Mariabeeld
Plaats: Ens
Locatie: Zoudenbalchstraat 2
Kunstenaar: Gerard Héman
Materiaal: natuursteen, chamotte klei
Jaar: 1956
Beschrijving:
In 1955-1956 werd de Rooms Katholieke Kerk Onze Lieve Vrouwe van Altijddurende Bijstand gebouwd naar een ontwerp van de architecten H. en A. Thunnissen en A. van Kranendonk. Het kerkgebouw heeft een sobere vormgeving, kenmerkend voor de Delftse School. Onze Lieve Vrouwe van Altijddurende Bijstand is een titel van Maria, die in verband staat met een Byzantijnse icoon met dezelfde naam. Vanaf het einde van de 15e eeuw bevindt het icoon zich in Rome, waar het in de kerk van de heilige Alfonsus van Liguori hangt.
Boven de entree aan de noordzijde is een natuurstenen reliëf aangebracht van de patrones van de kerk, Onze Lieve Vrouwe van Altijddurende Bijstand. De uitdrukking van Maria is plechtig en gericht op de kijker. Zij leidt de beschouwer de weg naar Jezus, het kind dat zij op haar arm draagt en met haar rechterhand ondersteund. Het reliëf is gemaakt door de kunstenaar Gerard Héman. Bij een natuursteenreliëf tekent de beeldhouwer de uit te hakken vormen op steen, meestal aan de hand van een schets of een model in was of gips. Vervolgens hakt hij de grove vormen uit, waarna hij de details uitwerkt met hamers, beitels, boren, raspen en vijlen. Héman heeft Onze Lieve Vrouwe en face afgebeeld met loshangend haar. Zij is ongekroond en op traditionele wijze gekleed. Maria draagt en mantel en een wijd geplooid gewaad, dat soepel om haar lichaam valt. Zij staat op de maansikkel. Dit verwijst naar het Bijbelboek Openbaring, waarin Johannes schrijft over een vrouw ‘met de maan onder haar voeten’. De maansikkel is een symbool van kuisheid en geeft aan dat Maria zich niet laat regeren door de maan, als vruchtbaarheidssymbool, maar zelf de sinistere krachten van de maan beheerst. Rechts boven de maansikkel zien we de 'Morgenster', een vingerwijzing Gods; denk aan de ster van Betlehem die de wijzen uit het Oosten wees waar Christus was geboren.
De tegels in de achtergrond zijn gemaakt van witte chamotte klei, die in de oven getransformeerd is in keramiek. De tegels zijn oranje geglazuurd. In de tegels verwerkte Héman een aantal symbolen die deels ontleend zijn aan de litanie van Loreto, een reeks van aanroepingen van Maria die gedeeltelijk op de bijbel en gedeeltelijk op de hymnen is gebaseerd. Zo wordt Maria aangeroepen als 'Poort van de hemel'. De roos duidt op de aanroeping 'Mystieke Roos'. De A en de M verwijzen naar Auspice Maria en is Latijn voor “Onder de bescherming van Maria”. Verder zien we de 'Ark van het verbond', 'de Ivoren toren' en een kruik, die verwijst naar de aanroep 'Allerreinste Moeder'. Ook dit zijn eretitels van Maria uit de litanie van Loreto. De kroon symboliseert binnen het christendom het bereiken van de hoogste trede in het bestaan.
Veel straatnamen in Ens herinneren aan belangrijke personen van Schokland. De Zoudenbalchstraat is vernoemd naar het Utrechtse geslacht Zoudenbalch dat meer dan een eeuw heer van de eilanden Urk en Emmeloord was. Na de dood van Herman van Kuinre wordt zijn dochter Alijt bezitster van de eilanden. Haar man Evert Vreijse van Stolwijk treedt dan op als heer van Urk en Emmeloord. Als hij in 1475 overlijdt doet Alijt haar leengoederen over aan Evert Zoudenbalch, proost van het kappitel St. Servaas te Maastricht en kanunnik en schatbewaarder van de Dom in Utrecht. Tot begin 17e eeuw zullen leden van de familie Zoudenbalch de eilanden belenen.
Kunstenaar
Gerard Heinrich Christoph August Héman is op 17 juli 1914 geboren in Duisburg (Duitsland), waar hij ook opgroeide. In zijn jeugd heeft Héman veel tijd bij zijn grootvader doorgebracht die schrijnwerker in de Landkreis Göttingen was en in zijn vrije tijd beelden sneed. Hij was al jong bezig met houtsnijwerk, waarin de invloed van de Duitse barokke volkskunst merkbaar was. Toen hij zo'n 6 jaar oud was verhuisde het gezin naar Nederland. Op 12-jarige leeftijd ging Héman voor zijn middelbare school naar een Frans internaat, het Institution St. Charles. In 1934 ging hij 1 jaar naar de Middelbare Technische School in Rotterdam. Van 1935 tot 1939 studeerde hij aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam.
Gerard Héman was beeldhouwer, keramist, schilder, maar maakte ook mozaïeken. Van huis uit was hij rooms-katholiek en maakte vooral religieuze kunst. Hij woonde en werkte in Rotterdam en is bekend geworden door zijn kerstgroepen, waarvan de oudste uit lindehout werden vervaardigd en de jongere exemplaren uit gepolychromeerde chamotte. Héman was een zeer belezen man, die veel gereisd en gezien had. Zijn belezenheid blijkt uit bepaalde iconografische details, die verwijzen naar de middeleeuwse of vroegchristelijke voorstellingswereld. Andere details zijn ontleend aan de eigen tijd en de plaatselijke werkelijkheid.
Gerard Héman overleed op 11 juli 1992 op 77-jarige leeftijd in Rotterdam.