Energio
Plaats: Espel
Locatie: Schapenpad
Kunstenaar: Rinus Roelofs / Louis van Reede
Materiaal: roestvrijstaal
Jaar: 1987
Beschrijving:
De energiecrisiis van het begin van de jaren zeventig en de toentertijd zichtbaar wordende milieuproblematiek, waren voor de Nederlandse overheid redenen om te zoeken naar manieren die de Nederlandse energievoorziening minder afhankelijk maakten van fossiele brandstoffen voor electriciteitsopheffing. Op 2 oktober 1986 maakte directeur J.W. Fabins van de IJsselcentrale bekend, dat de Raad van Commissarissen haar goedkeuring gegeven had voor de investering van 20 miljoen gulden in de bouw van 25 windturbines aan de IJsselmeerdijk bij Espel in de Noordoostpolder. Op 7 december 1987 werd het windmolenpark van de IJsselmij officiëel in gebruik genomen. De officiële openingshandeling werd verricht door minister Rudolf Willem de Korte (1936-2020) van Economische Zaken. Door middel van een wiel zette hij de molens in de wind, hetgeen gevolgd werd door een daverend vuurwerk.
De windmolens hadden een ashoogte van 30 m en een rotordiameter van 25 m. De totale hoogte was 42,5 m. De gondel oftewel machinekamer was draaibaar geplaatst op de toren. Het plaatsen op de wind werd automatisch en mechanisch aangestuurd door een windvaan boven op de gondel. Aan de gondel zaten drie kunststof bladen. Doordat de lucht langs de bolle bovenkant van het rotorblad een langere weg aflegde dan langs de platte onderkant ontstond een opwaartse kracht die de bladen liet draaien. Bovenin de gondel verhoogde een tandwielkast het toerental van de rotor naar de generator om vervolgens stroom aan het net te leveren. De windturbines startten bij een windsnelheid van 5,5 m/sec. en stopten bij 25 m/sec.. Het toerental van de motor bedroeg 52 omwentelingen per minuut, de tipsnelheid 68 m/sec. Het vermogen was 300 kW. Bron: Erfgoed langs weg en water. De 25 windmolens vormden destijds het grootste opwekkingscentrum voor windenergie in Europa.
Ter gelegenheid van de ingebruikname van het windpark werd vlakbij de toegang tot het complex het object "Energio" van het kunstenaarsduo Rinus Roelofs en Louis van Reede geplaatst. Het hoofdthema in dit kunstwerk is verandering. Een wiskundige structuur ligt eraan ten grondslag en een technisch gestuurd lichtspel zorgt voor een voortdurende verandering. Het object bestaat uit dertien zeskantige palen van roestvrijstaal die scheef in de grond zijn gezet. Deze hebben een verloop van heel plat naar vrijwel rond. Bovenin de palen zit verlichting. 'Energio' is een ode (lofzang) aan de windmolen. De kruisende palen staan in een Y vorm opgesteld. Die stand heeft betrekking op de klassieke molenwieken. De kruislinkse opstelling van de palen, de Y-vormige plattegrond en het knipperende licht in de top van de palen wekken de suggestie op dat het beeld ook beweegt. In dit kunstwerk worden zo wind en energie verbonden met het verleden en het heden. De omgeving speelt in dit kunstwerk een belangrijke rol. Omdat de ruimte achter het object zichtbaar blijft spreken we van een ruimte-omvattend kunstwerk.Bronnen: Flevokunstkaart, 'Een kunstreis door Flevoland' en 'Verbeelding in Flevoland'.
In 1993 fuseerde de Overijsselse energiemaatschappij IJsselmij met Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe (EGD) tot N.V. Energie-Distributiebedrijf Oost- en Noord Nederland (EDON) wat in 1999 opging in Essent. Het Nederlandse energiebedrijf Essent is sinds 29 oktober 2016 onderdeel van het Duitse energieconcern Innogy, dat op 18 september 2019 onderdeel ging uitmaken van E.O.N.. In 2013 werden de windmolens uit 1987 vervangen door 26 nieuwe molens met een masthoogte van 135 m, een rotordiameter van 127 m en een tiphoogte van 196 m.. Op 19 juni 2017 stelde voormalig minister van Economische Zaken, Marie van der Hoeven, Windpark NOP Agrowind symbolisch in werking.
Sinds het voorjaar van 2020 is de plek voor het dienstgebouwtje van energiebedrijf Innogy aan het eind van het Schapenpad leeg. Alleen het bordje op de gevel, met daarop onderstaande tekst, herinnert nog aan het kunstwerk.
Per mail werd kunstenaar Rinus Roelofs gevraagd of hij kon vertellen waarom het kunstwerk was weggehaald. Hij antwoordde: "Dat is nieuws voor mij. Ik ben er in juli 2018 voor het laatst geweest. Toen stond het er nog. Er is mij niets bekend van een verplaatsing of voor plannen voor verplaatsing. Dus ik zou dat dan zelf ook graag opgehelderd willen hebben". Volgens het Instituut Collectie Nederland in Amsterdam rust tot 70 jaar na overlijden van een kunstenaar auteursrecht op diens intellectueel eigendom. Dat betekent dat een kunstwerk niet zonder overleg met de kunstenaar, of diens erven, verplaatst of verwijderd mag worden.
Kunstenaars
Rinus Roelofs is op 13 juni 1954 geboren in Steen. Hij groeide op in Ens (Noordoostpolder) en was heel goed in wiskunde maar had ook belangstelling voor kunst. Zijn ouders besloten dat hij wiskunde ging studeren dus studeerde hij vanaf 1973 toegepaste wiskunde aan de Universiteit Twente in Enschede. Omdat hij het gevoel had dat deze opleiding geen toekomstperspectief voor hem bood verliet hij na 5 jaar de universiteit zonder diploma en pakte alsnog een studie aan de Academie van Beeldende kunst (AKI) in Enschede op met specialisatie beeldhouwen. Hij interesseerde zich vooral voor conceptionele kunst en liet zich inspireren door kunstenaars als Peter Struyken, Jan Dibbets en Sigurdur Gudmundsson, van wie hij ook les kreeg. Deze conceptuele kunstperiode zou invloedrijk blijken te zijn op zijn latere werk.
Na de kunstacademie zocht Roelofs toch weer, bijna ondanks zichzelf, de wiskunde op. Hij accepteerde met moeite dat hij de drang voelde om de structuurmatige kant op te gaan. Uitgangspunt voor zijn werk is zijn fascinatie voor wiskundige structuren, die overal om ons heen te vinden zijn. Geïnspireerd door M.C. Escher en Leonardo da Vinci is Roelofs zich bezig gaan houden met het verbeelden van deze wiskundige structuren. Zijn objecten zijn gebaseerd op geometrische patronen en balanceren altijd op het snijvlak van kunst en wiskunde. Voordat één van zijn kunstwerken vorm heeft gekregen in de echte tastbare wereld, gaat daar vaak een langdurig wiskundig onderzoek aan vooraf. Rinus Roelofs is zich gaan toeleggen op het digitale beeldhouwen. Op dit gebied kan hij als een pionier worden beschouwd. Roelofs ontwikkelde Rhinoceros, een 3D-tekenprogramma dat bedoeld is om kunstenaars en ontwerpers de kans te geven hun ontwerp eerst digitaal te simuleren. Met het programma wil Roelofs naar eigen zeggen grenzen in de kunst verleggen. Vroeger kon een kunstenaar enkel ontwerpen wat fysiek mogelijk was, wat smeedbaar was in ijzer, wat gietbaar was in koper, wat uithouwbaar was in steen, wat uitzaagbaar was in hout. Dankzij Rhinoceros zijn kunstenaars nu enkel beperkt door wat 'denkbaar' is. Ondertussen zijn al een aantal 'onmogelijke' objecten van Rinus Roelofs uit een 3D-printer gerold. In zijn nooit stoppende vormexperimenten ontdekte Roelofs bij toeval een nieuw regelmatig veelvlak. De uitwerkingen ervan in hout, kunststof en papier vullen de planken van zijn atelier. Toen hij zijn ontdekking aan wiskundigen liet zien waren ze stomverbaasd. Hoewel Roelofs nooit is afgestudeerd als wiskundige, is hij in 2022 in Leuven op zijn vondst gepromoveerd.
Rinus Roelofs woont in Hengelo en is sinds 1983 als kunstenaar werkzaam. Een bezoek aan een congres voor kunstenaars en wetenschapper in het Escher-jaar 1998 in Rome betekende het begin van zijn doorbraak als kunstenaar.
Louis (Leo) van Reede is op 23 november 1946 in Amsterdam geboren. Hij studeerde van 1980 – 1984 aan de Academie voor Beeldende Kunst (AKI) in Enschede. Naast het ontwerpen van beelden houdt van Reede zich ook bezig met grafische vormgeving en het ontwerpen van meubelen en interieurs. Louis van Reede overleed op 66- jarige leeftijd op 6 juni 2013.
Van Reede heeft met Rinus Roelofs in veel projecten samengewerkt. Deze samenwerking stond meestal in het teken van het zoeken. Roelofs en van Reede zagen de suggestie van ruimtelijkheid in een vlak niet alleen als uiterlijke schijn, maar als iets met inhoud, als experiment en het zoeken naar het wezenlijke. Projecten waarin zij hebben samengewerkt zijn o.a: 1985 PlatVorm – Hengelo, Trattato sulla Prospettiva, reizende tentoonstelling in opdracht van de provincie Overijssel, 1987 Energio- Windpark IJsselmij Noordoostpolder, 1987 Het Langhuis – Zwolle, 1988 Van den Kroonenberg prijs – CIOT, TU Twente en in 1989 Watersculptuur – TU Twente in Zwolle.