Stenen zeewering

Plaats: Schokland

Locatie: westkust

Maker: Rijkswaterstaat

materiaal: stenen

Jaar: 1804

Beschrijving:

In de loop van de eeuwen was het landverlies aan de westzijde van Schokland aanzienlijk. In de 18e eeuw bleek dat de houten zeewering die Schokland tegen de golven moest beschermen, door de paalworm was aangetast. Op sommige plaatsen braken de palen als lucifersstokjes af. Grote delen moesten vervangen worden. In 1788 werd door de inspecteur-generaal van den Waterstaat der Bataafsche Republiek Christiaan Brunings (1736-1805) en opzichter van 's Lands Werken Leendert Matthijsz den Berger (1743-1802) een rapport opgesteld  waaruit bleek dat men van Hollandse zijde weinig lust had om nog wat voor Emmeloord te doen en men het eiland voor een deel prijs wilde geven aan de zee. In het rapport werd opgemerkt dat Ens rondom door palen beschermd was, maar Emmeloord slechts voor een deel bij de haven. De 1000 roede (3680 m) lange oever aan de west- en noordzijden was onbeschermd omdat daar geen zeewering was.

Maar het noordelijk deel werd niet opgeofferd aan de zee omdat het te belangrijk was voor Overijssel en Friesland vanwege de strategische ligging aan de scheepvaartroute van de IJssel naar deze gewesten. In 1804 verrichtte Lucas Sidel, opzichter van de Waterstaat op het eiland Schokland, over de gehele lengte van het eiland 30 grondboringen. Aan de hand van deze boringen ontwierp de generale opziener van 's Lands Zeeweringen in het Noorder gedeelte van het Departement Holland, Jan Peereboom Bz. (1767-1826), een stenen dijk die het westelijk deel van het eiland moest beschermen. De nieuwe dijk lag 30 à 40 meter landinwaarts en was ruim 2 meter boven dagelijks water. De vanaf 1710 aangelegde kistdam werd niet opgeruimd omdat ze nog dienst kon doen als golfbreker. De nieuwe stenen dijk hield het niet lang vol. Het gewicht van de stenen drukte zwaar op de veenachtige ondergrond en veroorzaakte verzakkingen. De stormvloed van 1825 maakte duidelijk dat de dijk niet opgewassen was tegen het geweld van de golven. Bron: De eilanden Schokland en Urk door H.J. Moerman en A.J. Reijers

Door bepaalde windkracht en windrichting kan een sterke verhoging van de Noordzeespiegel optreden boven het astronomische getij. Dan kunnen stormvloeden ontstaan vooral als zon en maan op één lijn met de aarde staan, dus tijdens nieuwe en volle maan, want dan is de aantrekkingskracht maximaal en spreken wij van springtij. In de nacht van 3 op 4 februari 1825 was er sprake van springtij. Een stormvloed teisterde Nederland. De oorzaak was een diepe depressie, die van west naar oost over het land trok. Voor de depressie uit werd door zuiden- en zuidwestenwinden het water vanuit het Kanaal de Noordzee ingestuwd, na het passeren ervan draaide de wind naar het westen en noordwesten en werd het Noordzeewater de Zuiderzee in gedreven. Het water van de Zuiderzee steeg zo snel en zo hoog, dat Schokland in korte tijd overstroomde. Bron: Kamper Almanak; Dirk Boele en de watersnood van 1825. Op vrijdag 4 februari werd het eiland een waterstand opgemeten van 3,38 m boven AP, wel 0,50 m hoger dan in 1775. Van de westdijk werd 2 km weggeslagen en 1800 palen in het oosten van het eiland werden losgerukt. Ook de zeedijk bij Kampen bezweek in de ochtend van 4 februari. De enorme kracht waarmee het water binnenstroomde werd nog versterkt door de grote hoeveelheid palen die uit de zeewering van Schokland waren weggeslagen en door de stroom werden meegevoerd. Deze palen richtten in het achterland van Overijssel grote vernielingen aan. Bron: kamperzeedijk.nl

Na deze stormvloed werd de dijk op Schokland vervangen door een stenen oeverwerk van 5 à 6 meter breed, dat slechts 50 cm boven de normale vloedlijn uit stak. Dit brak echter de kracht van de zee niet voldoende. Bij westenwind overspoelde het eiland voortdurend. Op 16 december 1858 zet koning Willem III zijn handtekening onder de wet tot algehele ontruiming van Schokland. Op 1 juli 1859 werd het eiland vanwege de armoede en het overstromingsgevaar ontruimd. Aan de westkant van Schokland herinnert een driehoekige plaquette aan de stenen zeewering uit 1804. De plaquette vormt samen met de stenen die even verderop liggen een 'monumentje'. De stenen van de oude dijk zijn na het droogvallen van de Noordoostpolder gebruikt om de dijken rond de polder te verstevigen. De stenen die er nu liggen zijn hier later neergelegd om de strijd van de Schokkers tegen het water te gedenken.