Orka

Plaats: Urk

Locatie: Dormakade

Kunstenaar: Hessel Bakker

Materiaal: Polyester

Jaar: 2013

Beschrijving:

Op 18 mei 1968 werd op Urk een orka bij de entree van van het oude dorp onthuld. Een van de initiatiefnemers, K. L. Koffeman, weet het zich nog goed te herinneren; "Ter gelegenheid van het duizendjarig bestaan van Urk hadden we wat festiviteiten georganiseerd. De geldinzameling hiervoor bracht aardig wat geld op. Door een zuinig beleid hielden we na de festiviteiten zelfs geld over. Toen zeiden we tegen elkaar; "Laten we voor het resterende bedrag een kunstwerk aanschaffen". Het werd een vis, de orka, gemaakt door A. Koffeman (Ab de schilder)". Waarom juist deze vis werd gekozen, weet Koffeman niet meer precies. "Urk werd in het verleden ook wel Orck genoemd. Op enkele oude kaarten staat deze naam ook vermeld. Misschien dat de orka door deze oude spelling van Urk bij de dorpsingang is gekomen. Ook de vorm van het eiland destijds deed aan een orka denken". 

In het voorjaar van 1987 was de kunststof orka dringend aan groot onderhoud toe. Toen de orka bij de firma Promoplast in Emmeloord een onderhoudsbeurt en een nieuw verfje kreeg besloten enkele medewerkers om er een baby orka bij te maken. Aangezien men dat zorgvuldig geheim gehouden had waren de inwoners van Urk op 16 april 1987 nogal verbluft toen uit de vrachtwagen in plaats van één orka plotseling twee orka's werden getakeld. De moeder orka ging in 1990 in vlammen op, nadat zij tijdens een januaristorm geplet was door een omvallende boom. Er zat wat bedrading in zodat de orka water kon spuiten. Daarin ontstond kortsluiting waardoor de orka in brand vloog. In april 1991 besloot de gemeenteraad dat er een nieuwe orka moest komen. De kosten hiervan zouden ƒ 24.000,- zijn. Het college besloot echter dat de veranderde verkeerssituatie aan het begin van het dorp herplaatsing niet meer mogelijk maakte. De afdeling gemeentewerken van Urk had toen echter al het Zeister bedrijf Bas Kunstobjecten ingeschakeld, die druk bezig was met de voorbereiding voor het kunstwerk. De gemeente vergoedde de tijdens de voorbereiding gemaakte kosten van ƒ 1185,- maar directeur Bas van den Boogaard eiste voor de rechtbank in Zwolle dat de gemeente Urk het beeld alsnog moest laten plaatsen of ƒ 30.000,- betaalde. De rechterbank wees deze eis af. In de jaren erna werden talrijke pogingen gedaan om weer een orka op Urk terug te krijgen. Tevergeefs. In 1994 werd op de oude plek van de orka het kunstwerk 'De IJsvlet', van de Urker kunstenaar Piet Brouwer, onthuld

Urkerdag is een jaarlijks terugkerende traditie op de zaterdag voor Pinksteren. Die dag steken de Urkers zich in klederdracht en flaneren zoveel mogelijk in en rond het havengebied. Urkerdag 18 mei 2013 was een bijzondere editie omdat het de dertigste keer was dat de oude Urker traditie en cultuur werd herbeleefd. Die dag ging een lang gekoesterde wens van de Urkerbevolking in vervulling. Burgemeester Pieter van Maaren onthulde aan de haven een kunstwerk van een 6 meter lange orka. Wethouder Ben Visser stelde de fontein in de rug van de orka in werking. Na 23 jaar kreeg Urk zijn mascotte weer terug.

De 'Orka' is gemaakt door Hessel Bakker, Iede de Ridder, Meindert van Slooten, Maarten Bos, Wim Koster, Cornelis van Veen en Jan Bakker, leden van de Stichting ‘Orca op Urk’. Amateurkunstenaar Hessel Bakker maakte een beeldje van een orka. Dit schaalmodel is door Maarten Bos ingescand in een 3d-programma en hierna is de orka op ware grote uitgefreesd uit polystyreen schuim. Deze uitgevreesde vorm is om een stalen frame geplaatst. Vervolgens is het model van een polyesterlaag voorzien, die vervolgens geplamuurd en geschuurd werd. 'Orka' is gemaakt bij Master Composites in Tollebeek. Maarten Bos van Master Composites wist alles van de glasvezelversterkende kunststof waar de orka van is gemaakt. Jan Bakker van aannemersbedrijf Royal Living hielp met schuren en was op locatie verantwoordelijk voor de betonnen onderbak. En Meindert van Slooten van Autoschadebedrijf Van Slooten had de leiding over het op kleur brengen en lakken van de orca. In een spuitcabine in een loods op Urk is de orka in de werkelijk kleuren gespoten en voorzien van een transparante lak. ‘s Avonds wordt de orka verlicht door LED-verlichting. Een orka is ongeveer 6 meter groot en het kunstwerk, dat ruim € 50.000,- heeft gekost, is op ware grootte. De gemeente heeft € 30.000,- beschikbaar gesteld uit de Nuongelden. Het overige bedrag komt uit fondsenwerving en sponsering.

Na 10 jaar was de Orka vaal geworden, de lampen deden het niet meer en er stonden allerlei namen in gekerfd. Op initiatief van Barend Baarssen is het kunstwerk in 2023 door een aantal vrijwilligers opgeknapt. De orka heeft een nieuwe laag verf gekregen en een nieuwe rand met lampjes. Het doel is om de orka interactief en 'smart' te maken. Dat wil zeggen dat de lampjes en de fontein via een computersysteem aangestuurd kunnen worden en dat er een spelelement kan worden toegevoegd. Op Urkerdag, 27 mei, was de orka weer in ere hersteld. 

Kunstenaar

Hessel Bakker is geboren en getogen op Urk. Na een paar jaar geschilderd te hebben is hij zich gaan specialiseren in beeldjes maken. Een gave van God, zo omschrijft hij zijn inspiratie. Zijn grote passie is om de oude tijden van het voormalig eiland Urk in verschillende beelden tot uiting te brengen en te herleven. De beeldjes zijn zowel gemaakt van klei, Acrylic-one, Resin/Polyester en van brons. Bron: Urk in beeld