Bantsiliek

Bantsiliek

Plaats: Bant

Locatie: Zuidwend 19

Maker: A.J.M. Vosman

materiaal: diverse bouwmaterialen

Jaar: 1956


Beschrijving:

De Rooms-Katholieke kerk in Bant is in 1955 - 1956 gebouwd naar plannen van architect Anton Vosman. Hij ontwierp in 1951 een kerk in een traditionalistische stijl die verwant is aan de architectuur van de Delftse School en aan de middeleeuwse kerkenbouw. In april 1955 werd de bouw van het kerkgebouw aanbesteed. Aannemersbedrijf Johs Steneker & Zn. uit Sint Nicolaasga startte in september 1955 de voorbereidende werkzaamheden. De eerste steenlegging vond plaats op 11 december 1955 en werd verricht door Mgr. Th. Huurdeman (1878-1958), vicaris-generaal van het aartsbisdom Utrecht. Het hoogste punt van de kerk werd bereikt begin april 1956. Mgr. Pieter Antonius Nierman (1901-1976), bisschop van Groningen, verrichtte op maandag 10 september 1956 de consecratie van het kerkgebouw. Onderdeel van de plechtige inwijding was het op twaalf plaatsen zalven van de wanden van de kerk. De plekken zijn aangegeven door 12 stenen met wijdingskruizen, die de twaalf apostelen symboliseren. Bij de wijdingsstenen hangen wandkandelaars. Op de jaardag van de wijding werden daarop kaarsen gebrand.
 
In het Overijsselsch Dagblad van 11 september 1956 staat op pagina 4: "[…] Het ruime kerkgebouw is, zoals mgr. Nierman zeide de mooiste kerk die tot nog toe in de polder in gebruik is genomen. Het in Boheemse stijl gehouden gewelf en aan de zuidkant een devotiekapel en het fraaie handsmeedwerk langs de doopkapel van de fa. Gort uit Lemmer vormen samen een harmonisch geheel. Het schildersbedrijf H. B. Peper te St. Nicolaasga voerde het schilderwerk uit terwijl de electrische en sanitaire werkzaamheden uitgevoerd werden door de fa. D. Reeker van St. Nicolaasga, welke laatste ook de haan en het 6 armige kruis op de toren en de doopvont staaltjes van fraai koper-handsmeedwerk aanbracht. […] Binnen de tijd - de aannemer had een jaar tijd het werk op te leveren - is alles thans in kannen en kruiken, ondanks dat het werk wegens vorstverlet 8 weken onderbroken moest worden[…]".
 
In tegenstelling tot de Hervormde kerken waarvan de namen gerelateerd zijn aan passages uit de bijbel, zijn de Katholieke kerken vernoemd naar heiligen. De katholieke kerk in Bant was aan de H. Ludgerus toegewijd. Ludgerus, ook wel Liudger genoemd, was een Nederlandse missionaris die van omstreeks 743 tot 26 maart 809 leefde en voortborduurde op het werk van Willibrord en Bonifatius. In 804 werd Ludgerus tot bisschop gewijd. Tot in 1959 behoorde de katholieke geloofsgemeenschap van Bant en omgeving tot de parochie van de H. Michaël in Emmeloord. In augustus van dat jaar stichtte de bisschop van Groningen, mgr. P.A. Nierman, in Bant een zelfstandige parochie. De zielzorg van de parochie van H. Ludgerus werd, met machtiging van de H. Stoel, overgedragen aan de abdij van de Norbetijnen van Berne in Heeswijk. Op voordracht van de abt van Berne benoemde de bisschop van Groningen pater Theodorus Ludovicus (Dirk) Hollenberg (1914-1997) O. Praem, voorheen kapelaan aan de St. Servatiuskerk in Schijndel. De installatie van de nieuwe pastoor geschiedde op 18 augustus door de deken van Heerenveen mgr. J. Schouten in de H. Ludgeruskerk. In maart 1966 verleende mgr. Nierman, op zijn verzoek en in overleg met zijn abt, pastoor Hollenberg eervol ontslag zodat hij een pastoraat in het aartsbisdom Utrecht kon aanvaarden. Als opvolger in Bant benoemde mgr. P.A. Nierman pastoor Machiel Rondema (1908-1987), die afkomstig was van de parochie van het H. Hart van Jesus in Groningen. Vanaf augustus 1968 werd de parochie van de H. Ludgerus weer vanuit Emmeloord bediend en werd pater M. Rondema tot pastoor in Ens benoemd.

De parochie van de H. Ludgerus werd in 2001 samengevoegd met die van de H. Nicolaas in Creil en die van de H. Servatius in Rutten, tot parochie De Goede Herder. De H. Ludgeruskerk werd aan de eredienst onttrokken. De inventaris werd grotendeels opgenomen in het kerkgebouw in Rutten. Het door de orgelbouwers Elbertse & Zn uit Soest in 1957 gebouwde electopneumatische orgel werd in 2004 te koop aangeboden, maar is uiteindelijk afgebroken. Het Elbertse-orgel stond op het oksaal, het orgelbalkon aan de westzijde van de kerkzaal. Bij de vormgeving was rekening gehouden met het ronde venster dat zich in de facade van de kerk bevindt. Het orgel was gebouwd volgens de voor-oorlogse katholieke orgelbouw traditie, wat betekent dat het geen omsluitende orgelkas had. De voormalige Rooms-Katholieke kerk werd verkocht en in 2004 in gebruik genomen door de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk van Bant die dat jaar samen waren gegaan. De kerk kreeg de naam Bantsiliek, een samenvoeging van Bant en basiliek. Het is het eeuwenoude begrip basilica dat nu het veelzijdige gebruik van de Bantsiliek aangeeft. De PKN gemeente nam een elektronisch Monarke orgel in gebruik.
 
Het kerkgebouw is opgetrokken vanuit een onregelmatige plattegrond. Het gebouw heeft een middenschip met zadeldak en onder lessenaarsdaken staande zijbeuken. De rechthoekige kerkzaal is hoger dan de bijgebouwen en heeft kleine, vierkante ramen die hoog in de muur zijn aangebracht. De kerk is een basilicale kerk met onder half kegeldak staande apsis. Het kegeldak is gedekt met zinken roeven, de overige kappen zijn voorzien van grijze pannen. De uitbouwen bevatten een sacristie met zadeldak en een devotiekapel met een uit vijf dakschilden samengesteld zadeldak dat bekroond wordt door een piron, een op een voet staand ornament op het uiteinde van de nok. De entree bevindt zich in een rondboog-spaarveld met in het hoogveld een rond met glas-in-lood ingevulde oeil de boeuf. De vrijstaande toren, die een vierkant grondplan heeft, wordt bekroond met een opengewerkte lantaarn met zadeldak waarop een windwijzer staat. In de toren hangt een luidklok die een aangegoten kroon heeft. De klok is aan de kroon, die ongeveer 7% van het klokgewicht uitmaakt, aan een gekrukte luidas opgehangen, waardoor het draaipunt van de klepel hoger dan het draaipunt van de klok ligt. Daardoor zwaait de klok minder hoog op en valt de klepel tijdens het luiden op de onderrand van de klok. Bekijk hier een filmpje waarop het luiden van de klok te zien is. Op de luidklok staat het volgende opschrift:
 
H. LUDGERUS
BID VOOR ONS
A. D. 1956
 
PETIT ET FRITSEN ME FUDERUNT.            2449

Elke zijde van de toren heeft een klok, die bestaat uit een ring met vergulde koperen wijzers en staafjes, die op het metselwerk is aangebracht. De bouw van de 25 m hoge kerktoren is gesubsidieerd door de overheid. De kopgevels van de zijbeuken aan weerszijden van het schip zijn voorzien van twee, met glas-in-lood ingevulde rondboogvensters. De zich naar boven toe verjongende (smaller wordende) toren is voorzien van diepliggende rondboog-venstertjes met een invulling van glas-in-lood.
 
De Bantsiliek lijkt sterk op de eveneens door Vosman ontworpen R.K. kerk in Marknesse, behalve de toren die bij de O.L.V. Sterre der Zee kerk als een breed romaans westwerk is vormgegeven. Beide kerken zijn geheel van steen overwelfd. De steunberen, de halfronde apsis en het bescheiden siermetselwerk geven een uiterst traditionele uitstraling. De Bantsiliek staat op de gemeentelijke monumentenlijst vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige en architectonische waarde. Het gebouw is tevens van waarde vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid van in- en exterieur. Hier vindt u een uitvoerige beschrijving van het monument. 
 
Architect
 
Antonius Johannes Maria (Anton) Vosman is op 19 mei 1896 in Deventer geboren. Hij is opgeleid door Wolter te Riele (1867 -1937), een Nederlandse architect die vooral neogotische kerken ontwierp. De Heilig Hart kerk in Deventer werd in 3 fasen gebouwd naar een ontwerp van Te Riele. De toren werd in 1934 afgebouwd naar een ontwerp van A.J.M. (Anton) Vosman, volgens een versoberde versie van het oorspronkelijke ontwerp van Wolter te Riele. In 1936 ontwierp Vosman zijn eigen woonhuis aan de Spanjaardsdijk in Schalkhaar. Bij het ontwerp liet hij zich inspireren door de Amsterdamse School. Anton Vosman overleed op 9 augustus 1967 op 71-jarige leeftijd in Schalkhaar. Vosman heeft voornamelijk religieuze gebouwen ontworpen, waaronder de rooms-katholieke kerken in Bant en Marknesse.