Windwijzer Bataviawerf

Plaats: Lelystad

Locatie: Oostvaardersdijk

Maker: Smederij Bataviawerf

materiaal: ijzer

Jaar: 2008

Beschrijving:

In 1629 verging de Batavia tijdens zijn eerste reis naar het Verre Oosten op een koraalrif in de Houtman Abrolhos eilandengroep, op ongeveer 65 km uit de kust van West-Australië. Meer dan 200 mensen overleefden de schipbreuk en bereikten diverse kleine koraaleilanden. Tijdens de afwezigheid van de opperkoopman François Pelsaert, die was vertrokken om hulp te halen, brak een muiterij uit onder de overlevenden. In de loop van de volgende drie maanden werden 100 mannen, vrouwen en kinderen gedood. 

De Batavia was in 1628 in opdracht van de Verenigde Oostindische Compagnie (V.O.C.) gebouwd op de Peperwerf in Amsterdam. Het schip was een driemaster, waarvan de fokke- en grote mast onder-, mars- en bramzeilen voerden; de bezaansmast was getuigd met een kruiszeil en een langsscheeps Latijns zeil. Aan de boegspriet werd een blinde gevoerd.  

Scheepsbouwer Willem Vos speelde al geruime tijd met de gedachte om een replica van een VOC-schip te bouwen. Geïnspireerd door de filmplannen van Paul Verhoeven over de ondergang van de Batavia, die nooit gerealiseerd zijn, besloot Vos te kiezen voor de herbouw van dit schip. Vos klopte bij verschillende gemeenten aan met het verzoek om het plan te omarmen. Uiteindelijk bood Lelystad hem gastvrijheid om zijn plan te realiseren, alhoewel de gemeente geen geld had om het plan ook financieel te ondersteunen. Op 4 oktober 1985 vond de kiellegging plaats. Onderleiding van scheepsbouwmeester Willem Vos werd het schip tussen 1985 en 1995 door een wisselend samengestelde groep jongeren gebouwd. De bouw was een leerwerktraject met als doel jongeren voor de reguliere arbeidsmarkt klaar te stomen. Zij leerden er met hout werken, want de replica van de Batavia werd gebouwd met de materialen die ook voor het originele VOC-schip waren gebruikt. De bouw werd op 7 april 1995 afgesloten met de tewaterlating en de doop door koningin Beatrix. 

In 2004 - 2005 werd op de Bataviawerf een smederij gebouwd. Het zwarte gebouw wordt bekroond door een handgesmede windwijzer in de vorm van het VOC-schip de Batavia. De zeilen zijn gehesen. De windwijzer staat op een draaiend voetstuk en is zo geconstrueerd dat de driemaster bij zeer zwakke wind al reageert en bij sterke wind niet teveel gaat slingeren. Om het instrument goed te laten draaien is het draaipunt op ongeveer 2/3 van het schip aangebracht. Aangezien de windwijzer daarom asymmetrisch is, is het grootste oppervlak van de wind afgekeerd. Vandaar dat de Batavia altijd voor de wind vaart. Onder de windvaan is een naar noord wijzende pijl aangebracht.