben de Arnhemse architecten samengewerkt met kunstenaar Dick Zwier. Hij streefde naar een samensmelting van architectuur en kunst. De kunstenaar was van mening dat een wandkunstwerk in dialoog met de architectuur moest ontstaan, maar dat het tevens een autonome functie had die de architectuur versterkte. Zwier bracht langs de bovenrand van beide gebouwen verzonken reliëfs in de sgraffito techniek aan. Bij het gebouw van de NAK (Deel 21) aan beide lange zijde van het gebouw acht taferelen, bij het Coöperatieve Landbouwhuis (Deel 22) aan beide zijden zeven. Voor ieder reliëf werden drie lagen cementmortel aangebracht in zwart, grijs en wit.
In een interview in De Noordoostpolder van 18 april 1958 vertelde Dick Zwier dat: "De uitgangspunten bij de ornamentiek van het gebouw van de Nederlandse Algemene Keuringsdienst was gelegen in de gedachte aan natuurlijk gegroeide, vloeiende vormen, aan planten, aan korenvelden, aan een wolkenlucht, aan zon en wind. Maar in de sfeer van het sgraffito-werk aan het Coöperatieve Landbouwhuis zal de mens zijn entree doen en vooral ook hetgeen hij maakt. Hier zullen hoekiger lijnen en een meer stotend ritme overheersen. Men zal eerder denken aan landbouwmachines, dan aan het gewas dat zij oogsten. Toch is de opdracht dat het contrast tussen het een en het andere gebouw in dit opzicht niet te scherp mogen zijn. Er moet eenheid zijn, hetgeen natuurlijk reeds tot uitdrukking komt in de kleuren. Anderzijds moet er verschil zijn, omdat ook de landbouw rijk aan facetten is, die samen een geheel vormen. Het is beslist niet de bedoeling dat men direct bepaalde symbolen of een belijnd verhaal in de voorstelling ziet".
Het Coöperatieve Landbouwhuis aan De Deel 22 werd op 6 augustus 1958 officieel geopend door de landdrost van de Noordoostpolder, ir. A.P. Minderhout. In het gebouw werden de Coöperatieve rundveefok- en controlevereniging NOP ondergebracht en het landbouwboekhoudkantoor Noordoostpolder. In 1984 is dwars op het bestaande gebouw een vleugel gebouwd. Volgens Frans van de Lindeloof, die van 1983 tot 2007 in het Landbouwhuis werkte en voorzitter was van de Stichting Exploitatie Landbouwhuis, zijn de sgraffito's in 1987 gerestaureerd.
De wederopbouwarchitectuur staat tegenwoordig onder druk. Dit heeft grote gevolgen voor de kunstwerken. De gebouwen worden afgebroken en de architectuur gebonden kunst spat onder de slopershamer uiteen. Het gebouw van de NAK aan De Deel 21, waar later het Landbouwhuis en de VVV in gevestigd zijn geweest, is in augustus 2009 met de grond gelijk gemaakt omdat het plaats moest maken voor een woon-werkcomplex. Ook het gebouw van het voormalige Coöperatieve Landbouwhuis staat op de nominatie om gesloopt te worden. Hierbij zullen de sgraffito's gespaard blijven. Bouwbedrijf Roos uit Emmeloord heeft samen met Nieuwbouw Advies Flevoland (NAF) uit Dronten en 19 Het Atelier Architecten uit Zwolle een ontwerp ontwikkeld voor een woon-werkgebouw dat zal verrijzen op de plek waar nu nog het voormalige Coöperatieve Landbouwhuis staat. Het 4 bouwlagen tellende gebouw bestaat uit 19 appartementen en 200 m² kantoorruimten. Het ontwerp voorziet in een klassieke opbouw met een hoge plint waarin de 14 sgraffito's uit het voormalige Coöperatieve Landbouwhuis een herbestemming krijgen. Hiermee wordt op circulaire wijze de historie teruggebracht in het straatbeeld van Emmeloord. Op 7 september 2021 vertelde David Sinnema van bouwbedrijf Roos echter aan Omroep Flevoland: "We wilden dat [de sgraffito's] eigenlijk bewaren. We kwamen er alleen achter dat het geen beton was, maar metselwerk en het was niet mogelijk om dat te behouden. Nu maken we er foto's van en daar wordt een print van gemaakt die dan later weer terugkomt.'' De sgraffito's van Dick Zwier aan het voormalig Coöperatieve Landbouwhuis zijn een exponent van de wederopbouw periode; monumentaal, verbonden met de modernistische architectuur. Met de sloop van het gebouw verdwijnen deze laatste beeldbepalende wederopbouw kunstwerken uit het straatbeeld van Emmeloord.
Kunstenaar