Herdenkingssteen Urk dankt Vollenhove
Plaats: Urk
Locatie: Wijk 2-2
Maker:
materiaal: marmer
Jaar: 1945
Beschrijving:
Op 18 november 1944 vond op Urk een grote razzia plaats. De Duitsers waren op zoek naar werkkrachten voor de oorlogsindustrie in Duitsland die ernstig te lijden had van de geallieerde bombardementen en het tekort aan menskracht. Ongeveer 100 mannen werden door de Duitsers opgepakt en van Urk weggevoerd. Met Waffenboote werd de groep naar Vollenhove gebracht waar ook de mannen die in de Noordoostpolder waren opgepakt aankwamen. Vollenhove werd overstroomd door Duitsers en gevangenen. Het was een chaos in het dorp. De mannen overnachtten in overvolle gebouwen die hier niet op berekend waren. De Vollenhovenaren trokken zich het lot van de gevangenen aan. Er werd een oproep aan de bevolking gedaan om lepels, vorken en schaaltjes beschikbaar te stellen. Vrijwilligers van het plaatselijke Rode Kruis gingen met een handkar de huizen langs om alles wat ze gebruiken konden op te halen. Zij zorgden o.a. voor voedsel, geestelijke bijstand en middelen om het thuisfront te berichten, In de consternatie bij het inkwartieren en tijdens de aftocht naar Meppel konden sommige gevangenen stiekem de rij verlaten. Ze werden door de inwoners van Vollenhove opgevangen en verborgen gehouden voor de Duitsers. Het verhaal gaat dat Vollenhovenaren Urkers lieten ontsnappen met behulp van ambulances. Een behoorlijk aantal opgepakte mannen zag op die manier kans te ontkomen aan de Duitse bezetters.
In Duitse gevangenschap hadden de Urkers vaak herinneringen aan hun tijd in Vollenhove opgehaald en tegen elkaar gezegd: "Als het eerst maar zoover is… ". Op 22 september 1945 was het dan zover. Die dag voer de 'Idonea' van de N.V. Eerste Urker Stoomboot Maatschappij 'Urks Belang' de haven van Urk uit. Aan boord waren de Urkers die bij de grote razzia op 18 november 1944 waren opgepakt en na de capitulatie van Duitsland weer behouden op het eiland waren teruggekeerd. Samen met hun vrouwen, moeders en verloofdes waren zij op weg naar Vollenhove waar het schip aanmeerde op de plek waar de mannen in november 1944 door de waffenschepen aan wal waren gebracht. Om hun dank te betuigen voor de hulp die vele inwoners van Vollenhove tijdens de razzia aan de opgepakte mannen hadden geboden, werd op het plein voor het gemeentehuis van Vollenhove een gedenksteen overgedragen aan burgemeester Frederik Reinhard Crommelin (1910-1983). Bron: Na de razzia door Sjoerd Snoek (1984). Op de gedenksteen stond links het gemeentewapen van Urk en rechts dat van Vollenhove. Daaronder was de volgende tekst gegraveerd :
In 1947 kochten B en W van Vollenhove landgoed Oldruitenborgh aan om als gemeentehuis te dienen. In de hal tegenover de voordeur werd de marmeren plaquette aangebracht. In 1995, bij de viering van 50 jaar bevrijding, bleek de herdenkingssteen spoorloos verdwenen te zijn. Uit verschillende zoekacties kwam vast te staan dat iemand de plaquette bij een verbouwing van de afdeling Bevolking in 1986 opgeborgen had, maar niemand wist waar. B en W van Brederwiede besloot een nieuwe identieke steen te laten maken die in 1995 in de hal van het gemeentehuis werd geplaatst. Het gemeentebestuur deed de belofte dat als de originele marmeren plaquette boven water kwam deze aan de gemeente Urk zou worden geschonken. Schoonmaaksters van de gemeente Brederwiede vonden de gedenksteen na 10 jaar terug. De steen bleek bij de verbouwing in 1986 voorzichtigheidshalve opgeborgen te zijn achter een archiefkast en kwam begin juni 1996 bij een nieuwe verbouwing tevoorschijn. De gemeente Brederwiede loste haar belofte in. Op 18 maart 1997 werd de originele marmeren plaquette door burgemeester Netty van den Nieuwboer-Langenkamp van Brederwiede overhandigd aan burgemeester Sijko Veninga van Urk. De overhandiging in museum het Oude Raadhuis ging gepaard met het nodige ceremonieel waarbij Fred Martens, de dorpsomroeper van Blokzijl, een gedicht oplas. Daarin verklapte hij de vindplaats van de steen; "In het gemeentehuis achter een stelling oude boeken, daar had men niet gekeken tijdens het zoeken…". De herdenkingssteen kreeg een plekje in museum Het Oude Raadhuis. Bronnen: Reformatorisch Dagblad; De Noordoostpolder 20 maart 1997.
In 1973 werden de gemeenten Blokzijl, Giethoorn, Vollenhove en Wanneperveen samengevoegd tot gemeente Brederwiede. Het gemeentehuis bleef gevestigd in de Oldruitenborgh. In 2001 vond een nieuwe gemeentelijke reorganisatie plaats en ging Brederwiede op in de gemeente Steenwijk waarvan de naam op 1 januari 2003 gewijzigd werd in Steenwijkerland. Bij de herindeling in 2001 is de in 1995 gemaakte replica geschonken aan het Stadsmuseum Vollenhove.