zonder titel

Plaats: Almere

Locatie: Grote Markt

Kunstenaar: Sigurdur Gudmundsson

Materiaal: graniet en brons

Jaar: 1989

Beschrijving:

Op 1 januari 1984 werd Almere een gemeente. Toen de nieuwbakken gemeente een eigen Adviescommissie voor Beeldende Kunst (ABK) instelde onder leiding van wethouder Rob Schaeffer wilde deze commissie een ander beleid. Er was al genoeg abstractie in Almere, wat de kunst hier moest bieden was juist wat de mensen zelf meebrachten, hun geschiedenis, hun psychologie, hun mythologie die van alle tijden is. Voor het nieuwe marktplein werd in 1987 een meervoudige opdracht georganiseerd. “Wat is de moderne pendant van het klassieke ruiterstandbeeld. Verschillende kunstenaars reageerden op de opdrachtformulering: “In dit model dient tot uitdrukking te worden gebracht of de visie gegeven worden op de Grote Markt als plaats in traditioneel historische zin, de openbare ruimte waar monumenten werden opgericht om bepaalde belangrijke episodes uit de stadsgeschiedenis te memoreren. In deze stad, echter, is er nauwelijks sprake van geschiedenis, diepgewortelde tradities, die enig houvast zouden kunnen bieden als leidraad voor deze kunstopdracht. In dit geval wordt een beroep gedaan op de artistieke intentie van de kunstenaar zelf die betekenis moet geven aan de genius loci”.

Vier kunstenaars zonden in. De Amsterdamse kunstenaar Harald Vlugt ontwierp een lange trap en een balustrade die uitzicht bood over de stad. De Vier Evangelisten uit Groningen stelden een tempeltje voor, een folly met azuurblauwe binnenkant onder een open dak van smeedwerk dat verwees naar de vroegere zeespiegel, waarbij de zeesterren vervangen waren door een sterrenhemel. De Franse kunstenaar Francois-Xavier Lalanne wilde op de markt een tuin met groene hagen in de vorm van grote vissen aanleggen, een monument voor de dieren die hier oorspronkelijk leefden.

Uiteindelijk koos de adviescommissie, waarin ondermeer de Amsterdammer Cornelius Rogge en de Arnhemmer Bas Maters zaten, unaniem voor het ontwerp van de in Nederland wonende IJslandse kunstenaar Sigurdur Gudmundsson. Gudmundsson liet zich inspireren door de fysieke inspanning, de volharding en het vernuft waarmee de stad op de zee is veroverd. Hij ontwierp een sculptuur van bijna zeven meter hoog van graniet en brons. De combinatie van natuursteen en brons is kenmerkend voor het werk van Gudmundsson. Op een sokkel van drie monolitische zuilen van rood Zweeds graniet is een zwart granieten plateau geplaatst. Het hoge beeld lijkt op een grote offertafel waarop zich een gestileerde vis en vogel bevinden, die in koperkleurig en geoxydeerd brons zijn uitgevoerd. Ze verbeelden het ontstaan, het leven en de toekomst van Almere; van zee naar land. Geboorte, leven en vruchtbaarheid worden tot uitdrukking gebracht in de visfiguur. De vogel duidt op de stad die haar vleugels uitslaat. Met Almere werd het water overwonnen en op de zeebodem verrees een stad die nog steeds haar vleugels verder uitslaat.

"Ik denk dat het beeld van Gudmundsson in Almere goed zal vallen," zei commissielid en kunstenaar Bas Maters in een interview in Het Parool. "Het is een oer-achtig kunstwerk, héél oorspronkelijk. In een moderne jonge stad als Almere, waar de nadruk ligt op groei, actie en functionele ontwikkeling, is de ruimte voor een klassiek kunstwerk. Het is een beeld op een plein in een centrum. Een beetje te vergelijken met de ruiterstandbeelden in oudere steden. Alleen is dit een abstract beeld. Ja, ik verwacht dat de inwoners van Almere aangenaam verrast zullen zijn".

Het kunstwerk heeft ongeveer ƒ 140.000,- gekost. Een groep ondernemers uit Almere droeg ƒ 44.000,- bij in de kosten van het kunstwerk. Het andere deel kwam van de gemeente en uit de WVC gelden. Van 1949 tot 1987 konden kunstenaars in ruil voor een kunstwerk een uitkering krijgen. Deze regeling, die bekend stond als Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR), werd op den duur te kostbaar. In 1984 begon het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met de afbouw van de BKR. De vrijgekomen overheidsgelden werden overgedragen aan het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC), die daarop besloot een gedeelte ervan naar de lagere overheden over te hevelen. In 1985 kreeg de steden Lelystad, Almere, Dronten en Zeewolde een tijdelijke bijdrage uit de WVC gelden, ƒ 61.173,- werd naar rato van het aantal inwoners verdeeld over deze gemeenten. Bas Maters: "De ondernemers die meebetaalden hadden in beginsel geen invloed op wat het zou moeten worden, maar konden in tweede instantie wel zeggen: 'nee dit willen wij niet'. Buiten een aantal practische details was er vanuit de sponsorende middenstanders echter geen enkel bezwaar tegen het beeld van Gudmunssson". 

Het kunstwerk kwam op 2 december 1988, met vertraging vanwege sneeuw en ijzel, vanuit Zweden per vrachtwagen in Almere aan en werd op 16 december door wethouder Roel Schaeffer van kunstzaken onthuld. Op verzoek van het gemeentebestuur vervaardigde Sigurdur Gudmundsson een houtdruk in beperkte oplage, die als bijzonder dank voor hun bijdragen aan de sponsors  werd aangeboden. De oervormen van de sculptuur en het dunne staal, het glas en de baksteengeveltjes van de gebouwen rond de markt lijken met elkaar in tegenstelling te zijn, maar blijken bij nadere aanschouwing toch met elkaar te harmoniëren. De bestrating rondom het beeld is in rode steen uitgevoerd.

Kunstenaar

Sigurdur Gudmundsson werd in 1942 in Reykjavik (IJsland) geboren als zoon van een kunsthandelaar - lijstenmaker. Al jong maakt hij kennis met kunstenaars, dichters en musici. Van 1960 -1963 studeerde hij aan het Icelandic College of Arts and Crafts in Reykjavik. Aansluitend van 1963 - 1964 aan de Ateliers'63 in Haarlem. In 1966 keert hij terug naar IJsland. Na een samenwerking met het Ministerie van C.R.M, bij een tentoonstelling van Nederlandse kunst op IJsland ging Gudmundsson in 1970 opnieuw naar Ateliers’63 en vestigde zich vervolgens in Amsterdam. tegenwoordig werkt Gudmundsson afwisseldend vanuit Amsterdam en Xiamen (China).

Aanvankelijk voerde Gudmundsson performances uit, maakte fotowerk en schilderde. Sinds de jaren tachtig, na een verblijf van twee jaar in New York, maakt Gudmundsson sculpturen. Grote beelden van brons, basalt, beton, staal, graniet, hout, baksteen, kortom zware sombere materialen die herinneren aan de grondstoffen en steensoorten van het IJslandse landschap. Beelden waarin dikwijls verwijzingen te vinden zijn naar de oertijd, mythische gebeurtenissen en de relatie tussen natuur en cultuur. Beelden die ogen krachtig omdat de kunstenaars ze herleidt tot een herkenbare grondvorm.