Vliegersmonument

Vliegersmonument

Plaats: Zeewolde

Locatie: Kastanjelaan

Kunstenaar: Cees Maris

Materiaal: cortenstaal

Jaar: 2019


Beschrijving:

In de Tweede Wereldoorlog zijn verschillende vliegtuigen in het gebied van het huidige Zuidelijk Flevoland neergestort. Tijdens het droogleggen van de polder in 1968 en 1969 zijn vele van deze vliegtuigen gevonden en geborgen. Op initiatief van luchtvaarthistoricus Cees Steijger werd aan de Kastanjelaan in Zeewolde een vliegersmonument geplaatst. Steijger: "Het bestaande herdenkingsmonument dat Zeewolde al heeft voor de omgekomen piloten is een gedenkmuur op de begraafplaats. Dit is niet een plaats waar toeristen en passanten voorbijkomen. Het nieuwe vliegersmonument staat bij De Verbeelding en is voor iedereen veel beter zichtbaar. Het wordt 's avonds mooi uitgelicht". 

Het Vliegersmonument gedenkt de omgekomen Britse en Amerikaanse bemanningsleden van de Boeing Crazy Horse, Short Stirling III BF523 en de Mustang P51-D 44-13615 die tijdens de oorlog bij het huidige Zeewolde zijn omgekomen. Op 5 mei 2109 werd het Vliegersmonument onthuld door nabestaanden van sergeant Henry Raemer en luitenant Leonard Werner. In het monument is een oude propeller van een Engelse Lancaster van de Royal Air Force verwerkt. Cees Steijger had voor het monument graag een propeller gebruikt van een vliegtuig dat daadwerkelijk bij Zeewolde is neergestort, maar dat is niet gelukt. "Ja dat is wel jammer", zegt Steijger. "Ik ben jarenlang bezig geweest om de propeller van de B17 die hier is neergestort te pakken te krijgen. Ik heb hem ook gevonden in een klein museum in Amerika, maar ze willen hem niet afgeven". Een alternatief is gevonden bij de bergingsdienst van de Koninklijke Luchtmacht in Woensdrecht, waar Steijger een propeller mocht uitzoeken. Het blad is afkomstig van Avro Lancaster Mk III ED362 van het No. 100 Squadron van de Royal Air Force die in 2017 in Rijsoord, gemeente Ridderkerk, werd geborgen. De ED362  werd in de nacht van 29 juni 1943, terugkerend van een bombardement op Keulen, door een Duitse nachtjager neergeschoten. De propeller is door de Koninklijke Luchtmacht aan de gemeente Zeewolde in bruikleen gegeven.  

Landschapsarchitect Cees Maris uit Zeewolde heeft het Vliegersmonument ontworpen en de locatie aan de rand van het landschapspark De Wetering bedacht. Het monument staat in lijn met de bomenrij. Maris is ook de man die geheel in stijl de zichtlijn met de bomen heeft doorgetrokken. Door te kiezen voor een locatie met een zekere openheid komt de gedachte naar voren hoe de vliegtuigenwrakken, bij inpoldering, zijn gevonden. In het oorspronkelijke plan zou het monument een propeller zijn. Nu is de propeller onderdeel van een cotenstalen wand van zo'n 3000 kg. De bovenkant is gegolfd, als woelige baren waarin de toestellen zijn verdwenen en de bemanningsleden omkwamen. Het monument is geplaatst om eraan te herinneren dat hier gewoond kan worden dankzij de inzet van de geallieerde vliegers. Rondom het monument is gekozen voor een verharding, als ware het de opengebarsten klei die bij het droogvallen van de polder zichtbaar werd. Bronnen: Harderwijker Courant en bureau-maris.nl. Het 4 m brede en 3 m hoge monument is door de firma Bevri Wheels uit Zeewolde gemaakt. Op het monument staan de namen van de Amerikaanse en Britse bemanningsleden die in Zeewolde zijn omgekomen. Deze namen, alsmede de tekst 'Opdat wij niet vergeten' zijn door Wiebe de Vries in het cortenstaal gesneden. 

Witte Anjer Perken

Bij het Vliegersmonument werden in 2021 twee Witte Anjer Perken aangelegd. De Witte Anjer Perken zijn een initiatief van het Nationaal Comité Veteranendag, die sinds 2019 Nederlandse gemeenten oproept om veteranen te bedanken, te eren en waarderen met een speciaal Witte Anjer Perk. Sinds 2005 is de witte anjer het nationale symbool voor erkenning en waardering van de Nederlandse veteraan. De bloem is gekozen omdat wijlen Prins Bernhard deze altijd droeg. 

Op 1 april 2021 vierde de oudste veteraan van Zeewolde, de heer J. H. J. (Jos) Wessels, zijn honderdste verjaardag. De gemeente Zeewolde eerde hem die dag met een bijeenkomst in de raadzaal, waarbij hem het Ereteken van Orde en Vrede en de veteranenspeld met het speciale KNIL-embleem werden uitgereikt door Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht Frank van Sprang. Wessels had het ereteken eigenlijk al moeten hebben, maar door een fout is dat nooit gebeurd. Jos Wessels, geboren in Nederlands-Indië, vocht tijdens de Tweede Wereldoorlog kort voor het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Na de bezetting van Nederlands-Indië door Japan werd hij krijgsgevangene en als dwangarbeider onder zeer zware omstandigheden aan het werk gezet aan de Birmaspoorlijn. Hij overleefde de ontberingen. Terug in Nederlands-Indië was alles veranderd. Soekarno had na de capitulatie van Japan de Republiek Indonesia uitgeroepen. KNIL-militair Jos Wessels moest meteen in het geweer komen en belandde in een nieuw gevecht; de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.

De honderdste verjaardag van de oudste veteraan van Zeewolde werd gecombineerd met de opening van het Witte Anjer Perk. Kort na de bijeenkomst op het gemeentehuis van Zeewolde onthulde Jos Wessels samen met één van de initiatiefnemers van het Witte Anjer Perk, veteraan Jan van Ek, het informatiebordje bij waarop staat: 

Witte Anjerperk
 
De witte anjer is het symbool
voor erkenning en waardering
voor de Nederlandse veteraan

Met de aanleg van het Witte Anjer Perk toont de gemeente Zeewolde haar respect en waardering voor haar veteranen die ingezet zijn in dienst van de vrede, nu en in het verleden. De gemeente koos voor cortenstalen bloembakken in de vorm van de letter V die symbool staat voor de begrippen veteraan, vrede en veiligheid. De witte anjers in de bakken bloeien voortaan elk jaar in de weken voorafgaand aan de Nederlandse Veteranendag, die sinds 2005 jaarlijks gehouden wordt op een zaterdag rond 29 juni, de geboortedag van wijlen prins Bernhard.