Werkeiland Lelystad
Plaats: Lelystad
Locatie: Oostvaardersdijk
Maker: Directie Wieringermeer
materiaal: diverse materialen
Jaar: 1950
Beschrijving:
Voor de drooglegging van Oostelijk Flevoland, was door de oorlog, geen geld. Totdat de Verenigde Staten in 1950 via het Marshall-Plan geld ter beschikking stelde. De drooglegging van Oostelijk Flevoland startte in juni 1950. Zo’n 90 kilometer dijk moest worden aangelegd. Het werkeiland ‘Lelystad’, ook bekend als ‘perceel P’ is belangrijk voor de ontstaansgeschiedenis van Oostelijk Flevoland. De omdijking en inpoldering begon met werkzaamheden voor het werkeiland. Vanuit dit eerste stuk dijk midden in het IJsselmeer startte men met het aanleggen van de dijken. Ook bij Harderwijk en Elburg werden kampen en werkplaatsen ingericht van waaruit aan de dijken voor Oostelijk Flevoland werd gewerkt. Perceel P werd als eiland midden in het IJsselmeer aangelegd. Op de plek waar met de werkzaamheden begonnen zou worden, had de Kadestrale Dienst in 1949 een zogenaamd Snelliuspunt bepaald. Op 31 oktober 1949 werd er een dukdalf geplaatst.
Op 12 juni 1950 werd met de aanleg van Perceel P begonnen. Eerst moest er grondverbetering plaatsvinden. Baggermolens baggerde een slappe laag klei weg en de geul werd met zand gevuld. Daarna werd het zandlichaam aangebracht. In november 1950 kwam het eerste stuk dijk van perceel P boven water. Begin 1951 was er al zoveel dijk klaar, dat er een aantal houten barakken (zgn. houten kamp) gebouwd kon worden. Perceel P was ongeveer 7 km. lang, 4 km. aan het begin van de Knardijk en haaks daarop 3 km. dat zich in noord-noordoostelijke richting uitstrekte. In grote trekken evenwijdig aan deze dijk was een ruim 3,5 km. lange leidam geprojecteerd. Dijk en leidam lagen grotendeels op een afstand van 425 m. van elkaar. Zo ontstond een ruime werkhaven. De breedte van de dijk varieerde van 50 tot 100 m.
Het werkeiland fungeerde als opslag-, werk- en woonplaats van de arbeiders en hun gezinnen. In 1951 kwamen de eerste bewoners. In eerste instantie woonde zij in houten barakken aan een straatje dat 'De Lange Jammer' werd genoemd. In de jaren 50 bestonden er op het werkeiland nog geen straatnamen. De bewoners verzonnen zelf wat namen en besloten die als straatnaam op te hangen. Dat het in strenge winters geheel geïsoleerd kon komen liggen laat het volgende filmpje zien:
Maker:Polygoon-Profilti (producent) / Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (beheerder)
In 1953 kwam het Stenen Kamp gereed en werd het houten kamp gesloten. Incidenteel werd het gebruikt voor het huisvesten van arbeiders, maar is in 1956 afgebroken. Tot 1953 verliepen de werkzaamheden vlot. Toen kwam de stormramp van februari, die vooral Zeeland teisterde. Een deel van het materiaal en personeel, dat voor Oostelijk Flevoland was ingezet, was nodig voor het herstel van de schade in Zeeland. De werkzaamheden aan de dijk werden daardoor vertraagd.
In 1954 werd de dijkbouw in Oostelijk Flevoland voortgezet. Op 28 oktober 1954 werd het gat in de Knardijk tussen Knarhaven en Lelystad gesloten. Lelystad was niet langer een eiland. Het voormalig eiland bestaat nu uit een aantal straten met huizen in lange rijen. Een centraal gelegen hoofdgebouw heeft vroeger dienst gedaan als recreatieruimte, kerk en dokterspraktijk. Ook al is Lelystad een jonge gemeente, toch kent het een aantal monumenten in de vorm van deze huizen. Het voormalig werkeiland ademt nog steeds de sfeer uit van de jaren vijftig. Je kan zien dat dit stukje vroeger een eiland is geweest. Het ligt enkele meters hoger dan het omringende land.
Precies 60 jaar nadat de dukdalf in het IJsselmeer geplaatst was als meetpunt voor de inpoldering van Oostelijk Flevoland, is op het voormalige werkeiland op 31 oktober 2009 een replica van de dukdalf onthuld. Lelystad bestond in 2017 50 jaar. Dit was de aanleiding om de eerste gemeentelijke monumenten aan te wijzen. In december werd bekend gemaakt dat de woningen van het Stenen Kamp, de houten woningen aan de sluis, het sluizencomplex met het gemaal Wortman en de dienstwoningen ten noordoosten van het gemaal op de gemeentelijke monumentenlijst waren geplaatst.
Download hier de 'Werkeiland wandeling'.