Wende

Plaats: Schokland

Locatie: Middelbuurt, Museum Schokland

Kunstenaar: Remie Bakker

Materiaal:

Jaar: 2021

Beschrijving:

In 1990 vonden archeologen op kavel P14 nabij Schokland een groot grafveld met de skeletten van zeker 20 mensen. In een zogenaamd enkelgraf werden de resten gevonden van een ca. 1,65 m lange, jonge vrouw die rond 2600 voor Chr. overleed. Zij was op een draagbaar van eikenhouten stammetjes begraven in hurkhouding. Ze lag op haar zij, met haar knieën opgetrokken. In haar graf had zij een aardewerken beker als grafgift meegekregen. Haar schedel was zeer goed bewaard gebleven en was jarenlang te zien in Museum Schokland. De onderzoekers hebben vastgesteld dat de vrouw eind 20, begin 30 was toen ze stierf. Dan was je oud in die tijd. Het kwam zelden voor dat mensen de 50 haalden.

Tijdens de coronaperiode ontstond het idee om de prehistorische vrouw een gezicht te geven. Museum Schokland riep daarvoor de hulp in van de Rotterdamse paleokunstenaar Remie Bakker. Hij heeft de nodige kennis over en ervaring met het reconstrueren van gezichten. Zo eens in de twee jaar maakt hij een forensische of archeologische reconstructie van een mens. Bakker werd gevraagd om op basis van de schedel een levensechte gezichtsreconstructie te maken. De schedel is zeer kwetsbaar en mag zo weinig mogelijk worden aangeraakt. In januari 2021 heeft het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) een aantal CT-scans van de schedel gemaakt. Aan de hand van een 3D-print heeft Bakker het gezicht van de vrouw zo realistisch mogelijk gemodelleerd. Het principe van een gezichtsreconstructie is dat de schedel leidend is voor wat je doet aan de buitenkant. Er zijn tabellen voor de weefseldikte en andere handvatten. Hoe je bijvoorbeeld de mond vormgeeft, hangt af van de grootte van de tanden en de ronding van de tandboog. De jukbeenderen zijn weer bepalend voor de wangen. Alles hangt met elkaar samen. Aan Omroep Flevoland vertelde Bakker: "Gezichtsreconstructies zijn geen exacte wetenschap. We gaan uit van gemiddelde spier- en huiddikte, waarbij artistieke vrijheid een rol speelt". De reconstructie zou met een computer gemaakt kunnen worden, maar dat is niet de voorkeur van Bakker. "Ik ben nog old school, ik boetseer het liefst met mijn handen". Om dit met de deels beschadigde en vervormde schedel te kunnen doen, moest deze eerst worden hersteld. Dat gebeurde met computerberekeningen, waarna er enkele afgietsels werden gemaakt. Op één van de afgietsels heeft Bakker kleilagen aangebracht, zodat uiteindelijk zichtbaar werd hoe de huid, het hoofd, het gezicht en het haar van de vroege 'polderbewoonster' er ongeveer uit moet hebben gezien. Van het kleimodel werd vervolgens een mal gemaakt. Bij het maken van een gezichtsconstructie moest de paleokunstenaar trouw blijven aan de vorm van de schedel en de wetenschappelijke gegevens. Soms zie je aan oude schedels dat die persoon een onbehandelde ziekte had, dat is niet terug te zien bij de Schokland-vrouw. Remie Bakker heeft geprobeerd het gezicht van de vrouw weer menselijk te maken. Hij heeft haar wat expressie meegegeven en laat haar een beetje fronsen waardoor ze een dromerige blik kreeg. Haar wapperende haren wekken de indruk dat ze in de wind staat. De rechterkant van het gezicht is meer uitgewerkt dan de linkerzijde. Dat komt omdat de vrouw op haar rechterzij begraven lag. Die kant van haar schedel lag duizenden jaren op een bedje van klei en is daarom goed bewaard gebleven. De klei zorgde voor bescherming.

De gezichtsreconstructie werd op 18 juni 2021 door wethouder Marian Uitdewilligen onthuld. Voorafgaand aan de onthulling werd bekend gemaakt dat de vrouw de naam Wende heeft gekregen, gekozen uit 300 inzendingen op een prijsvraag die door Museum Schokland was uitgeschreven. Wende is een afkorting van Wendila, wat oud-Germaans is voor “reiziger” of “dwaler”. Het museum heeft voor die naam gekozen, omdat het een naam is die de prehistorische tijd overstijgt en daarnaast ook heel symbolisch is voor het leven van de vrouw, die zo'n 4.600 jaar geleden langs de Overijsselse Vecht leefde. De realistische gezichtsreconstructie maakt onderdeel uit van de vaste tentoonstelling van Museum Schokland. Bekijk hier de mini-documentaire over de gezichtsreconstructie van Wende 

Bronnen: Museum Schokland; Algemeen Dagblad 28-5-2021; De Stentor 18-6-2021.

Kunstenaar

Remie Bakker (1967) raakte al op jonge leeftijd gefascineerd door de natuur, verzamelde fossielen en maakte zijn eerste kleimodellen. Na zijn studie  aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en in het buitenland ging hij zich specialiseren in het maken van reconstructies van uitgetorven diersoorten. Hierbij werkte Bakker samen met paleontologen en andere vakspecialisten uit binnen en buitenland. In 1993 richtte hij zijn bedrijf Manimal Works op. Bakker is een paleokunstenaar, iemand die in staat is om van een mummie een reconstructie te maken. Hij geniet internationale bekendheid vanwege zijn levensgrote, wetenschappelijk verantwoorde reconstructies van prehistorische dieren. Daarnaast is Bakker gespecialiseerd in het menselijke gelaatsreconstructies. Daarbij combineert hij beeldhouwkunst enerzijds en wetenschappen als biologie, anatomie, archeologie en paleonthologie anderzijds. Hij is een veelzijdig kunstenaar. Remie Bakker is zowel beeldhouwer als getalenteerd illustrator. Zijn tekeningen, illustraties en foto’s geven een beeld van uitgestorven diersoorten en lang vervlogen landschappen waarin ze leefden. Op 22 april 2017 kreeg hij door burgemeester Aucke van der Werff van Noordoostpolder de P. van der Lijnonderscheiding 2017 uitgereikt. Deze onderscheiding wordt jaarlijks op Schokland uitgereikt aan een amateurarcheoloog. De onderscheiding werd aan Bakker toegekend vanwege zijn grote bijdrage aan de wetenschap en het populariseren van de geologie voor een groot publiek.