Ontruiming van Schokland 1859

Ontruiming van Schokland 1859
Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859 Ontruiming van Schokland 1859

Plaats: Schokland

Locatie: Middelbuurt, Museum Schokland

Kunstenaar: Piet Brouwer

Materiaal: brons

Jaar: 1994


Beschrijving:

Schokland lag vroeger slechts enkele decimeters boven het zeeniveau. Bij hoog water overstroomde een groot deel van het vlakke eiland. Om zich te beschermen wierpen de bewoners op een aantal plaatsen kunstmatige woonheuvels op. Maar bij ernstige stormvloeden overstroomden ook deze terpen. De Schokkers leidden een onzeker en ongemakkelijk bestaan op het eiland. Armoede was troef. In april 1856 kwam pastoor Hermanus Frederikus Johannes ter Schouw (1822-1883) op Schokland. Hij trok zich de slechte leefomstandigheden op het eiland erg aan. Door middel van brieven aan de Tweede Kamer, de commissaris des Konings in Overijssel en aan redacteuren van kranten vroeg hij aandacht voor de barre toestanden op Schokland. Dat heeft er mede toe geleid dat Schokland in 1859 op last van de regering werd ontruimd. Om in aanmerking te komen voor een schadeloosstelling moesten de bewoners hun huizen afbreken en het eiland voor 1 juli verlaten. Met hun weinige bezittingen vestigden zij zich in de steden rond de Zuiderzee. De katholieken Schokkers van Emmeloord verstigden zich in Vollenhove, Kampen en Volendam, de protestanten van Ens trokken naar Urk en Blokzijl.

Op 3 september 1994 hield de Schokkervereniging, opgericht in 1985, zijn jaarlijkse Schokkerdag. Tijdens deze bijeenkomst werd stilgestaan bij het feit dat het 135 jaar geleden was dat Schokland werd ontruimd. Voormalig wethouder Culturele zaken mevrouw Joukje van den Berg-Otter onthulde het beeldje ‘Ontruiming van Schokland 1859’ van de Urker kunstenaar Piet Brouwer.

Het figuratieve kunstwerk staat symbool voor het definitieve vertrek van de Schokker bevolking. Het stelt een gezin voor dat op het punt staat hun geliefde eiland voorgoed te verlaten. Hun gelaatsuitdrukking en houding verraden het verdriet vanwege de verhuizing. De vader, een vissersman die een anker op zijn rechter schouder draagt, wil eigenlijk helemaal niet van zijn geboortegrond vertrekken. De moeder, die zorgzaam een in doeken gewikkelde peuter op de arm houdt, staart bedroefd voor zich uit. Voor het paar staat een jongetje dat vol onbegrip naar zijn vader opkijkt terwijl hij hem aan de broek trekt. Op de grond, voor hun voeten, staat een kist met daarop het jaartal 1859. In de kist zijn alle bezittingen van de familie gepakt. Het familietafereeltje staat op een sokkel van vier stalen palen, voor het in ‘Zuiderzeestijl’ opgetrokken Schokkerhuisje in Museum Schokland op Middelbuurt.

Bij dit kunstwerk vind je een gedicht van Tromp de Vries, die de ontruiming pakkend weergeeft 

Schokkers aan hun grond gehecht
-          Daar geboren en getogen    -
Werd met landverlies voor ogen
Het vertrekken aangezegd
 
Zwaar heeft hun die stap gewogen
Elke raad leek even slecht
Maar verloren bleek het gevecht
En vergeefs bleef alle pogen
 
Zie hoe hier een jong gezin staat
-    bij een schamel beetje huisraad    -
Dat gedwongen door gebrek
Heeft besloten tot vertrek
 
Zij die blijvend zorgend meegaat
Hij het anker om de nek

Met dank aan Piet Brouwer voor het verstrekken van de informatie.

Kunstenaar

Piet Brouwer werd op 21 mei 1933 op Urk geboren. Zwarte houten klompen maken deel uit van de Urker kledingdracht, maar niemand wist meer hoe die handmatig gemaakt moesten worden. Brouwer vond dat maar niks en besloot in 1976 zich aan te melden bij de toen kersverse klompenmakersschool in Enter. Hij ontwikkelde een grote voorliefde voor houtsnijden en behaalde zijn klompenmakers diploma. Pas in de begin jaren tachtig van de twintigste eeuw ontstond zijn passie voor kunst. Piet Brouwer was van 1961 tot 1992 directeur van een electrotechnisch bedrijf op Urk en combineerde in het begin deze taak met het kunstenaarsschap. Van 1985 tot 1990 studeerde Piet Brouwer aan de Vrije Academie in Nunspeet. Daar leerde hij zijn houtsnijwerken in was te maken. Ook kreeg hij onderricht in klei en brons. Brouwer werkte het liefst figuratief en haalde de inspiratie voor zijn kunstwerken onder andere uit de Urker geschiedenis. Naast beeldhouwwerken maakte hij aquarellen. Piet Brouwer was een gedreven kunstenaar.

Ter afsluiting van het 50-jarig jubileum van Piet Brouwer Electrotechniek BV op 25 november 2011 werd Piet Brouwer benoemd tot lid in de orde van Oranje Nassau. Hij kreeg het lintje door burgemeester Jaap Kroon uitgereikt voor zijn inzet voor het installatiebedrijf maar ook voor zijn inzet voor de Urker cultuur en cultuurhistorie. Van 1960 tot 1980 was Brouwer bestuurslid van DINDUA, een christelijke reciteervereniging. Ook schreef hij sketches over het Urker volksleven. Vanaf 1976 tot zijn dood was hij actief als vrijwilliger bij de Stichting Oudheidkamer Enter. In 1978 was hij medeoprichter van het Urker museum Hulp en Steun en het latere definitieve museum Het Oude Raadhuis. Daarnaast heeft hij zich ingezet voor de oprichting van de Vereniging Vrienden van Urk. Tot op hoge leeftijd was Brouwer actief als kunstenaar, alhoewel hij na een rugoperatie geen zwaar werk meer kon verrichten. Piet Brouwer overleed op 24 april 2019 op Urk. Hij was al langere tijd ziek, maar zijn overlijden kwam plotseling. Brouwer werd 85 jaar. 

Op Urk zijn in de openbare ruimte vijf kunstwerken van Piet Brouwer te vinden: 'Hulp en Steun' (1991), 'de IJsvlet' (1994), 'Meester Verstelle' (1995), 'de Vroemoer' (1998) en 'de Wachtsman' (2017). Brouwer maakte ook het beeldje 'Paalscherm om de Urker top'. Als waardering voor de inzet van de SGP voor het herstel van het palenscherm gaf hij het kunstwerk in 2014 aan die partij cadeau. Op zijn beurt schonk de SGP het kunstwerk aan de burgemeester opdat het een prominente plaats in de raadzaal zou krijgen en de hele bevolking ervan kon genieten. Op Schokland vinden we in het museum op Middelbuurt 'Ontruiming van Schokland 1859' (1994) en in de Waterstaatkerk een door Brouwer gemaakte replica van het doopvont. Ook buiten de Provincie Flevoland staan bronzen beelden van de Urker kunstenaar: in Rijssen – ‘de Stadsomroeper’ (2001) en in Enter – 'Klompenmaker' (1993), 'n Gaanzendriewer' (1997), ‘de Maaier' (2000) en 'Klompenmaker achter zijn werkbank' (2000). Voor de gemeente Dronten maakte Brouwer een relatiegeschenk, een replica van het kunstwerk 'Polderpioniers'.