Monument Swifterbantcultuur

Monument Swifterbantcultuur

Plaats: Lelystad

Locatie: Visvijverweg

Maker: Steenhouwerij De Verbinding

materiaal: eikenhout, natuursteen

Jaar: 2018


Beschrijving:

In de jaren 1960 is tijdens de ontginning van Oostelijk Flevoland in het gebied tussen Lelystad en Swifterbant restanten van een oud landschap aangetroffen. In de ondergrond op 5 à 6 m onder NAP (1 tot 2 m onder het maaiveld) werd een systeem van rivierduinen en kreken met oeverwallen ontdekt. In de jaren 1962-1967 deed de onder leiding van G.D. van der Heide opgravingen waarbij resten van een eeuwenoude cultuur werden ontdekt. Voor het eerst werden voorwerpen gevonden die ouder moesten zijn dan de Trechterbekercultuur oftewel Hunnebedbouwers. De vondsten weken dusdanig af van de bekende culturen dat men besloot dat de prehistorische werktuigen en gebruiksvoorwerpen onderdeel moesten zijn van een nieuwe cultuur; de Swifterbantcultuur. Archeologen toonden aan dat de mensen van de Swifterbantcultuur leefden op de overgang van het jagen en verzamelen naar het boerenbestaan, dus op de overgang van de Midden Steentijd naar de Jonge Steentijd. Het bijzondere is dat de Swifterbantmens op een vaste plek ging wonen. Voor die tijd trok de mens al jagend door de uitgestrekte drassige vlakten van Nederland.

Tussen 5200 en 4000 v. Chr. bevond zich in het noordelijk deel van het huidige Oostelijk Flevoland een zoetwatergetijdengebied met kreken. Op de rivierduinen langs de oever van de Overijsselse Vecht en de IJssel gingen mensen wonen die in groepen leefden. De verhogingen waarop zij hun hutten bouwden beschermden hen tegen het water. Op de oeverwal bij de hoofdgeul op kavel OG42 werd in 1966 tijdens de opgravingen een grafveld aangetroffen van negen graven uit de periode van de Swifterbantcultuur. In de graven, die dateren van 5000 tot 3400 v. Chr., lagen de lichamen van volwassen mannen, vrouwen en een kind. Alle graven, behalve het kindergraf, hebben een oriëntatie in de lengterichting van de oeverwal en liggen achter of naast elkaar. 

De vindplaats ligt in het Rivierduingebied, in een publiek toegankelijk en openbaar natuur- en recreatieterrein. Op 13 juli 2018 werd door Gedeputeerde Michiel Rijsberma en Tineke Roovers van Batavialand een monument onthuld dat ons er voorgoed aan herinnert dat er vele eeuwen voor ons op de grens van land en water ook al mensen woonden in het gebied dat nu Flevoland is. Het monument bestaat uit een informatiebord aan de Visvijverweg bij de ingang van het Rivierduingebied en 9 eikenhouten palen die de graven markeren. Bij de palen ligt een plaquette, die gemaakt is door Steenhouwerij De Verbinding uit Steenwijk, waarop de situering van de verschillende graven in het grafveld met Romeinse cijfers zijn aangegeven. In graf IX heeft een belangrijk personage gelegen. Toen hij stierf was hij 25 tot 45 jaar oud. De Swifterbantman, zoals hij genoemd wordt, droeg een ketting met barnsteen op zijn voorhoofd en waarschijnlijk een stenen hangertje aan zijn oor. In graf V lag een vrouw met nog veel meer barnstenensieraden. Dit toont aan dat de Swifterbantmens de techniek beheerste om gaten in de kralen te boren. Graf IX is in Batavialand te zien in de presentatie OER. De opgegraven menselijke resten bevinden zich nu in het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten in Batavialand.