Stuwen
Plaats: Zuidelijk Flevoland
Locatie:
Maker: Waterschap Zuiderzeeland
materiaal: hout, staal
Jaar: Vanaf 1960
Beschrijving:
Oostelijk en Zuidelijk Flevoland vormen samen één waterstaatkundig geheel. Het watersysteem in de polders kent twee vaarten die primair bedoelt zijn voor de afwatering. Het oostelijk deel van de polder watert af in de Hoge Vaart en het lagere, westelijke deel op de Lage Vaart. Het streefpeil in de Hoge Vaart van -6,20 NAP wordt gehandhaafd door de gemalen Colijn, Blocq van Kuffeler en Lovink. De Lage Vaart, met een streefpeil van -5,20 m NAP, wordt bemalen door de gemalen Wortman, Colijn en De Blocq van Kuffeler. Het gebied is opgedeeld in twee grote peilvakken, de hoge en lage afdeling en met name langs de randen van de polder in tientallen kleinere peilvakken. In deze kleinere peilvakken wordt het water in de watergangen o.a. met stuwen op het juiste peil gehouden. Het primaire doel van deze dwars op de waterloop aangelegde constructie is het water vóór de stuw op een bepaalde hoogte te houden. Pas wanneer een bepaald waterpeil bereikt is wordt het mechanisme in de stuw geopend om het teveel aan water naar het lager gelegen gebied na de stuw te laten afstromen.
Verspreid over Zuidelijk en Oostelijk Flevoland zijn meer dan 125 stuwen te vinden. Stuwen kunnen vast of regelbaar zijn. Vanaf de jaren 1980 zijn veel oude vaste stuwen door het waterschap vervangen door regelbare stuwen. Bij een regelbare stuw is er een inrichting, zoals een klep of schuif, die ervoor zorgt dat er in verschillende periodes een ander peil kan worden ingesteld. Eind 2008 heeft Waterschap Zuiderzeeland besloten om over te gaan tot dynamisch peilbeheer waarbij het gaat om het anticiperen op omstandigheden op basis van vooraf in het peilbesluit bepaalde randvoorwaarden binnen vooraf vastgestelde peilmarges. Naast het minimaliseren van de kans op wateroverlast en inundatie is flexiebel peilbeheer ook gericht op het tegengaan van verdroging en het minimaliseren van de inlaatbehoefte. Deze functies gaan echter niet altijd goed samen omdat de benodigde ingrepen strijdig kunnen zijn en overlast en verdroging in Flevoland tegelijkertijd kunnen optreden. Daarom werd besloten om de stuwen te gebruiken om het streefpeil te handhaven en overlast tegen te gaan. Als gevolg van dit besluit werden op locaties waarvan uit onderzoek was gebleken dat daar het beste water kon worden vastgehouden een groot aantal automatische stuwen geplaatst. Door plaatsing van deze regelbare stuwen zijn er voor het waterschap meer sturingsmogelijkheden bijgekomen om tot een betere waterverdeling te komen. Bron: Waterschap Zuiderzeeland. In het kader van het pilot project flexibel peilbeheer werd in 2006 een stuw in de Spiektocht geplaatst om het peil in het stedelijk gebied van Zeewolde te kunnen reguleren. De vaste stuw die de waterpeilen stuurde, was aan vervanging toe en werd vervangen door een beweegbare stuw. Onder normale omstandigheden handhaaft de stuw een vast waterpeil van -3,20 n NAP. In extreem natte omstandigheden wordt de stand van de stuw verhoogd om in het hoge deel van de polder meer water vast te houden. Zodoende kan de berging optimaal worden benut in natte perioden en wordt wateroverlast in de lagere delen van Zuidelijk Flevoland voorkomen.
Vispassage
Stuwen vormen voor migrerende vissen een obstakel. Voor waterschap Zuiderzeeland is het faciliteren van de natuurlijke vistrek een belangrijke taak. Omdat het voor de vissen lastig is om de polder in te zwemmen is bij gemaal Colijn een visinlaat. Om ervoor te zorgen dat de migrerende vissen het hele gebied door kunnen komen zijn bij enkele stuwen vispassages aangelegd. In de Pluvierentocht bij Zeewolde bevindt zich een stuw met klep. Vissen willen tegen de stroom in trekken, maar konden bij de stuw in de tocht niet verder. Eind 2020 is naast de stuw een Smart vislift geplaatst, een intelligente vispassage vol technische snufjes. De vis die vanuit het lage water aan komt zwemmen, kan via een buis de vislift in. In de vislift zit een ronde passage waarin vissen via een soort wenteltrap naar boven kunnen zwemmen en hun weg via een buis langs de stuw kunnen vervolgen. De ronde vorm is ideaal voor vissen om gemakkelijk een flinke hoogte te kunnen overwinnen op een klein oppervlakte. Met behulp van kunstmatige intelligentie past de vislift de stroomsnelheid automatisch aan op verschillende vissoorten. De vislift herkent de verschillende soorten vis en meet welke soorten gebruik maken van de vispassage en de periode waarin ze in Flevoland van het ene naar het andere leefgebied zwemmen (migreren). De vislift laat alleen water door als het nodig is voor de overtocht. Zo wordt zorgvuldig omgegaan met water, belangrijk tijdens droge periodes. De aanleg van deze vispassage kostte meer dan 50 miljoen euro.