Gereformeerde kerk

Plaats: Bant

Locatie: Noordwend 4

Architect: H. Eldering

materiaal: baksteen, dakpannen, glas, beton

Jaar: 1954

Beschrijving:

Toen de Noordoostpolder in 1942 droogviel stond de verzuiling in Nederland nog rechtovereind. In de dorpen werden door de Directie Wieringermeer drie kerken en bijbehorende scholen gepland. In Bant werden een Gereformeerde kerk, een Nederlands Hervormde kerk en een Katholieke kerk gerealiseerd. De Gereformeerde kerken van Bant en Luttelgeest vormden samen een gemeente tot deze gesplitst werden. De Gereformeerde Kerk van Bant werd op 1 januari 1952 geïnstitueerd. In april 1951 was al een bouwcommissie in het leven geroepen voor de bouw van een geredormeerde kerk. In juni 1951 werd vanuit Emmeloord een houten noodkerk overgeplaatst. Op 28 maart 1954 werd ds. Barend Jan Aalbers (1929-2020) als eerste predikant van de gemeente geïnstalleerd.

Op een gemeenteavond in november 1953 presenteerde architect Hindrik Eldering de tekeningen voor het definitieve kerkgebouw. Hij had op het dak het Latijnse kruis getekend. Maar daar werd bezwaar tegen gemaakt. Het Latijnse kruis werd afgewezen, men vond het te rooms. Dus werden de plannen aangepast en kwam er op de nok van het 12 meter hoge dak een Hugenotenkruis te staan, een kruis dat van oorsprong een teken was waaraan Franse protestanten, de hugenoten, herkend konden worden. Na de Tweede Wereldoorlog werd het een belangrijk symbool voor Protestants Nederland. Het centrum van het kruis wordt gevormd door vier vlammen die samen een Maltezer kruis vormen, een achtpuntig kruis dat gedragen werd door de ridders van de Johannieterorde, een geerstelijke ridderorde uit de Middeleeuwen. De vier harten tussen de armen van het Maltezer kruis verwijzen naar liefde in het algemeen en de liefde voor het Evangelie in het bijzonder. De harten zijn open en staan voor toewijding naar het Woord van God. De twaalf punten die het kruis in totaal telt staan symbool voor De Twaalf Artikelen des Geloofs, de centrale geloofsbelijdenis uit het christendom. De duif onderaan het kruis is een symbool voor de Heilige Geest die neerdaalde uit de hemel tijdens de doop van Jezus in de Jordaan. Een identiek kruis staat op het gebouw van PKN de Zaaier in Ens. Deze kerk werd eveneens gebouwd naar een ontwerp van architect Eldering en is in 1955 in gebruik genomen. Hetzelfde kruis heeft Eldering vaker op zijn kerkgebouwen toegepast. Zo staat het o.a. ook op de Gereformeerde kerk in Niezijl (1951), de Midlummerlaankerk in Harlingen (1953), de Petruskerk in Serooskerke (1953) en de Ichthuskerk in Emmen (1954) 

Het ontwerp met bestek en begroting werd op 29 november 1953 naar de landdrost gezonden, evenals een aanvraag om voor subsidie in aanmerking te komen. Op 24 augustus 1954 werd de bouwvergunning ontvangen, maar over een subsidie was nog niets bekend. Toch besloot de gemeente in haar vergadering van 1 maart 1954 tot de bouw van de definitieve kerk over te gaaan. In september 1954 werd een gedenksteen gelegd. De kerkeraad en de bouwcommissie, onder voorzitterschap van de heer D.W. Kadijk, hadden samen met de architect welbewust gekozen voor een gedenksteen. Geen stichtingssteen dus maar een gedenksteen met daarop een spreuk die betrekking had op verleden, heden en toekomst. De tekst op deze steen luidt: "Zijns was de zee in kracht, Zijns 't nieuwe land in pracht. Bouw hier o Heer Uw kerk". Het randschrift vermeldt dat de steen gelegd werd door Ds. Aalbers "Eerste Predikant van de Geref. Kerk van Bant", op 18 September 1954. Maak tot dit werk ons sterk.

De Gereformeerde kerk kreeg een prominente plaatsing, zijdelings aan het dorpsveld. De kerk werd gebouwd door de fa. K. Salverda en Zonen uit Kuinre. Na de Tweede Wereldoorlog was bij de Gereformeerde Kerken geen sprake van een vast omlijnde bouwvisie. Een gereformeerd kerkgebouw moest als vanouds bescheiden en nederig zijn. De kerkzaal heeft een achthoekige vorm en staat onder een met pannen gedekt tentdak, een dak met acht driehoekige dakvlakken die boven in de nokpunt samenkomen. De gevels zijn van geel-rood genuanceerde baksteen opgetrokken in halfsteensverband, een metselverband voor halfsteensmuren, waarbij de strekkenlaag per laag een halve steen verspringt. Het metselverband wordt hier en daar onderbroken door een vierkante baksteen. Kenmerkend voor de stijl van Eldering zijn de grote glas-in-betonvensters. Het gebouw heeft een breed voorportaal onder een flauw lessenaarsdak. Boven het portaal zitten 4 vrijwel vierkante vensters met witte betonnen kozijnen. Aan de rechterkant van de kerkzaal is een rechthoekige verenigingsgebouw met 3 lokalen aangebouwd dat onder een zadeldak staat. Bron: Kerkopbouw en kerkbouw in de IJsselmeerpolders.

Het kerkgebouw werd op 31 maart 1955 in gebruik genomen. De kerk is van het type centraalbouw. Er was dus bewust uitgegaan van de opvatting die een centraliserende werking van de kerkruimte voorstaat; het zich scharen van de gemeente om de verkondiger van het Woord. Een nadrukkelijke plaats was ingeruimd voor het liturgisch centrum doordat één van de acht wanden, de wand recht tegenover het voorportaal, in een donkere warmgetinte houtbekleding was uitgevoerd. In het midden van deze wand stond de kansel op een verhoging met links de avondmaalstafel en rechts het doopvont. De twee laatste waren geschonken door de aannemer en de architect. Rechts van het liturgisch centrum was het balkon voor het orgel, dat op advies van architect Eldering pas geplaatst zou worden als het vochtpercentage in de kerk geen schade meer kon aanbrengen aan het instrument. In 1955 werd een sleepladenorgel met electrische tractuur door de Amsterdamse orgelbouwer Cornelis Verweijs gebouwd en geplaatst, onderleiding van de orgeldeskundige en schrijver Mr. Arie Bouman. Kijk hier voor meer informatie over het orgel.

In 2004 fuseerde de kerk met de Ned. Hervormde gemeente tot SoW-gemeente en namen hun intrede in de voormalige Katholieke kerk. De kerkgebouwen van de Gereformeerde kerk en de Hervormde gemeente verloren hun religieuze functie en werden verkocht. De Gereformeerde kerk werd als woonhuis in gebruik genomen. Het Hugenotenkruis werd van de nok van het dak gehaald en links naast de doopkapel in de tuin van de Bantsiliek geplaatst. Het Kerkgebouw van de voormalige Gereformeerde kerk sluit het dorp aan de noordkant af.

Architect

Hindrik (Hink) Eldering is op 13 januari 1915  in Hoogkerk geboren. Hij treedt in de voetsporen van zijn grootvader architect Cornelis Hermanus Eldering (Suameer 1854 - Hoogkerk 1932). Hindrik Eldering was van gereformeerde komaf. In die tijd was het nog heel gebruikelijk dat je je boodschappen deed bij de bakker en slager uit je eigen zuil. En zo zal dat ook gegaan zijn wanneer er een architect nodig was. Zo ontwierp Eldring voor de gereformeerden in Wieringermeer een kerkgebouw (1949) in Middenmeer. In de periode 1949-1975 ontwierp hij 17 gereformeerde kerken in Nederland. Kenmerkend voor het werk van Hindrik Eldering zijn de glas-in-betonvensters zoals bij de Gereformeerde kerken in Ens (1954-'55) en Bant (1954). De in Bant toegepaste zeszijdige centraalbouw komt ook terug bij zijn kerken te Aalden (1954), Castricum (1955) en Schoondijke (1956-'57). In 1956 ontwierp Hindrik Eldering het in die tijd spraakmakende imposante complex aan het Europaplein in Leeuwarden, bestaande uit het Eurohotel en de naastgelegen autoshowroom en appartementen. Het hotel, een 9-laags gebouw, was de eerste hoogbouw van de stad aan wat toen nog het Harlingerplein heette. Hindrik Eldering overleed op 28 januari 1993 in Leeuwarden op de leeftijd van 78 jaar.