De Ploeger - St. Isidorus

Plaats: Nagele

Locatie: Ring 23

Kunstenaar: Frank Nix

Materiaal: keramiek

Jaar: 1963

Beschrijving:

Aan de Ring staat de voormalige rooms katholieke St. Isidoruskerk, ontworpen door de architecten Theo Taen en Thomas Nix. De modernistische kerk dateert uit 1960-1962. Het dak van het glazen ingangsportaal steekt uit en vormt daardoor een afdak. Hieronder bevindt zich een keramisch reliëf in wit, beige en blauwtinten, dat gemaakt is door de kunstenaar Frank Nix, zoon van architect Nix. De kleuren van het kunstwerk zijn in harmonie met de kleur van de baksteen die gekozen is voor het kerkgebouw.

Het keramisch reliëf is een kunstvorm die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw vaak is toegepast voor kunstwerken op of aan gebouwen. Het reliëf is gemaakt uit klei, die vervolgens gebakken is. Grote reliëfs worden opgebouwd uit meerdere delen die na het bakproces worden samengevoegd. Tijdens het bakken krimpt het object, iets waarmee de kunstenaar van tevoren rekening moest houden. In tegenstelling tot veel andere kunstenaars die over het algemeen geen ambachtelijke keramisten waren en hun ontwerpen lieten uitvoeren door een gespecialiseerde firma, beschikte Frank Nix over een atelier waarin hij zelf zijn keramische werken uitvoerde. 

Het kunstwerk 'de Ploeger' is mat geglazuurd. Het glazuur verfraait de voorstelling niet alleen maar maakt de keramiek ook waterdicht en beschermt het tegen invloeden van buitenaf. Het grote reliëf bestaat uit losse delen die op de locatie zelf tot één geheel zijn samengevoegd. Het kunstwerk is met behulp van haken aan de bakstenen muur bevestigd. Het reliëf staat symbool voor de agrarische activiteiten in de omgeving. Het is de verbeelding van de beschermheilige van de landbouw, St. Isidorus van Madrid. De R.K. kerk in Nagele was gewijd aan St. Isidorus, die rond 1070 in Torrelaguna bij Madrid in een arm gezin werd geboren. Hij werd knecht in dienst van een grootgrondbezitter. Isidorus van Madrid of de Landbouwer zoals hij ook genoemd werd, was meer in de kerk te vinden dan op het veld. De andere boeren deden hierover hun beklag. Hun heer besloot vervolgens Isidorus te bespieden en ontdekte dat Isidorus regelmatig zijn werk staakte om te bidden. Tot zijn verbazing zag hij dat op deze momenten twee engelen de ploeg oppakten en het werk afmaakten. Op een snikhete dag wendde Isidorus zich tot God en liet een bron ontspringen om de akkers te bevloeien. Isidorus was zeer vrijgevig, alles wat hij had gaf hij weg aan de armen. Na een arbeidzaam leven overleed Isidorus op 15 mei 1130. Op die dag wordt nog steeds zijn naamfeest gevierd. Koning Filips III van Spanje (1578-1621) claimde dat hij genezen was van een dodelijke ziekte doordat hij een reliek van Isidorus had aangeraakt. Hij diende daarop een aanvraag in bij de paus Gregorius XV om Isidorus heilig te verklaren, wat op 12 maart 1622 gebeurde.

St. Isidorus van Madrid is hier afgebeeld als landbouwer die het nieuwe, op de zee veroverde, land ploegt. De nimbus rond zijn hoofd laat zien dat we hier met een heilige te maken hebben. Nix heeft Isidorus niet naturalistisch afgebeeld maar de onbelangrijke details weggelaten zodat er een gestileerd figuur is ontstaan. Naast Isidorus zijn korenaren afgebeeld als zinnebeeld voor vruchtbaarheid. De korenaar is het bloeiend deel van het koren en als graan het belangrijkste ingrediënt voor brood. In de christelijke symboliek diende het brood ook als geestelijk voedsel. "En Jezus zeide tot hen: Ik ben het Brood des levens; die tot Mij komt en die in Mij gelooft, zal nimmermeer dorsten" (Johannes 6:35). Christus wordt gezien als het levende brood. In de bijbel wordt de korenaar dan ook gezien als het symbool van Christus. Maar koren wordt in de bijbel ook gezien als het symbool van groei, dood en verrijzenis of wederopstanding. De symboliek van het kunstwerk staat enerzijds voor het vele werk dat in de polder moet worden gedaan maar roept anderzijds de kerkbezoeker op tot hard werken, wijsheid, een sterk geloof en naastenliefde. Zo vormt het kunstwerk van St. Isidorus bij de ingang van het kerkgebouw een overgang van het dagelijkse naar het kerkelijke leven. Sinds 1998 is Museum Nagele in het gebouw van de St. Isidoruskerk gehuisvest.

Naast het kunstwerk van St. Isidorus vinden we in de hoek een in zandsteen gehouwen Christusmonogram, ook wel Labarum genoemd. ☧ is de afkorting voor Christus, gevormd uit de eerste twee letters van dit woord in het Grieks (Χριστός) te weten de X (Chi) en de P (Rho) die op elkaar geplaatst zijn. Naast het kruis en de vis Ichtus is dit het belangrijkste symbool om Christus mee aan te duiden. Het teken is in de eerste eeuwen van het christendom ontstaan.

Kunstenaar

Frank Cornelis Nix werd op 2 november 1934 in Batavia (Nederlands-Indië) geboren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat het gezin, gescheiden van vader architect Thomas Nix, gevangen in verschillende Japanse interneringskampen. Na de oorlog werd het gezin herenigd en gerepatrieerd naar Nederland waar zij zich vestigde in Rotterdam. Van 1950–1956 volgde Frank Nix de opleiding monumentaal schilderen, beeldhouwen en keramiek aan het Hoger instituut St. Lucas in Gent (België) waar hij les had van de schilder Gaspard de Vuyst en de beeldhouwer Gérard Hermans. In 1963 vestigde Nix zich met zijn vrouw Jetteke Hooij in de Zuid-Hollandse plaatst Bleskensgraaf. Na een lang ziekbed overleed Frank Nix op 27 oktober 2008 op 73-jarige leeftijd in zijn woonplaats.

Frank Nix is bekend geworden door tal van kleine en grote werken die hij gemaakt heeft. In de wederopbouwperiode kreeg hij verschillende opdrachten voor wandkunst onder meer voor het raadhuis in Cuyk (1957), Stationsgebouw Purmerend (1958), de SS Rotterdam (1959), een school in Geleen (1959) en Sliedrecht en een busstation in Rotterdam (1960). In 1963 maakte Nix een keramisch reliëf voor de R.K. St. Isodoruskerk in Nagele en drie keramische reliëfs voor de RK Huishoudschool in Rotterdam. Voor de Doelen in Rotterdam vervaardigde hij in 1965 een gebeiteld marmerreliëf met motieven uit de muziekwereld. Daarnaast maakte Nix in Rotterdam en omgeving muurschilderingen en wanddecoraties in kantoorgebouwen, directiekamers en salons van de schepen van de Holland Amerika Lijn. In de loop van de jaren zestig werd zijn werk vrijer en ontstonden ook objecten en beelden in de vrije ruimte. Zo maakte hij objecten in hout zoals de Ark van Noach in Hendrik Ido Ambacht en de boomplastiek Kobalt de Brouwer in Amsterdam. In 1971 ontwierp hij de bronzen beeldengroep van het monument voor de slachtoffers in de Japanse vrouwenkampen in Nederlands-Indië. Oorspronkelijk stond het monument 'Japanse Vrouwenkampen' in het Prinsenpark in Apeldoorn, maar omdat het monument in 1984 werd beschadigd, is het gerestaureerde beeld verplaatst naar Landgoed Bronbeek in Arnhem waar het op 31 augustus 1985 onthuld werd door Prinses Juliana. Samen met zijn collega’s Joost van Santen en Guido Eckhardt ontwierp Nix in 1974 het monument “Vrouwen van Ravensbruck” op het Museumplein in Amsterdam. In 1990 maakte hij een bronzen vissersmonument in Katwijk aan Zee. Nix heeft met verschillende materialen gewerkt zoals mozaïek, marmer, keramiek en glas. Het glas beschilderde en graveerde hij. Tot in de jaren zeventig en tachtig heeft hij in zijn atelier wandkeramiek aan gebouwen uitgevoerd. In de laatste jaren van zijn leven concentreerde Frank Nix zich op het vervaardigen van een groot aantal olieverfschilderijen en bronzen beelden

Het werk van Nix is vooral ambachtelijk, waarbij techniek en vaardigheid een belangrijke rol spelen, met onderwerpen veelal geput uit de natuur: de mens, figuur en portret. Daar waar non-figuratief gewerkt wordt is het spelen met vormen en kleuren zeer belangrijk. Het werk is qua materiaal en uitvoering gericht op vakkundige degelijkheid, eerder traditioneel dan 'grensverleggend'.