Kunstwerken Stichting Farmaceutisch Erfgoed
Plaats: Urk
Locatie: Foksdiep 6
Kunstenaar: Hierck, Van Dijk, Noorman-Hogenhout
Materiaal: koper / brons / brons
Jaar: 1968 / 1973 / 1996
Beschrijving:
In Gouda opende in december 2007 het Nationaal Farmaceutisch Museum de deuren. Het museum was een initiatief van een aantal apothekers in nauwe samenwerking met Museum Gouda en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering de Pharmacie (KNMP). Het museum liet de geschiedenis van het geneesmiddel vanaf de 16e eeuw zien. Nadat het National Farmaceutisch Museum in 2011 de deuren moest sluiten ontstond bij medeoprichter van het museum en oud-apotheker dr. Annette Bierman (1944-2023) het idee het farmaceutisch historisch erfgoed voor eens en altijd te bewaren. Om alle spullen te kunnen opslaan kocht zij een loods op industrieterrein Zwolsche Hoek op Urk. Inmiddels is deze loods overgenomen door de KNMP en uitgegroeid tot een complex van 5 loodsen die onderling verbonden zijn. In de loodsen aan het Foksdiep 2-10 is het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland gevestigd. In het depot van de Stichting Farmaceutisch Erfgoed Urk aan het Foksdiep 6 staan drie kunstwerken opgesteld.
Kunstwerk KPMG
Dit koperen kunstwerk is afkomstig uit Den Haag. In 1842 werd in Amsterdam de Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie opgericht door dr. Samuel Sarphati (1813-1866). In 1947 verwierf de maatschappij het predicaat Koninklijk. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) is de beroeps- en brancheorganisatie voor apothekers en apotheken. In 1968 vestigde de KNMP het secretariaat, de documentatie, het laboratorium der Nederlandse apothekers (LNA) en de redactie van het pharmaceutisch weekblad in één centum in Den Haag. Op 22 april werd de nieuwe behuizing aan de Alexanderstraat officieel geopend door Elisabeth Cornelia (Lia) Luns- baronesse van Heemstra, echtgenote van de toenmalig minister van buitenlandse zaken Joseph Luns (1911-2002). Mevrouw Luns, die met haar gezin naast het nieuwe KNMP-centrum woonde, deed dit door in een zijwand van de entreehal een marmeren steen in te metselen waarop dit feit en de datum zijn aangebracht.
Ter gelegenheid van de opening schonken de leden van de KNMP een 3 m hoog muurobject dat speciaal voor de entreehal van het nieuwe gebouw gemaakt was door de Haagse kunstenaar Hubert (Huub) Hierck. Hij heeft zich voor het koperen kunstwerk laten inspireren door planten als basis van geneesmiddelen. Uit een vijzel komen takken, bladeren met vruchten en zaden, waarbij de vorm doet denken aan de levensboom uit het paradijs. In 2019 werd de entreehal van het gebouw aan de Alexanderstraat verbouwd. Het kunstwerk, dat jarenlang door velen werd aangezien voor een papaver, werd zorgvuldig gedemonteerd. Herplaatsing was na de verbouwing niet meer mogelijk, dus moest een andere plek gezocht worden. Uiteindelijk viel de keus op het Centrum voor Farmaceutisch Erfgoed op Urk, waar museale objecten zijn ondergebracht die door Stichting Farmaceutisch Erfgoed beheerd worden. Op 28 januari 2020 kwam het kunstwerk op Urk aan. Op 4 februari werd het kunstwerk in het Centrum voor Farmaceutisch Erfgoed geplaatst. Om het koperreliëf op zijn hoge nieuwe plek op te hangen werd een verreiker met manbak gebruikt, een kraan en hoogwerker ineen.
Kunstenaar
Hubert (Huub) Hierck is op 14 juli in Den Haag geboren. Om de kost te verdienen speelde de jonge Hierck in een jazzband. Maar dat gaf hem niet het plezier dat hij in tekenen en schilderen had. Bevriende kunstenaars stimuleerden hem lessen te gaan volgen. Hierck ging aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag studeren en ontwikkelde zich tot een veelzijdig kunstenaar. Hij maakte schilderijen, beeldhouwwerken, keramiek, collages, metaalplastieken, sgraffito,hij bouwde decors en ontwierp wandtapijten. Hierck was lid van Pulchri Studio, een kunstenaarsvereniging en galerie voor hedendaagse kunst in Den Haag. Hij gaf les aan de Haagse Vrije Academie Psychopolis en aan de Academie voor Beeldende Kunst in Rotterdam. Hubert Hierck heeft veel werk gemaakt voor de aankleding van gebouwen, zoals gevel plastieken, vrijstaande plastieken, fonteinen, reliëfs en wandschilderingen. Onderandere voor Shell, Gasunie, PTT, KNMP en bij de gemeentelijke verbrandigsoven in Den Haag en verschillende scholen zoals de M.T.S. voor Fotografie in Den Haag maakte hij kunstwerken.
Hubert Hierck overleed op 28 september 1978 op 61-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Den Haag. Hij was al sinds 1972 ziek. Hubert Hierck won verscheidene prijzen, waaronder die van de stad Den Haag.
Kubus met papaver
De 'Kubus met papaver' is afkomstig uit Gouda. Zeven generaties lang was apothekersfamilie Grendel in Gouda gevestigd. De apotheek ging over van vader op zoon. In 1973 werd op het muurtje voor apotheek Grendel aan de Dunantsingel 27 een serie van drie bronzen kunstwerken geplaatst, een kubus met slang, een kubus met een vrouw met vijzel en een kubus met een papaver. De kunstwerken zijn gemaakt door de kunstenares Ineke van Dijk en verwijzen naar de apotheek. De kronkelende slang vind je terug in de esculaap, een internationaal symbool voor geneeskunde dat vaak in de apotheek gebruikt wordt. De vijzel en stamper worden gebruikt om medicijnen te bereiden. De papaver wordt geassocieerd met de apotheek omdat de opiumpapaver (Papaver somniferum) de basis is voor medicijnen zoals morfine en codeïne. Begin jaren 2000 werden de drie kunstwerken door apotheker Grendel weggehaald van het muurtje aan de Dunantsingel. Twee kunstwerken bleven in het bezit van de apotheker, de kubus met papaver ging naar het Nationaal Farmaceutisch Museum in Gouda. Drs. Frans Grendel, oud-apotheker en 6e generatie van de apothekersfamilie was één van de initiatiefnemers bij de totstandkoming van het Nationaal Farmaceutisch Museum. In de voor het publiek toegankelijke medicinale tuin aan de achterzijde van het museum stond het kunstwerk 'Kubus met papaver' tot het museum in 2011 werd gesloten.
Kunstenaar
Maria Antoinetta (Ineke) van Dijk werd op 19 mei 1940 geboren in Gouda. In 1956 ging zij studeren aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam en kreeg les van beeldhouwer Jaap Kaas (1898-1972). Haar opleiding voltooide zij aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht bij beeldhouwer Fred Carasso (1899-1969). In 1962 voerde ze haar eerste grote opdracht uit en hield ze haar eerste expositie.
In de loop der jaren specialiseerde zij zich in onderwerpen als mens en dier. Vooral ballet, geïnspireerd door onder andere het Nederlands Dans Theater. Van Dijk brengt haar emoties gevoelig tot uitdrukking in een geabstraheerd realisme. Zij werkt in chamotte, brons en beton. Sinds enige jaren woont en werkt Ineke van Dijk afwisselend in het buurtschap Het Beyersche vlakbij Stolwijk en in Altea in Spanje.
In 1977 maakte ze een bronzen kunstwerk van een man, een vrouw en hun kinderen op een bank, een herinnering aan de schrijver Herman de Man (1893-1946), dat voor de Heksenwaag in Oudewater staat. Wie het dorp binnenrijdt en een overvliegend heksje ziet, weet meteen dat dit alleen maar Oudewater kan zijn. In 1998 onthulde deze gemeente een door Van Dijk gemaakte voorstelling van twee heksen die gezamenlijk op een bezemsteel over een rotonde vliegen. Een kat is nieuwsgierig naar hen onderweg. Niet ver van Oudewater ligt het dorpje Benschop. De inwoners worden bereschieters genoemd. Deze bijnaam zou verkregen zijn omdat één van de inwoners ooit tijdens de schemering bij de hazenjacht een beer meende te zien. Om dit grappige verhaal te symboliseren maakte beeldhouwster Ineke van Dijk in 1979 een beeld van de Benschopse beer. Op de Afsluidijk staat het in 1985 gemaakte beeld De Steenzetter. Verder is werk van haar door heel Nederland te vinden, in veel landen van West-Europa, in Amerika en in Maleisië.
Borstbeeld apotheker J.M.H. van de Sande
Het borstbeeld van J.M.H. van de Sande is afkomstig uit het 'Hofje van Verre' in Zierikzee. Jacob Marinus Heyl van de Sande werd op 14 april 1916 in Schoondijke in Zeeland geboren. Hij studeerde farmacie in Utrecht en deed apothekersexamen in Leiden, waar hij op 19 december 1946 tot apotheker werd bevorderd. Nog diezelfde maand kwam er bij de subfaculteit farmacie een noodkreet uit Vlissingen; door ziekte was daar geen enkele apotheker werkzaam, kon de subfaculteit misschien helpen? De Leidse hoogleraar E.H. Vogelenzang dacht meteen aan Van de Sande, omdat hij wist dat die uit Zeeland kwam. Jaap van de Sande vertrok naar Vlissingen, waar hij begin 1947 de leiding kreeg van sinds 1896 gevestigde Apotheek Ockenburg aan de Badhuisstraat. In 1949 werd hij eigenaar van de apotheek, die de naam 'Apotheek van de Sande' kreeg. In 1958 kocht apotheker Joop van de Sande het aangrenzende 'Hofje Van Verre' aan de Holbeinstraat aan en liet het in de oude staat herstellen. Hij vestigde er een laboratorium, een kruidentuin en de opslag van zijn verzameling farmaceutica. Tijdens het gebruik door de apotheek werd het 'Hofje van de Sande' genoemd. Apotheker Van de Sande heeft samen met zijn vrouw 50 jaar in de apotheek aan de Badhuisstraat gewerkt. Bij het honderdjarig bestaan van de apotheek in 1996 werd in 'Hofje Van Verre' ofwel 'Hofje van de Sande' een bronzen borstbeeld van Jaap van de Sande onthuld door zijn vrouw Tilly van de Sande-Swart en gedeputeerde Jan de Voogd. Het beeld is vervaardigd door Hetty Noorman-Hogenhout. Jaap van de Sande woonde de laatste jaren van zijn leven († 2001) aan het hofje.
Kunstenaar
Hendrika Adriana (Hetty) Noorman-Hogenhout is op 11 oktober 1927 geboren. Zij volgde haar opleiding aan de Kunstnijverheidsschool te Amsterdam en de vrije Academie te Laren. Noorman was beeldhouwer en portrettist. Haar onderwerpen zijn meestal mensen of dieren. Werk van Hetty Noorman-Hogenhout is o.a. te vinden in de gemeenten Oud-Loosdrecht, Nigtevecht en Woerden. Op de Noorderbegraafplaats in Hilversum staat het oorlogsmonument 'Twee minuten stilte' dat in 1991 onthuld is. In 1994 is een door haar gemaakte buste van de oud VVD coryfee Hans Wiegel onthult in de Businessschool te Leeuwarden. Hetty Noorman-Hogenhout overleed op 18 oktober 2010 in Loosdrecht.
Het depot van de Stichting Farmaceutisch Erfgoed (SFE) is geopend op de vrijwilligersdagen van het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland, van 10.00 tot 14.30 uur. Een agenda van deze vrijwilligersdagen vindt u hier; de dagen van SFE zijn gekenmerkt met een rode 'A'.