Zuiderzeewijk

Plaats: Lelystad

Locatie: Middelgronden, Steile Bank

Maker: W.W. Buitenweg

materiaal: beton, baksteen, glas

Jaar: 1966-1967

Beschrijving:

In 1957 viel Oostelijk Flevoland droog. Nu kon er worden begonnen aan ideeën voor de hoofdstad Lelystad. In 1965 werd er zand gespoten op de plek waar Lelystad zou verrijzen. Op 9 maart 1966 viel de eerste klap van het heiblok dat de eerste paal van Lelystad de grond in dreef. De bouw voor de eerste woonwijk was gestart. Op 23 september 1966 bereikte het eerste woningblok (Steile Bank 1 t/m 10) het hoogste punt. 

In Turbantia van 30 september 1967 stond onder de kop "Eerste bewoners van Lelystad" het volgende: "(Van onze correspondent) LELYSTAD — Sinds gisteren telt Lelystad twee bewoners en een winkel. Dit is het begin van een bewoning van een plaats, die in de toekomst 100.000 zielen moet tellen. Gisteravond vond er in het winkelcentrum van Lelystad een even unieke als historische gebeurtenis plaats: Er werd een kruidenierswinkel geopend in een gemeente waar niemand woont dan het echtpaar dat de winkel beheert. Maandag komen de eerste andere bewoners, niet meer dan 25. In de loop van oktober zal een honderdtal woningen in Lelystad worden bezet. Daarna zal de bevolking langzaam verder stijgen. Er zijn bijna 600 woningen in aanbouw of gereed".

De dag dat het echtpaar Van den Bedem op 28 september 1967 hun woning aan de Middelgronden 12 betrok, geldt als het begin van Lelystad. Een aantal woningen werd voorlopig in gebruik genomen als hulpsecretarie, postkantoor, bank en als kantoor voor de afdeling Huisvesting van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Op 1 oktober 1967 telde Lelystad 22 inwoners. Ruim een maand nadat de eerste bewoners in Lelystad kwamen wonen, bracht H.M. koningin Juliana tijdens een werkbezoek aan Oostelijk Flevoland op 8 november 1967 een bezoek aan Lelystad. Tijdens dit bezoek plantte de vorstin een 15 jaar oude iep. Daarmee gaf ze het officiële sein voor de verdere uitvoering van de groenvoorziening. Deze boom, die stond aan de Grutterswal voor het Lelycentre, is in de jaren 1990 geveld omdat de stam en wortel onvoldoende verenigd bleken wat betekent dat beide delen op een verschillende manier groeide. 

De Zuiderzeewijk is gebaseerd op de principes van de moderne stedenbouw zoals die door Cornelis van Eesteren gepropageerd werd. De ideeën van scheiding van functies en verkeersstromen en de groene ommanteling van de stad zijn in deze wijk terug te vinden. De oorspronkelijke architectuur in de Zuiderzeewijk is gebaseerd op de principes van het Nieuwe Bouwen, functioneel en volgens de kernbegrippen licht, lucht en ruimte. Dit heeft geresulteerd in een zakelijke en vrij sobere architectuur.  De woningen in de Zuiderzeewijk zijn in samenhang met het stedenbouwkundig plan ontworpen door architect W.W. Buitenweg, in dienst bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. De architectuur heeft een open en licht karakter gekregen. Verticale stroken metselwerk bepalen het ritme van de gevelwanden. De eengezinswoningen, in drie lagen met kleine gevelbreedten, hebben platte daken. De woningen hebben zowel aan de voor- als achterkant veel glas, waardoor de zon door de gehele huis kon schijnen. Dat bezorgde dit type woningen de naam 'doorzonwoningen'. Op de derde etage hebben de woningen een hobbykamer en een dakterras. Dat leverden de huizen de bijnaam ‘pianowoningen’ op, van de zijkant lijken ze op een piano. De woningen hadden centrale verwarming, waren alle aangesloten op de centrale t.v.-antenne en het telefoonnet van de P.T.T., een ongekende luxe voor die tijd. 

De oorspronkelijke opzet van de Zuiderzeewijk is nog steeds duidelijk herkenbaar, wijkontsluitingswegen met als vertakkingen kleine hofjes met parkeergelegenheid. Alle woningen zijn zo gebouwd dat geen enkele woning een tuin op het noorden heeft. De tuinen zijn naar buiten gericht, aansluitend op het gemeentegroen. In totaal werden tussen 1966 en 1971 in opdracht van de Woningbouwvereniging Lelystad 1166 huurwoningen in de Zuiderzeewijk gebouwd. De huur lag in de jaren zestig rond de 110 gulden per maand.

In de zomer van 2023 is aan de Zuiderzeelaan, tussen de Marderhoek en Rode Klif, doorkijkpaneel 'Eerste woonwijk' geplaatst. Dit is één van de acht doorkijkpanelen die verhalen onthullen uit het verleden van Lelystad voor, tijdens en na de inpoldering. Een doorkijkpaneel is een metalen frame waarin een transparante plaat zit, waarop een tekening staat. Door het perspectief van de tekening en de juiste plek van het frame wordt de tekening als het ware geprojecteerd in het stadsbeeld. Zo komt de geschiedenis van het oudste woonwijk van Lelystad, die veel bewoners en bezoekers niet kennen, weer tot leven.