Tollebekerbrug

Plaats: Tollebeek

Locatie: Zuidwesterringweg

Architect:

materiaal: staal

Jaar: 1956

Beschrijving:

Vanwege moeilijkheden bij het aanschaffen van de benodigde materialen was de bouw van definitieve bruggen na de oorlog minder snel gevorderd dat wenselijk was. Daarom werden bij verschillende kruisingen van wegen met vaarten en tochten noodoplossingen gemaakt. Op 7 november 1947 werd op ongeveer 7 km ten zuiden van Emmeloord kamp Urkervaart in gebruik genomen. In 1949 werd in de Urkervaart, ter hoogte van de Zuiderringweg, door middel van een pont en tijdelijke brugspanningen een overgang gemaakt. Het geheel, dat min of meer als pontbrug fungeerde, voorzag in een grote behoefte, daar tot dat moment tussen Emmeloord en Urk geen overgang over de Urkervaart bestond. De draaibare pontbrug kon voor de scheepvaart geopend worden. Bron: Driemaandelijksch bericht betreffende de Zuiderzeewerken, Eerste en tweede kwartaal 1950

Op 4 december 1950 werd in de Nederlandse Staatscourant een lijst van Aardrijkskundige benamingen in de Noordoostpolder gepubliceerd. Uit de lijst bleek dat de brug over de Urkervaart, bij het toekomstige dorp Tollebeek, de naam Tollebekerbrug kreeg. Begin augustus 1954 vond in Den Haag de aanbesteding voor de onderbouw van de Tollebekerbrug plaats. De laagste inschrijver was de fa. Blok uit Rotterdam voor ƒ 117.700.-. De hoogste inschrijver voor ƒ 192.200.- was fa. Schreus uit Diemen. De bouw werd gegund aan aannemersbedrijf E. Blok. In 1955 werd de elektrische installatie aanbesteed en gegund aan de laagste inschrijver N.V. Installatiebedrijf Gebr. van Swaay uit 's-Gravenhage voor ƒ 13.950,-. Bron: Driemaandelijksch bericht betreffende de Zuiderzeewerken.

In het derde kwartaal van 1954 werd gemeld dat de in uitvoering zijnde onderbouw goed vorderde. Het heiwerk kwam gereed, het opbouwen van landhoofden en pijlers was in volle gang en het brugdek van de noordelijke aanbrug was bekist en de bewapening gesteld. Op 19 juni 1955 meldde 't Nieuws voor Kampen dat de onderbouw van de brug over de Urkervaart bij Tollebeek af was maar dat de bovenbouw met het beweegbare deel vermoedelijk nog 6 à 7 maanden op zich zou laten wachten. Nadat de onderdelen voor de bovenbouw in de fabriek gereedgekomen waren, werd de brug ter plaatse gemonteerd. De bovenbouw met het beweegbare deel werd tussen 25 mei en 1 juni 1956 op de onderbouw geplaatst. De Tollebekerbrug is een traditionele stalen ophaalbrug, een brug waarvan het brugdek, ook wel de val of de klap genaamd, aan één kant scharnierend is opgehangen en aan de andere zijde door middel van een kabel opgehaald en naar beneden gelaten kan worden. De constructie bestaat uit een tweetal betonnen aanbruggen tussen het landhoofd en de pijler. Tussen beide aanbruggen ligt de stalen ophaalbrug. De rijweg is 7 m breed met aan weerszijde een fietsstrook van 1,50 m. De hameipoorten staan aan weerszijde van de brug op een betonnen pijler, boven het schanier van het wegdek. Als de brug omhoog gaat, draaien de ballastpriemen en het brugdek parallel. Bij het openen en in de geopende stand zorgt de ballast in de balans er voor dat er voortdurend evenwicht is. Op grond daarvan kan de brug met relatief kleine kracht geopend worden. In gesloten stand rust het brugdek op de betonnen pijlers aan beide zijden van de doorvaartopening. De brug heeft in gesloten toestand een vrije doorvaarthoogte van 2,40 m en een doorvaartbreedte van 7,30 m. Nadat de brug eind 1956 in gebruik genomen was werd de vrijgekomen pont voor zo'n 8 maanden verhuurd aan de gemeente Lemsterland en overgebracht naar Echtenerbrug. Eind 1989 werd de Tollebekerbrug door het Rijk in eigendom overgedragen aan de gemeente Noordoostpolder.

Rechts van de aanbrug op de zuidelijke oever stond een brugwachtershuisje. Sinds 2014 worden alle beweegbare bruggen en sluizen in Flevoland vanuit het provinciehuis in Lelystad bediend. Het brugwachtershuisje op de Tollebekerbrug werd buiten gebruik gesteld. Op 6 juli 2016 heeft een trekker met aanhanger het huisje bij een uitwijkmanoeuvre voor een tegemoetkomende vrachtwagen in puin gereden. De bestuurster van het voertuig nam de binnenbocht, waardoor de aanhanger het huisje mee trok. Na 60 jaar verdween in één klap een stukje historie uit het straatbeeld. 

Bij de jaarlijkse inspectie van de Tollebekerbrug op 10 september 2020 werden ernstige beschadigingen geconstateerd die veroorzaakt bleken door een schip dat tegen de dichte brug gevaren was. De beschadigingen waren dermate groot dat een noodreparatie niet direct uitgevoerd konden worden. Vanaf begin november werden gedurende 5 weken herstelwerkzaamheden verricht. Het brugdek werd eruit gehesen om gerepareerd te worden en beschadigde lagers en ankers werden vernieuwd. Daarnaast werd er een nieuwe asfaltlaag op het brugdek aangebracht. Omdat er vanwege de weersomstandigheden niet geschilderd kon worden, werden deze werkzaamheden in juni 2021 alsnog uitgevoerd. Begin 2021 heeft de provincie Flevoland een nieuw besturings- en bediensysteem aangebracht. Die uniforme bediening zorgt ervoor dat bij alle 16 bruggen in de provincie hetzelfde systeem van (voor)waarschuwing voor het verkeer, signaalgevers en bediening van de slagbomen plaatsvindt.

De Tollebekerbrug heeft cultuurhistorische waarde omdat ophaalbruggen markante elementen in het Flevolandse landschap zijn. Als onderdeel van het intacte watersysteem van de Noordoostpolder heeft de brug tevens ensemblewaarde. De ophaalbrug geeft heel duidelijk de functie van het water als transportsysteem weer.