Vluchtende watervogels

Plaats: Rutten

Locatie: Venelaan - Plantsoenweg

Kunstenaar: Jan Koenen

Materiaal: roestvrijstaal

Jaar: 1964

Beschrijving:

Professor ir. W. Bruin kreeg de opdracht om het dorp Rutten te ontwerpen. Het werd opgezet als kruiswegdorp, wat inhoudt dat de bebouwing van Rutten om een centraal kruispunt is gegroepeerd. Rondom het kruispunt is een plein gecreëerd, waaraan de winkels en enkele openbare gebouwen liggen. Op de hoek van de Venelaan en de Plantsoenweg, tegenover de Emmaüskerk, staat het kunstwerk 'Vluchtende watervogels' dat gemaakt is door de kunstenaar Jan Koenen uit Milsbeek.

Op 26 en 27 juni 1964 vierde Rutten het jaarlijkse dorpsfeest. Als hoogtepunt van het feest onthulde burgemeester F.M. van Panthaleon baron van Eck op zaterdagmiddag 27 juni het kunstwerk. De onthulling was symbolisch. Het was niet mogelijk om het kunstwerk met een doek te bedekken, daar het beeld dan niet ongeschonden uit de onthulling tevoorschijn was gekomen. Daarom werd het kunstwerk door een groot exemplaar van de poldervlag aan het oog onttrokken. Door deze weg te trekken verrichtte de burgemeester de officiële onthulling van 'Vluchtende watervogels'. Rutten was het eerste van de tien dorpen rond Emmeloord waar een kunstwerk kwam. Aanvankelijk waren de bewoners van Rutten niet zo enthousiast over het plan om in het dorp een kunstwerk te plaatsen omdat een kwart van de kosten door het dorp zelf betaald moest worden, wat neerkwam op ƒ 1000,-. Dat was in die tijd veel geld.

Het kunstwerk refereert aan het droogleggen van de Noordoostpolder. Het symboliseert de vlucht van de watervogels, toen het water land werd. Van een hoge betonnen zuil vliegen 5 vogels weg. Geen vogels die we in de natuur kunnen tegenkomen. De vormen zijn eenvoudiger gemaakt. Je kunt niet eens de poten of veren herkennen. Die liet Koenen weg, voor de betekenis waren die niet belangrijk. Je ziet dat de vormen van de vogels herhaald worden. Als zo'n beeldelement regelmatig terugkomt noemen we dat ritme. De kunstenaar heeft in de chaos van het wegvliegen ordening aangebracht. Om de vlucht te versterken heeft Koenen gekozen voor een asymmetrische compositie. De schuine lijnen en de herhaling van de vormen versterken het dynamisch effect.

'Vluchtende watervogels' is door de kunstenaar opgebouwd uit stukken geknipt, geklopt en aan elkaar gelast roestvrijstaal. Als je het kunstwerk nader bekijkt, herken je de lasnaden. Roestvrijstaal is glad, vangt het licht en glanst, vooral als de zon erop schijnt.

Bron: Stichting van Mourik

In Luttelgeest staat het kunstwerk 'Een paar' dat eveneens gemaakt is door Jan Koenen.

Kunstenaar

Johannes (Jan) Koenen is op 3 september 1928 geboren in Ottersum. Hij heeft een korte periode gestudeerd aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Bosch en Academie Kunstoefening in Arnhem. Koenen was een begaafd en veelzijdig kunstenaar. Deze begaafdheid en veelzijdigheid kwamen tot uitdrukking in zijn sterk creatief vermogen en zijn vakkundige beheersing van diverse materialen en technieken. Naast tekeningen en schilderijen maakte hij ook stenen beelden, staalplastieken en keramiek. Samen met zijn zwager Wim Janssen richtte hij in 1953 Pottenbakkerij de Vuurvogel op. Wim draaide, en deed de verkoop en Jan werkte als decorateur bij het bedrijf. Jan Koenen ontwikkelde een volstrekt eigen stijl, die het werk van de Vuurvogel een bijzonder karakter gaf. Op 29 januari 1992 overleed Koenen op 63-jarige leeftijd in zijn woonplaats Milsbeek.

Jarenlang verwees het ca. 3 m hoge, knalrode stalen kunstwerk 'De Vuurvogel' van Jan Koenen naar de gelijknamige pottenbakkerij aan de toenmalige Molenweg bij de Oude Molen in Milsbeek. Toen het kunstwerk van het fabeldier in verval raakte wilde de Stichting Cultuurbehoud Milsbeek het kunstobject opknappen. Omdat het onherstelbaar beschadigd was besloot men een replica te maken die op 1 november 2019 op een nieuwe plek op de hoek van de Ovenberg en het Achterbroek in Milsbeek onthuld werd. In Gennep bevindt zich een betonnen beeld van de Gekruisigde Christus naar ontwerp van Jan Koenen. In Flevoland zij twee kunstwerken van Koenen te vinden, een staalplastiek in Rutten (1964) en een beeldhouwwerk in Luttelgeest (1966).