Visserijgeschiedenis

Plaats: Urk

Locatie: Urkerweg / Michiel de Ruyterallee

Kunstenaar: Fokke de Vries

Materiaal: cortenstaal

Jaar: 2025

Beschrijving:

In augustus 2021 startte de reconstructie van de Urkerweg. Tot de werkzaamheden behoorden de aanleg van een rotonde om de Michiel de Ruyterbrug, die toegang geeft tot de Zeeheldenbuurt, aan te sluiten op de Urkerweg. Aangezien de rotonde bijna 2 m hoger ligt dan de oorspronkelijke Urkerweg, moest de grond opgehoogd worden. Ophogen met zand was geen optie omdat de ondergrond van veen is. Daarom heeft de gemeente voor EPS piepschuimblokken gekozen, die zeker 72 keer lichter zijn dan zand. Op 6 oktober 2023 werd de Urkerweg na een periode van herinrichten officieel geopend door wethouder Willem Foppen en cliënten van kinderboerderij de Stekplek. De inrichting van het middeneiland van de rotonde liet nog even op zich wachten. 

Eind maart 2023 vroeg raadslid Jurie van den Berg in de commissievergadering aan wethouder Freek Brouwer om op de nieuwe rotonde op de Urkerweg een verwijzing te plaatsen 'naar wat overgebleven is van onze roemruchte bokkervloot'. Van den Berg wees de wethouder erop dat enige spoed geboden was. "We hebben dit idee vorig jaar tijdens de beschouwingen al genoemd en in het najaar nog eens herhaald. We dachten toen: zoveel vaart loopt het niet, maar de kotters gaan inmiddels in rap tempo door de shredder heen". Wethouder Freek Brouwer vertelde dat er al naar de mogelijkheden werd gekeken en dat daarbij een ‘robuust kunstwerk’ werd genoemd. "De kop van een kotter is dan natuurlijk wel heel robuust, het moet ook passend en netjes zijn, maar misschien is het in een kunstwerk te vervatten. Ik heb er al contact over gelegd en er wordt aan gewerkt". Bron: Het Urkerland.

Op 20 augustus 2024 ontving de Gemeente Urk een aanvraag voor een Omgevingsvergunning. De vergunning werd aangevraagd voor het plaatsen van een kunstwerk op de locatie rotonde Urkerweg / Michiel de Ruyterallee. Op 30 oktober 2024 werd de bouwvergunning verleend. De locatie is bewust gekozen. 'Dit is een hele prominente plek, bij de binnenkomst van Urk'. Daarnaast past een rotonde ook bij de boodschap van het werk, het heeft van alles te maken met bewegen en veranderen van richting. Als openingshandeling van het kunstwerk hielp wethouder Freek Brouwer op 30 januari 2025 mee met het plaatsen van het eerste paneel. Het kunstwerk is de uitvoering van de motie die op 29 juni 2023 in de gemeenteraad werd behandeld. In de motie werd aangegeven dat de gemeenteraad van Urk het belangrijk vindt dat het maritieme karakter van Urk ook in het straatbeeld terug te zien is. Tijdens de vergadering werd besloten om enkele prominente plekken van Urk in te richten met maritieme elementen en bij de invulling hiervan (jonge) Urker kunstenaars te betrekken. 

Het kunstwerk bestaat uit 4 panelen die ontworpen zijn door Fokke de Vries. De panelen laten 4 periodes van de geschiedenis van de visserij op Urk zien. De teksten op de panelen verwijzen naar oude en huidige namen van Urker vissersschepen. Op het eerste paneel staat een botter met de tekst 'Ora et labora' wat Latijn is voor bid en werk. De houten botters op de Zuiderzee staan voor het begin van de visserijgeschiedenis. Ooit lagen er soms honderden botters afgemeerd in de haven. Voor het eiland, dat afhankelijk was van de visserij om te overleven, waren deze schepen van levensbelang. De bouw van de Afsluitdijk betekende het einde van de zoute Zuiderzee. De Urkers verlegde het werkgebied naar de Noordzee. Het tweede paneel toont de naoorlogse periode waarin men met ijzeren botters de Noordzee opging. De tekst luidt 'Concordia', het Latijnse woord voor 'eendracht'. De Zuiderzee is niet meer maar samen keek men destijds naar de mogelijkheden buiten het ‘oude vertrouwde’. Deze succesvolle doorstart wordt ook wel 'het Wonder van Urk' genoemd. De Noordzeevloot groeide gestaag door. In 1959 werd de eerste kotter voor de boomkorvisserij uitgerust met gieken. Dat betekende een omslag in visserij. De boomkorvisserij staat op het derde paneel afgebeeld. Hier is een kotter met twee sleepnetten te zien en de tekst 'Linquenda' wat 'eens moeten we deze aarde verlaten' betekent. De boomkorvisserij heeft gouden tijden gekend maar de winst verdampte door tegenvallende vangsten, stijgende brandstofprijzen en het pulsverbod. Veel boomkorvaartuigen of bokkers werden daarom gesaneerd. Tot slot wordt op het vierde paneel de toekomst uitgebeeld met een MDV-schip, dat staat voor Masterplan Duurzame Visserij. De MDV-1 'Immanuel', wat 'God met ons betekent', is deels elektrisch aangedreven. De kotter van de toekomst moet meer kunnen dan vissen alleen. Het nieuwe concept viskotter is duurzaam en multifunctioneel inzetbaar, een modulair schip, dat in korte tijd kan worden omgebouwd van vissersschip naar onderzoeksvaartuig. De vier panelen zijn uitgewerkt door TCU en gemaakt van dubbellaags cortenstaal, wat zorgt voor diepte in het kunstwerk. De panelen zijn door machinefabriek VCU TCD B.V. uit Urk op de rotonde geplaatst. Bronnen: De Noordoostpolder; Omroep Flevoland; gemeente Urk; urkeruitgaven.nl, grote schepen vangen meer. 

Bij het ontwerpen van een kunstwerk op een rotonde moet rekening gehouden worden met de verkeersborden die op een rotonde moeten staan. Op de rotonde Urkerweg / Michiel de Ruyterallee zijn de verkeersborden in de panelen van het kunstwerk geïntergreerd. 

Kunstenaar

Fokke Riekeltsz. de Vries is op 31 maart 1976 op Urk geboren. In 2010 maakte De Vries een moderne versie van de 'brede en smalle weg'. Sinds 2015 is hij werkzaam als grafisch ontwerper.