Windwijzer Taanketel

Plaats: Urk

Locatie: Staversekade

Maker: onbekend

materiaal: plaatstaal

Jaar: 2010

Beschrijving:

Om de cultuur historie van Urk te laten herleven werd op 19 juli 2010 op Urk de gerestaureerde taanketel in gebruik genomen. Deze taanketel staat op de plek waar vroeger ook een taanketel te vinden was. Bij de taanketel is een hijsgiek geplaatst om de netten in de taan te kunnen laten zakken en eruit te kunnen hijsen. Bovenop de giek staat een gepolychromeerde windwijzer met een botter, een oud type vissersvaartuig dat boven de waterlijn rond is, maar het onderswaterchip een plat, licht V-vormig vlak heeft. Het vissersschip heeft zijzwaarden in plaats van een diepstekende kiel. Daardoor konden de vissers hun netten overal in het relatief ondiepe water van de Zuiderzee uitzetten. De zeilen en het touwwerk waren van natuurlijke materialen als katoen, vlas, hennep of manilla gemaakt. Die moesten een paar maal per jaar getaand worden om zo het rottingsproces door schimmels en bacteriën tegen te gaan. Hierdoor kregen ze een bruine kleur. De botter op de windvaan zeilt over de blauwe zee. Het grootzeil is bruin, verwijzend naar de taan in de taanketel.

De windwijzer op de giek is zo geconstrueerd dat het grootste vlak zich afwend van de wind. Het silhouet van de botter is als lijn weergegeven, alleen het grootzeil heeft een gesloten vorm. Het grootzeil is dus altijd van de wind weggericht waardoor de boeg in de wind draait. In werkelijkheid kan een botter nooit tegen de wind in zeilen, maar het schip op de windwijzer doet dat wel. Dat is ook te zien aan de vaan in de top van de mast. 

De botter op de windvaan voert het visserijnummer UK 127. De UK 127 werd in 1879 in Huizen op de scheepswerf van de Gebroeders Schaap gebouwd voor Gerrit Westland. Het schip kreeg als consentnummer, de officiële benaming voor visserijnummer, HZ 106. HZ is de lettercode van de thuishaven Huizen. Op 1 augustus 1882 werd het voeren van een registratienummer volgens internationale wetgeving verplicht voor alle vaartuigen van de kustvisserij. Elke gemeente, waar vissersschepen een thuishaven hadden, kregen een letterteken toegewezen en regelde zelf de uitgifte van de nummers. Het teken en het nummer moesten hoog in het grootzeil en aan weerszijden van de boeg leesbaar worden vermeld. Op basis van een nieuwe Noordzeeconventie vervielen in 1911 de plaatselijke registers weer. De vissersschepen werden voortaan ingeschreven in een landelijk register. De toen bestaande visserijnummers werden daarbij allemaal omgenummerd. Met het afsluiten van de Zuiderzee op 28 mei 1932 verviel de verplichting voor de Zuiderzeeschepen om een visserijnummer te voeren. Toenemende controle en toezicht door de Rijksoverheid maakte het noodzakelijk dat de regering in 1935 de verplichting voor het voeren van een visserijnummer op het IJsselmeer opnieuw invoerde. Bron: Historische Kring Huizen, blz. 12. In 1926 werd de HZ 106 overgenomen door de Urker schipper Willem v.d. Berg. Als gevolg van de overschrijving naar het eiland Urk kreeg de botter de registratie UK 127 en de naam 'De Vrouw Fem'. Het visserijnummer gaat vaak over van vader op zoon. Omstreeks 1940 ging Jacob v.d. Berg met de botter varen en werd de UK 127 omgedoopt tot 'Nooit gedacht'. Rond 1957 werd de UK 127 verkocht voor recreatie aan Piet Dekker uit Kortenhoef, die het schip restaureerde. Van Drunen sr. Haalde de botter in 1961 naar Edam. Vanaf die haven voer de UK 127 'Zwarte Hond' rondvaarten met als schipper eigenaar Joop van Drunen. Op 27 april 2013 verliet de UK 127 na 52 jaar de Westwal en voer naar zijn nieuwe thuishaven Elburg waar de zeilbotter de registratie EB 52 kreeg. Op 13 augustus van dat jaar diende de nieuwe eigenaar, de heer J. Deen, een verzoek bij het college van B & W van Elburg in voor plaatsing van zijn botter EB 52 op de B-lijst van plaatselijke monumenten. Op 15 oktober 2013 werd het verzoek ingewilligd.